Borroka txikien mundua
Iranen hauxe omen da galdera azken garaiotan: moralaren polizia deritzona kalera itzuliko al da?
Badirudi azken boladan polizia ez dela lehen bezala ikusten eta agintariek indar-zibil hura eraitsi egingo dutela esaten da. Botere islamiarraren gobernu-erakundeek berretsi ez duten arren, berri horrek ez du esan nahi emakumeak burua estaltzera behartzen dituen legea aldatuko denik. Halere, Irango fiskal nagusiak berak berriki jakinarazi zuen hango Parlamentuan polizia-funtzio hori birplanteatu egin daitekeela…
Nolanahi ere, duela hiru hilabetetik hona, Mahsa Amini desagertu egin zenetik eta 22 urteko neska gazte hori hiltzeagatik protestak egin zituztenetik aipatu polizia hura ere desagertu egin zela ematen du. Hiribildu handietako erdigunean kokatu ohi diren agente moralak, gizonezkoak lagun izan dituztela, gazteen atzetik ibili dira beraiei gustatzen zaien bezala janzteagatik. Amini desagertu egin zutenetik hona, ordea, gero eta emakume gehiagok beloa jartzeari utzi diote, edota, zuzenean, kendu egin dute, zeuden poliziek beste alde batera begiratzen zutelarik.
Harrigarria iruditzen zaigu polizia halako lanetan ibili beharra baina, dena den, duela gutxi arte gure artean ere horrelakorik ikusi izan da maiz.
Oso urrutira joan gabe Ernestina Champourcin poeta gasteiztarra eta, berarekin batera, “Kapelagabeak” deituriko mugimendua osatzen zuten emakumezkoak Primo de Riveraren diktaduraren kontra azaldu ziren buruan kapelarik eraman gabe duela mende bat eta orduko hirietara askatasun aire berriak zabaltzea erdietsi zuten. Lehenbiziko “ekintzan”, Madrilen horrela agertu zirenean, aldiz, irainak bezain besteko harrikadak jasan behar izan zituzten. Federico Garcia Lorca eta Jorge Luis Borges haien alde egon arren, emakumezko haien jazarpena handia izan zen oso.
Jendaurrean kapelurik gabe agertzea jarrera arau-hauslea zen eta, metaforikoki, burua estaltzen duen estalkirik ezean, ideiak eta kezkak askatu nahi zituztela erakutsi nahi izan zuten.
Teheranen edo Madrilen, bada, berdin. Moralaren kontrolarekin batera, bizitzaren eta kalearen jabetza izan zen borrokagaia eta ez kapela edo hiyaba. Primo de Rivera erori eta Espainian Bigarren Errepublika gailendu zenean, gizarteak merezitako saria eman zien “Kapelagabeei” eta arte-mundua ere bereganatu zuten behar zutena. Estatu-kolpe frankistaren garaipenak, ordea, bide hori zapuztu zuen, eta aurreko hamarkadetako aurrerapenen atzerakada izugarria ekarri zuen.
Teheranen, ordea, aipatu borrokengatik hamaika dira herioaren zain daudenak gaur egun. Han edo hemen, ez dago borroka txikirik ez eta betiko irabazita dagoen ezer.
Beloa ez jartzeagaitik orain dala hiru urte baino gehiago, andreek jasaten ebezan ondorioak lastima handia emoten euskuen. Koitadak, gizajak zirela pentsetan genduan. Baina musukoa hemen ezarri ebenean, gu koitada, gizaja bihurtu ginan. Istiluak danok euki genduzan. Gutariko bakoitzari gertatu jakuna idazten hasiko bagina entziklopedia bat beteko geunke.