Hontza behatokia

Giza eskubideei eragindako kaltea: izugarria

Hontza elkartea, giza eskubideen behatokia, 2021eko irailean aurkeztu zen Gernikan euskal jendartearen aurrean, “pandemia” baten aitzakiapean nozitzen ari garen eskubide-urraketak jasotzeko eta bideratzeko helburuarekin.

Agur

Esker mila

Bitxialdia hasi zenean beldur fisikoa sentitu nuen, “militarrak kalean” Gasteizen, Iruñean, horrelakoak heldu zitzaizkidanean. Beti pentsatu izan dut, inoiz gerra batera gonbidatuko banindute ihes egiten saiatuko nintzatekeela molde guztietan, urrun. Badagoela beti zirrikituren bat pozik eta pakean bizitzeko.

«Covid 19. Erantzun autoritarioa eta beldurraren estrategia» liburuaren azala / Paz Francés, José R. Loayssa eta Ariel Petruccelli

«Covid 19. Erantzun autoritarioa eta beldurraren estrategia» liburuaren azala / Paz Francés, José R. Loayssa eta Ariel Petruccelli

Egiaostea

Amesgaizto autoritario bat eta porrot egin duen kudeaketa bat

Datu ofizialekin agerian geratzen da emaniko erantzunaren neurrigabekeria
—Paz Francés, José R. Loayssa eta Ariel Petruccelli sinatutako artikulua, «Covid 19. La respuesta autoritaria y la estrategia del miedo» liburuaren egileak.

Lehen euskal poema, XVI. mendea / Goiena

Lehen euskal poema, XVI. mendea / Goiena

Hizkuntza

Euskalkien gorabeherak

Euskalkiek bertsuak zirauten oraindik Erdi Aroan, Amorantearen poemak agertzen duenez. Beraz, ez gintuzten hainbatean “geure artean isolatu euskaldunok”. Inongo oinarri zientifikorik ere ez du euskal lurralde mendebaldarron “euskalduntze berantiarraren” kontuak, iritzi-kontrasterik onartu gabe etengabe errepikatutako gezur potolo maltzurrak.

"Piezak" kale artea / A. Marín

"Piezak" kale artea / A. Marín

Gizarte ingeniaritza

Qatar, futbola eta ospitaleak

Oihartzun nahasgarriz blaituriko basamortu semantikoan haztaka: sentimentalismo epistemikoan murgilduta, prestigiozko fetitxeren bat behar dugu, segurtasun-estaldura gisa erabili ahal izateko; hari esker, errealitate fantasmal bat “humanitarioa” edo errukizkoa bihurtzen baitugu, eta gertatzen ari diren beste gauza guztiak erabat ezkutatzen.

Txolarrea / A. Marín

Txolarrea / A. Marín

Naziogintza

Gereziondoak saritan

Lehengo euskaldun askok Historian zehar egin bezala, orain ere beste batzuek menperatzen gaituzten arrotzen sariak, dominak eta lausenguak jasoko dituzte poz-pozik, espainiarrek eta frantsesek gure herria eta gure hizkuntza legez, indarrez edota azpijokoz zapaltzen jarraitzen duten bitartean.

Larrosa jartzailea / Yumikrum

Larrosa jartzailea / Yumikrum

Artean

Zigorra

Olatuka, faseka, beldurtuta eta triste existitzeko biziartekoa. Bakean utz gaitzaten nahi dugun gizajende gehienari, gauzak ‘artean’: lagunartean, maite artean, jendartean, eta gauzak ‘artez’ egitea, baizik ez litzaiguke geratuko: ‘artea’.

Amaiur / J. R. Luzuriaga

Amaiur / J. R. Luzuriaga

Burujabetza

Inoiz isilaraziko ez duten ahotsa

Nola hitz egin dezake muturren aurrean ezarri diguten engainu absolutua ikusteko gaitasunik ez duenak independentzia nazionalaz? Ordezkatuko ez gaituzten sistemaren zerbitzari onak diren alderdi politiko bizkarroi horiek berretsitako salbuespen-egoera etengabetik ezin irten gintezke irizpide propio eta autokontrolik gabe.

"Jolasa" kale artea / A. Marín

"Jolasa" kale artea / A. Marín

Gutun irekia

Miren Basaras beldurkratari

Oso larria da ustez zientzia arlokoa den eta EHUn kargu garrantzitsua duen pertsona batek injektatu gabeko langile bat modu horretan epaitzea eta “kutsatzearen” erantzuletzat jotzea, are okerrago enpresa farmazeutikoek beraiek eta gaur egungo ebidentzia zientifikoek infekzioaren etena frogatu ez dutenean, ez eta birusa transmititu denik ere.

Irudia: Orin Zebest

Irudia: Orin Zebest

Herritarron indarra

Zeinek jarriko ote dio kaskabela?

Oilar nagusien arteko gerra zibernetiko deklaratu gabeak, milaka antenaz eta ehunka satelitez bete du, lurrazala ezeze, planetaren gaineko espazioa. Garai larria bizi dugu bai, hala ere, ez dezagun bultza angustia antzu alferrikakorik. Angustia sortzailea da behar duguna, non gauden eta nora goazen argi daukatenena, aktiboa, aktibista.

Altamirako pinturak

1880an agertutako historiaurreko labar-pintura hauek gaitzetsi zituzten akademikoek. 1886an Errege Kalkografiako Buruak zioen: “Horrelako pinturek ez dute Harri aroko izaerarik ez arkaikorik ez asiriarrik ez feniziarrik, eskola berriko hala-holako ikasle batek emango lukeen itxura bakarrik”. 1902an, aurkitzailea hil eta 14 urte geroago, benetakotzat onartu ziren azkenik, eta 1985ean Altamirako pinturak Munduko Ondare izendatu zituen UNESCOk / Argazkia: Yvon Fruneau

Iruña-Veleia

Zugarramurdiko Altamira?

Inkisizioaren sinesmenek kondenatuta sutan hil zituzten inoiz ere sorginak izan ez zirenak. Espainiako Natur Historiaren Elkartearen teoriek kondenatu zituzten gerora Munduko Ondare izendatuak izango zirenak. Orain, iritzi akademiko eta judizialek inolako frogarik gabe kondenatu dituzte faltsutzat grafitoak.

Iraungigaitz / Yumikrum

Iraungigaitz / Yumikrum

Hedabideak

Bolzanoko Ötziren lagun nafarra

Informazio asko eta asko ari dela ezkutatzen eta ematen dizkiguten datu gehienak susmagarriak direla dakidan honetan, burura datorkit informazioa ez dela hain erraz birrintzen, aitzitik, energia bezala, eraldatzen baizik. Sekreturik zikinena ere, azaleratuko da noizbait, eta berragertuko dira ostendutako datuak.

Gure historiaz, lau lerro

Gure historiaz, lau lerro

Identitatea hezkuntzan

Eta heu nor haiz ?

Nazio kontzientzia garatzeko beharrezko ezagutzak azalduko balizkigute; kultura, historia eta lurraldetasun espainiarra “curriculum” ofizialista eta arrotzean betearazi ordez; beharbada, izango luke eraginik euskararen erabileran, herri kolonizatua garenaz jabetu ahalko ginateke eta talde amnesiatik askatu.

Inkisizio kantoia, Sibilia / Landaluzia

Inkisizio kantoia, Sibilia / Landaluzia

kritikotasuna

Inkisizioaren atarian

Arrazoitu gabeko aginduak ematea borregoak baikinen “agintekeria” da. Halaber, informazio osoa eta zehatza ez ematea, baizik eta iluna, “obskurantismoa” da. Bi horiek Inkisizioa besterik ezin ekarri. Eta jendearen aldetik zer? Normala litzateke, horren guztiaren aurrean, jarrera kritikoa. Baina bestelakoa ere gertatzeko arriskua dago: artalde-jarrera, eta hortik laster, faxismoa.