Zer nahi dugu izan? Euskal arbola ala besteen arbolaren adarra?

Egin dizkidaten galderei erantzuteko, gogoetarako kokapena

“Gureberriak”-etik bideo-grabaketa baterako Euskaldunon Hezkuntzaz egin dizkidaten galderek gogoeta jarraitzeko bidea irekita utzi didate, eta idatziz partekatzeko aukera bihurtu ditut. Neure buruari aspalditik egindako oinarrizko galdera batek kokatzen nau erantzunak bere osotasunean emateko, eta izenburuan ipini dudan horixe da:

1. Zer nahi dugu IZAN?, EUSKAL ARBOLA ala Frantzia eta Espainiaren arbolen adarrak?
2. Zentzuz nola lotzen dugu aukera hori independentzia berreskuratu nahiarekin? Bi Estatu kolonizatzaileen hiru Autonomi Erkidegoak geure ESTATUA eta GOBERNUA kontsideratuz eta horiei exijituz? Edo geuk, euskaldunon Nafar Estatua berreskuratzen dugun bitartean, naziogintza den herrigintzaren eskutik, euskaldunon hezkuntza egitasmoaz arduratzen jarraitu eta, hiru Erkidegoetatik laguntzak adostuta, beti ere, dauzkaten ahalmen politiko murriztuaz jabeturik?
3. Hona hemen egindako hainbat galderari nire erantzun laburrak. Eta zuk nola erantzungo zenituzke?

Nire hiru galdera hauek gehituz, animatzen zaituztet niri arrazoia “eman edo ez” distraitu gabe, zeuon erantzunak emateko gogoeta egitera, lagunartean bakoitzarenak partekatu eta elkarrekin, gure herriaren EUSKALDUN IZATEAri bizi-indarra eman diezaiogun. Bizitzaren higaduraz, errakuntzaz, edo ustekabez kutsatutakoaz jabetuz, etengabeko biziberritzeari heldu eta “sobran dagoena kendu eta falta dena ipiniz”.

BAT. Hezkuntza zenbateraino da arlo estrategikoa nazio bakoitzarentzat?

Hil edo bizikoa da. Norberaren identitatearen garapena da. Nazioa den Herri baten iraunkortasuna edo bizirik jarraitzea du jokuan Nazio orok. Hezkuntza gizakiari bere bizitza osoaren garapenean laguntzeko da, bere hirukotasun osoan, gizabanako-gizartekide-gizadikide denetik, elkar-eragiten garatzen delako. Horrela agertzen da EHIK-tik ikastolek euskal curriculama zehazten hasi ginenetik, EHUko irakaslea den Xabier Garagorriren laguntza eraginkorrarekin.
XABIER IRUJO : Protocolos sobre la independencia .. (Polverel “Herria den nazioa”) 1620/1789
VICTOR ALEXANDRE: Euskal Eskola Nazionala Azpeitian 2005

BI. Zer ondorio ditu, hezkuntzaren arloan, erabakiak arazo nazionalik ez balego bezala hartzeak?

IZATEA den nortasun kolektiboa den gutasuna (gurean euskalduntasuna), galtzeko bide estrategikoa da, eta hori lortzeko, kolonizatzaileek segregazioa erabiltzen digute geure etxean alboratuta, erabaki egitura politiko propioak kenduta. Geure historian bereziki garbi dugu, ez iritzi pertsonaletan oinarrituta, baizik datu zehatz zuzenek azaltzen dizkiguten bezala. Espainiak eta Frantziak, euskaldunon segregazioa sakona lantzen dutela inperialismo garaitik globalizazio garairaino. Eta aspaldi honetan, gainera, ezkutuko moduak erabiliz, geu erortzen ari gara, elkarren aurkari sentituz, modu oso eraginkorra bihurtuz beraien alde. Gaur egungo gizartean, ondorioak oso argi nabarmentzen dira eta epaiketan erortzea baino indartsuagoa da, gure aldeko ondorioak izango dituzten jarrerak aukeratzea, bizi-berrituz gogo betez aritzeko dagokigun ardura horretan.

HIRU. Euskal Herrian zergatik sortu ziren ikastolak? Zergatik ez da osatu oraindik unibertsitatera arte?

Herrigintza da, nazioaren oinarria den familiaren titularitate komunala den kooperatiban, lurraldetasun osoan modu justu eta solidarioan gauzatzen dena. Ez da, egitasmoa herritarren askatasunetik familien erabakietan oinarritu beharrean, profesionalen eskutan lagatzea kanpoko zenbait erakunderen izkutuko erabakiak erabiliz, elkarbizitzako zailtasunei heltzeak beldurra ematen dielako zenbaitetan gurasoei, gertuko erakundetako zenbaiten presioa sentitzean. Zoritxarrez, denbora luzean gertatzen ari den zerbait da, baino bakoitzaren garaian sortutako ondorio desegokietaz jabetu eta konpondu beharra daukagu. Etengabeko bizitzaren aldaketari aurre egiten ikasiz beti ere zentzua mantentzen dela ziurtatuz. Egitasmoa herrigintzan gauzatzeko estrategikoa dugun kooperatiba formula juridikoan, eremu organikoak eta funtzionalak ondo bereiztea estrategikoa dugu. Batean eta bestean lidergo berriaren elkar-eragiteko konpromiso solidarioa eta justua, ez inor konbentzitzeko, baizik elkarren motibazioak argituz indartzean oinarritzeko. Ikastola egitasmoa, haunditzen joan den heinean, kanpoko indarren eragina organo erabakiorrak eta funtzionalak nahastuz, kanpotik maneiatzeko izugarri kaltegarria izaten ari da, egitasmoa ideologikoki lausotzeraino. Berehalako arreta ipintzea eskatzen du egoerak.

Nazio baten oinarrizko egitura, bereziki hezkuntza eta osasun eremuetan, familia da eta herriaren zerbitzura egotea dagokie inguruko profesional guztiei. Bai hezkuntzako langileei, sindikatuei eta politikariei dagokienez. Herrigintza esaten dugunean, familien erabakimenaz ari gara. Beraz, Ikastola definizioz, ezin da Estatu kolonizatzaile baten egiturapean oinarritu. Horrela egin zuten Katalunian beraien hezkuntza egitasmo herritarrarekin Erkidegoak sortu zirenean, eta ondoren ondo damutu ere bai, erabaki guztiak Estatuaren esku egotearen ondorioz. Ez politikari eta irakasle konpromisu faltagatik, baizik erabakimenik ez dutelako eta Estatuen egitura Administratiboak kontrolatzen dituztelako, oso modu eraginkorrean gainera.

Izenak egitasmoa bereizten du eta hori da, besteak beste, EAEko Administrazioari egitea dagokiona publifikatu ziren ikastolekin, libreki “eskola publiko“ aukera egin zutelako, herrigintza utzi eta Administrazioaren titularitatera pasatuz. Berezia izanik, funtzioanri egiteko baldintza legal guztiak saltatuz, inork kuestionatu gabe, eta kooperatiben ondare materiala herrigintzan egindakoa eskuratuta arautegiak saltatuta baita ere. Irabazten atera ziren sindikatu abertzaleak, ikastoletako afiliatuekin beraien gehiengoa eremu Administratiboan irabazita. Gurasoek, publikako zentruetan matrikulatzeko, akordiorik egin beharrik inoiz ez dute, matrikulatzera joan eta kitto, besterik gabe. Edozer aukerari ikastola deitzea, nahasketa oso gustukoa izaten ari da espainiarrentzat, egitasmoaren identitatea lausotzen duelako inoiz baino modu eraginkorragoan. Hori berehala zuzendu beharrekoa dugu guk geuk. Gogoak eta aukerak argitzeko, ondo definitu aukera bakoitza. Gerorako berandu da!

LAU. Euskal Herrian, egoera normal baten bagina bezala plantea al daiteke publiko/pribatu eztabaida?

Inolaz ere ez! Euskal gizartea ere globalizazioaren ezaugarriz gero eta kutsatuagoa gaude eta, epaiketa bidea utzita, egiten denaren ondorioak aztertu eta sarriago garbitu eta elikatu beharra daukagu egoera argitzeko, sobran dagoena kendu eta falta dena ipiniz, etengabe biziberritzeko:

ZENTZUA: zer nahi dugun, zertarako eta zergatik eta nola definitzen dugun gure egitasmoa, beste edozeinetik bereizten duten ezaugarriak zehaztuz, eta etengabe arnasa emanez biziberritu. Zenbat denbora deidikatzen diogu? Nola jasotzen dugu aurretik egindakoaren transmisioa, egoki erabakitzeko egitasmoaren iraunkortasun bizi-berritua? Zenbateraino jabetuta gaude, legez betebeharrekoaz gain, geurea egiteko kanpoko indarren baimenik ez dugula behar eta ekimen eta bitarteko guztiak horren arabera direla juridikoki askatasunetik eta erantzunkizunetik egiteko?

EKIMENAK: Zer ekimen diren estrategikoak zehaztu, pertsonala prestatu eta horrela egiten direla konprobatzen al dugu?

BITARTEKOAK: Titularitatearen egitura juridikoa, erabakiak bermatzeko lurraldetasun osoko herrigintzarako, kooperatiba bakarrik dela kontutan izanik, beti ere egiturak duen zentzuaren arabera lidertza berritik bizi indartzearen lan estrategiko motibagarriaz jabetuta egiteko bai organikoki eta bai funtzionalki nola ari gara? Eremu Juridikoa.Ekonomia. Lan esparrua. Zerbitzu Administratibo eta osagarriak egitasmoari egokituz, legezkoaz gain egitea dagokigunak?

Euskaldunon gutasuna den identitatea, GU egiten gaituena, segregazio egoeratik ateratzeko GEUK bermatzeko bidea hartu burujabetasun nazionaletik elkar-eragite justu eta solidarioan, eta GEURETIK erronka bihurtuz, ezina, ekinez egina gauzatu. Gizabanako, gizartekide eta gizadikide garen euskaldunaren garapena martxan ipiniz.

BOST. Nazio batek iraun al dezake bizirik hezkuntza-sistema beste nazio batek ezarria edo antolatua bada? Edo herri batean, zer ondorio ditu hezkuntza-sistema batek, azpian hartuta daukan nazioaren burujabetza ezabatzeko aurkariak dituen beste bi herrik erabakitzeak?

Emakumeok argi daukagu burujabetza ez duela inork ematen, ez da ahalmentzen ere, berezkoa dugulako gizaki orok eta denok dugu erantzunkizuna, berezko ahalmenak errespetatzeko, aldatu behar dena aldatzeko modua topatzea. Denoi dagokiguna da, loturak askatu eta martxan ipintzeko moduak geuk sortzea. Menperatzaileen eskutik inoiz ez datorrelako askatasunik. Eta euskal- nafarrok ere, menpeko hartuak egon arren, geure gogoaren bizi-esperientziak kontzientzia argia utzi digu, herri bezala burujabe izan, bagarela, eta Naziotik ekin eta egin dezakegula, konkista ondorengo urteetan, horrela ari garelako aurreko ohiturei jarraituz. Indarrez kendu ziguten Euskal Estatu Nafarra, eta identitatea ezabatzea dute helburu Estatu kolonizatzaileek. Guk berriz, Naziogintzatik, geurea garatzen jarraitzea, geuretik. Bereziki ama-hizkuntza, geure historia eta geografía, geure mendeetako filosofía eta etika oinarria bihurturik. Horiek guztiak dira, beraiena inposatuz, geurea ezabatzeko lanetan gogor dabiltzana. Identitatea ezabatzeko genozidio lanetan mendeetan ari dira kolonizatzaileek geure etxean herri osoa segregatuz. (XABIER IRUJO : “Genocidio en Euskal Herria” liburua).

SEI. Euskal Herriaren Nafar Estatuak hezkuntza sistemarik izan al du?

BAI. Frantzia eta Espainiaren aurretik gainera. Hona hemen artxiboetatik jasotako datuak:

XVII. arte, Europa osoan, hezkuntza Vaticanoren esku zegoen eta elizgizonei eta aristokraziari zerbitzen zitzaion. Nafar Erresuman, ordea, familien ardura zen.

XVIII. Nafar Gorteek Hezkuntza Batzordea sortu eta kolonizatzaileen Estatuek baino lehen egituratutako hezkuntza sistema erregulatu zuten Nafarroako Euskal Estatuak hiru lege erabakiz eta euren asmoa horrela zehaztu zuten bezala -esango nuke nik eta sinesten dut gerta daikeela- gaur ere guk modu berean nahi eta behar dugula – geuk estaturik gabe naziogintzatik bermatu behar duguna lortzeko).

Hona hemen Nafar Gorteen adierazpen zehatza orduko herri bakoitzeko familien egiturei laguntzeko, erabilitako adierazpena, Erkidego egiturak – besterik ez bada ere- erabaki hori har dezaketelako. Eta agian ailegatu da eguna…

Frantziak (1833 Guizot) eta Espainiak (1857 Moyano) indar militarrez kendu arte iraun zuten Estatuek beraiek ondoren sortutako hezkuntza sistemak erabiliz, euren ama hizkuntza eta euren Historia eta geografia, bizitzaz euren interpretazio filosofikoa eta baloreak… erlijio bidez ere, legez behartuta Estatu bakoitzaren gure nazio guztiarentzat, euren identitatea garatzeko beraien nazioa osatzen duten naturalentzat eta kolonizatuta gaituztenentzat.

ZAZPI. Euskal Herriak Frantziaren eta Espainiaren mendean egonik, garatu al dezake bere hezkuntza sistema?

HEZKUNTZA “SISTEMA” EZ! EZIN DELAKO. Estatuei bakarrik dagokien egitura juridiko-politikoa delako “SISTEMA” hitzak adierazten duena. Baina geure nazioaren herrigintza antolaturik landutako EUSKAL HEZKUNTZA BAI. Eta horretan gabiltza nazioaren oinarrizko egitura den familien herrigintzatik mendeetan.

HISTORIA: 15.000.000 urte gizakiok sortu ginela. 50 – 70.000 urte gure lurretan. 10.000 urte azken fisonomia geografikoa geldituta glaziazio ondoren. 1198 urte Estatu bezala egituratu ginela. 180 urte kolonizatua Euskal Herri osoa. 180 urte horietan, familien herrigintzatik bermatzen jarraitzea zainduz, askatasunetik ari diren langile konprometituen laguntzarekin, euskal-nafarron hezkuntza, egiten, eginez. 1914/1918tik, “Eusko Ikaskuntzaren 1918ko 1.Kongresuan”, Euskal Hezkuntza , ikastolak direla aitortuz, bultzatzea erabaki zuten. Erreferentzia hartuz, Alemaniari aurre egiteko Txekiarren Matilsse Skolska eredua.

ZORTZI. Euskal herrian, eta Euskal Herria bezala zapalduta dauden gainerako nazioetan, nori egiten dio mesede eskola publiko/pribatu eztabaidak?

Dudarik gabe herria menpeko hartu, identitatea ukatu, eta segregatzen duten ESTATUEI egiten die mesede. Eta etxekoak direnean laguntzen dietenak, askoz ere okerragoa eta mingarriagoa bihurtzen da herriarentzat. Alderantziz, menpeko hartuta gauzkaten Estatu kolonizatzaileentzat oso eraginkorra eta lagungarria bihurtuta dago.

BEDERATZI. Independentziarik gabe ba al dago Euskal Hezkuntza “Sistema” Publikorik?

EZ, BOROBILA. Gure independentzia kendu ziguten, Euskal Estatu Nafarra konkistatuta, eta berreskuratzen dugunean geure erabaki egitura politikoa, orduan hitz egin genezake geure identitatearen garapenerako egituratua izango den, Euskal-nafarron Hezkuntza “Sistemaz”. Bitartean, EUSKALDUNON HEZKUNTZA (“sistema” hitza kenduta) Herria den Naziotik dagokigu egitea lurraldetasun osoan, bizitzan aurrera eginez etengabe bizi berritzen. Izan zirelako, gara eta garelako izango dira. Zenbateraino ari GARA? Zer EGIN etengabe euskalduntasunaren biziberritzea bermatzeko?. Hori lortzeko GOGOZ ESATEN JAKITEAN baino… GOGOZ EGITEN JAKITEAN dagoela berezko jakinduria demostratu digu bizitzak.

Herritar bezala, nire AITORTZA ETA ESKERTZA, -maitasun eta miresmen osoz- egitasmoarekin konprometituz GOGOAN eta GOGOKO ditudan horretan ibili eta dabiltzan familiei. Bereziki publikazioaren inguruan Francoren garaian baino eskarmentu gogorragoa bihurtu zen egoeran apostua egin zutenei. Eta gaur egun gogo biziz auzolanean ari diren familiei, eta egitasmoari bere osotasunean eta familien erabaki berme kooperatiboan, askatasunetik laguntzen dien langileei, herritar, eta herri erakunde laguntzaile askori. Giro zailean tokatzen zaielako aritzea, herrigintzaren balioa lausotu eta maneiatzeko jarrera gehitxo dagoen garaian. Bejondeizuela! Merezi du eta beti aurrera!

HAMAR. Iparra edo nahia ez badugu argi Euskal Herriak bere Euskal Eskola Nazionala izatea dela, ez al da arrisku handian ipintzen Euskal Herriaren iraunkortasuna, beraz, euskararena, eta herriaren izaera egiten duen historia kolektiboarena?

Noiz jabetuko ote garen zain al gaude? Edo ez zaigu axola, euskalduntasuna galtzea, globalizazioaren ezaugarriz osatutako munduko gizarte bakarra osatuz, sustrairik gabeko identitate lausotuaz saltzen digutena, pentsatzen ez duen gizartea landuz, esanetara bizi dena, kontsumismoan sustraitua, bizitzaren ikuskera partziala erabiliz, eta denbora, bapatekotasunean kokatuz. Zenbat denbora dedikatzen diogu, gogoeta honi, gure egitasmoan seme-alabak ikasleak diren eta eguneroko bizitzan denok murgilduta gabiltzan ur horietan? Nola garbitu kutsadura hori guztiaz jabetu gabe? Gure esku dago, elkarri lagunduz jabetzea, garbitzea eta balore indartsuaz elikatzea gure egunerokotasuna. Etengabe aritzea ezinbestekoa dugu.

HAMAIKA. Kito orduan irakaskuntzan euskarazko murgiltze eredua?

Estatuen Hezkuntza Sistematik beti eta betirako kito! Estatuen hezkuntzan, segregazioa daukagu. Datuek adierazten dute horrela, hori bermatzeko erabakiak bi Estatuetan oso kontrolatuak izanik, erabat eraginkorrak direlako. Erabaki ahalmen guztiak zentralizatuta dituzte. Beraz, hor daukagu aldaketaren erronka, kenduta ditugun erabaki ahalmenetan.

Geure naziotik bakarrik jarraitzen du bizirik, munduko herri zapaldu guztietan bezalaxe. Munduan zehar independentzia berreskuratu duten kolonizatuek oso argi adierazten dute. Funtzionalki hobetzen joan gaitezke, naziogintzaren auzolanak lurraldetasun osoan erabakimena eskutik erabiltzen dugun neurrian. Estatuek legez behartzen gaituztenen gainetik geurea eginez, horretako bitartekoak egokituz:

1. Egitasmoa Ikaslean, familian, hurbileko gizartean eta Euskal Herri osoan ardaztutakoa euskalduntasunaren ipar-oinarriak diren ama hizkuntza, herriaren historia, gizatasunean oinarrituriko balio justu eta solidarioak, eta etorkizuneko erronketarako prestakuntza egokitua. Hori baita denon bizitzaren arnasa, Horrek guztiak elikatzen du gizabanakoaren eta gizarte baten nortasuna elkar-eraginez.
2. Nazioaren oinarria den familiaren titularitatea juridikoki kooperatiba bezala oinarrituta herrigintza hori, tokian tokikoa, bailaraka eta lurraldetasun osoan antolatua. (Oso kontuz zainduz aspaldian bizitzen ari garen arriskua, kooperatiba izendatu baina funtzionamendua “crowfunding” edo mezenazgo txikia bihurtzearekin, erabakiak kanpoko interesen eskutan utziz).
3. Gizarte berrirako lidertza eguneratuan prestatua, egitasmoaren erabaki egitura organikoan geure burujabetzatik askatasunean.
4. Postu organikoetarako, elkarte kooperatiboak orain dela urte askotatik, adostutako inkonpatibilitate akordio zehatzak errespetatzearen garrantzia, norbere burujabetza beste edozein erakunde politiko eta sindikaletik at, askatasunetik aritzeko erabakietan.
5. Kudeaketarako zuzendaritza lidergo berritik prestatua, titularrak diren familiei- eta seme-alabak hazi egiten direnez, gurasoen egoera oso aldakorra izanik-, laguntza profesional berezia eskainiz. Egitasmoaren osotasuneko lidertzan laguntzea, ESTRATEGIA NAGUSIA DA.
6. Profesionalen prestakuntza pedagogikoa egitasmoari egokitua, bereziki euskara, historia eta etika propioan, titulazio ofizialetan ez dutelako unibertsitateak geurean prestatzen.
7. Materialgintza propioa sortu eta sortu lurraldetasun osorako.
8. Egutegi eta ordutegiak egitasmoari egokituak, legez bete-beharrezkoak gain, geurea lortzeko beharrezkoak direnak geure erabakipean daudelako. Titulartasunak aukera hori juridikoki bermatzen digu, askotan ezjakintasunak Adminsitrazioarenak errepikatzera ematen bagaitu ere, arriskutusa bihurtuz.
9. Lan-harremanetarako akordio duin eta indartsuak, hezkuntzako zerbitzuak direnak, elkar-eragin justu eta solidarioan gauzatzeko.
10. Nazio mailan gogoeta saioak eta ekimen bereziak antolatu, etengabe elkarren motibazioak zentzuz bizi-indartzeko, bai etxekoen artean eta bai herritar orori zabalduak.

HAMABI. Euskarari lekua kenduta eta erdara gehiago sartuta, garbi dago oraindik gutxiagok lortuko dutela eskolaldia amaitzean euskaraz txukun samar jakitea. Adarra jotzen ari zaizkigu euskaldunoi?

Betiko bidea da hori, gutxitu ez da egiten. Erabakitzerik ez dagoen ezer ezin da eman. Zertarako eskatu erabakimenik ez dutela jakinda? Etxekoak zigortu behar ditugu, arerioak pakean utzita…? Zertan gabiltza? Adarra jotzea baino gehiago, ume lapurtuak bezala tratatzea da, segregazio gordina erabiliz, gehiegi jabetu gabe ondorio gordinak sortuz geure artean.

HAMAHIRU. Euskal Herrian zergatik sortu ziren ikastolak? Zergatik ez da osatzen oraindik unibertsitatera arte?

Nazioa garen Herriari, Estatuek agindutakoa betetzeaz gain, geuretik garatzea legalki, juridikoki egituratuz geure egitasmoa bermatzeko bidea egitea, EZIN DIGUTE DEBEKATU. Zergatik eta zertarako ahaztu, kontutan hartu gabe aurretik egindakoengandik jasotakoa? Horrela sortu ziren ikastolak. Familiak erronkari helduta eta beraiei laguntzeko langileen konpromiso pertsonalean oinarrituta, aurrera egitea lortu da, bidean, Estatuek duten estrategia zainduz, profesionalak familien gainetik ipintzea ekiditzea lortzen den heinean. Herrigintza komunala den auzolana ez delako profesionalengan ardurak eta erabakiak uztea, konfiantzaren itsurakeriaren tranpan, burujabetza ez delako Herriaren gainetik erabakimena izatea, baizik herriaren zerbitzura. Unibertsitatea pendiente gelditzeak oraindik, badauka zerikusirik, herrigintzatik kanpo profesionalen esku bakarrik gelditzearekin. Epaile eta parte batera ezin da izan.

Orain dela bi mila eta bostehun urtetik, SOFISTA ETA SOKRATIKOEN garaitik, bukle horretatik gabiltza Europako gizartea, bai osasun eremuan eta bai hezkuntzan biak bait dira bizitzaren muina. Esanguratsua da bi taldeen artean emandako borrokak, gaurkoa ulertzen nola laguntzen digun. Herriak ala “sistema ofizialak” zeinek agindu? Herria profesionalen esanetara ala profesional oro (politikan, hezkuntzan, osasunean…) eremu guztietan, herriaren zerbitzura nola nahi dugu, nola daukagu eta zer egokitzea dagokigu?

Hor daukagu Nafar Erresumako Sindikoa zen, Polverelen eskarmentua 1789an Frantziaren aurreangogoraraziz, Herria dela Nazioa eta subjektu erabakiorra, egitura politiko osoa Herriaren erabakiak kudeatzeko zerbitzua zela aitortuz. Norberari dagokigu, jabetu eta aldaketara egokitzeko abestiak dion bezala egitea: sortuz ta sortuz geure aukera atsedenik hartu gabe… Bidean, zentzuz motibaturik ibiliz, denok goaz, jakinik nora.

HAMALAU. Espainiak, bere epaile baten bidez, murgiltze-eredua debekatu du katalanentzat, irakas orduen %25 gutxienez espainieraz emateko aginduta. Zer egoeratan uzten du horrek euskara hutsezko eskolatzea Hego Euskal Herrian? Debekatuta geratu al da? Euskarazko D eredua, Espainiako legetik kanpo utzia al dute hala?

Konkista ondorengo mendeetan beti gertatu da hori. Espainia eta Franziaren aldetik. Kontua ez da zeintzuk dauden Estatuen egitura politiko eta Administratiboetan. Baizik eta zer erabaki ahalmen dituzten daudenak. Eta aspaldian despistaturik gabiltza geure artean norgehiagoka, segregatzaileei pake-pakean utziz, geure artean etengabe, elkar arerio bihurtuz. Hezkuntzaz arduratzeko aukerak sortzerakoan, ezin dira profesionalen funtzionamendu ona edo txarrean kokatu. Ez. Ez dutelako erabakimenik. Burujabetzatik edo segregaturiko egituratik aritzean, hor dago giltzarria. Eta zer nahi dugun gogoetak partekatzean, uste baino gertuago aurkituko garela dudarik ez dut. Geure kabuz ibiliz bidea topatzen asmatu dugu beti, alboratuta esanetara edukitzea nahi gaituzten oro, bai kanpokoak eta etxekoak direnean ere.

HAMABOST. Espainian epai horren arabera egin al dute Euskal Herriaren ipar-mendebaldeko hezkuntza ituna? Hezkuntza-itun horretan, izan ere, espainiera eta atzerriko beste hizkuntza bat ere irakas-hizkuntza izango diren “esparru eleaniztun orokortu” baten alde egin dute.

Ahalmenik bai hala? Bai, baina herrigintzatik, hiru Erkidegoetan bakoitzaren egoerari dagozkion aukerak sortuz eta sortuz, egitea dagokigu. Bakarrik aldarrikatzera dedikatu gabe indartsu egin dugu mendeetan konkista aurretik,eta ondoren hamarkada luzeetan, beraz orain ere asmatu genezazke modu berri egokiak, eta horretan LAGUNDU dezakete Administrazio egituretan daudenek. Prest dauden funtzionarioen borondatearekin askatasunetik lurraldetasun osoan familiei lagunduz egitura berri bat sortu elkarri lagunduz? Baina nork dauka funtzionarioen erabakimena eskutan?

HAMASEI. Lehenaz gain, itun horrek ez al du oraindik gehiago sartuko euskara irlanderaren bidean?

Bestetik, erabakitzeko ahalmenik ez duenari zergatik eskatu eman ezin duena? Galtzeko bidea dela ikusi dugu besteen eskarmentuan. Herritarroi dagokigu bakoitzaren egoeratik modu berriak sortzea. Eta politikariei, egitura mugatu horretatik, herritarrei laguntzea. Batzuei eta besteei dagokigu erantzunkizunari heltzea sortuz eta sortuz egitasmoa gauzatzeko. Ausartzen?

HEMEZAZPI. Euskal Herriaren ipar-mendebalderako egin duten hezkuntza itunak honela dio 68 bis puntuan: “lege berriak definituko dituen helburuak (euskaraz B2 maila lortzea, besteak beste) erdietsiko dituzte, beraien ingururu soziolinguistikoak eskatzen duen neurrian”. Ez al du horrek bide ematen euskarari hor konpon egiteko?

Orain arte nola izan da sistema ofizialean? Egokia al da gure herriarentzat, Administrazio egituretan erabakimenik ez duten geure politikoei eman ezin dutena eskatu eta elkarrekin haserretzea? Noren mesedetan? Ikusi dugu urteetan zehar katalanei publikoki esandakoa eta Ibarretxek lehenkadakari zenean publikoki adierazitakoa: “Hezkuntzan erabaki ahalmenen tranferentziarik ez dago. Bakarrik kudeaketarako %45-erako baimena. Besterik ez”. Estatuek araututakoa bete eta horren gainetik geurea egitean zentratzea izan daeta da, aukera indartsua eta bakarra, eta ikastolak hori egiten dugu, herrigintzatik. Zentru publikoetan ere zergatik ez hasi egiten plan osagarria lurraldetasun osoan, lortu nahi duguna, hala nahi duten bertako gurasoen erabakimenean oinarrituta horretarako prest dauden funtzionarioen laguntzarekin, bermatzeko? Bitarteko formula bat izan al daiteke? Hori bermatzeko juridikoki erabaki-egitura berezia nola sortu?

HEMEZORTZI. Euskal Herriaren ipar-mendebalderako egin duten hezkuntza-itunean, non geratzen dira: euskal kulturaren transmisioa, euskal herriaren historia, bere geografía, ohiturak, bizitza interpretatzeko moduak, herri-egituraketak eta erabakiak…? Euskal Herria bera, azken batean? Euskal kulturaren transmisioak etenda jarraituko al du?

Naziogintzatik bizirik <–> “sistema ofizialetik” zulora bidea, gero eta gehiago… publikoan eredu berri mixtoak sortzen ez badira, erdibideko konponketa estrategiko bat gehiago bihurtuz. Sistema publikoak Euskal Eskola Nazional kontzeptua berea egin al dezake? Nolatan ez du egin konkista-ondorengo denbora guztian etxekoak Administrazio egituretan egon arren? Argi dago! Ez dutelako erabaki ahalmenik. Laguntza modu berriak sortzea bai, ordea. Agian orain ausartzen dira herrigintzaren auzolanean familien erabakimenean publikoa txertatzen eta familiak eta funtzionarioak konprometitzea lortu? Zenbateraino ausartu daitezke politikari, eta funtzionarioak, egitura publiko estatalean, borondatezko herrigintza juridikoki egituratuz, aurrera pausu bat ematen lurraldetasun osoan Euskal Hezkuntzan, bi Estatuek inposatzen duten Euskal Herriaren segregazio egoera irauliz?

HEMERETZI. PSOE eta PODEMOS alderdi espainolistekin egindako itun batetik atera al daiteke ezer onik euskararentzat eta Hego Euskal Herriarentzat?

AGIAN BAI. Nola? Beti ere sistema ofizialetik at, naziogintzaren herrigintzatik. Egitura Estatalean, Estatuen Sistema Estatalari egitura juridiko berria gainetik askatasunetik nola gehitu asmatuta. Franco hil ondorengo Adolfo Suarezen gobernuan Hezkunta ministroa izan zen Iñigo Caverok, autonomien sorreran transferentziaz ari zela, ikastolak horrela izendatu zituen “Centros públicos no estatales”. Ikastolak jarraipena ematen diogu. Gaur egun, etxeko askotxoren menpekotasun neurria nabarmendu den modua penagarria izaten ari da, hori bera ez aitortzean gaurko egunean. Baina, elkarri lagunduz gogoeta partekatuen bidetik, eztabaida eta epaiketak alboratuz, guztion kontzientzia argiturik, bidea indartzeko erabili dezagun. Zentzuz motibatzea landuz, elkarri lagunduz gogoeta partekatuaren bidez. Agian orain, komeni zaiguna, erabaki ezin duten egoeratik ari diren politikariek, modu berriak asmatzea da, HERRIGINTZAREN ERABAKIMENA ESKUTIK KENDU GABE, laguntza ausartena jasotzea zainduz. Hortik aurrera, politikariek, nahi izan arren, ezin dutena, herritarroi naziogintzatik jarraituz lantzea dagokigu eta hori motzera eta luzera begira babestuta uzteko, zaintzea dagokigu guztioi.

ONDORIOAK

1- Hezkuntzaren herrigintzatik kooperatiba egitura estrategikoa izanik, hori bizirik izateko bitarteko juridiko hutsa bihurtu gabe, zer denbora dedikatzen zaio lidertzatik motibazioa indartzeko gogoeta saioak egiteari, ekimenak, bitartekoak eta erabakiak etengabe zentzuz gauzatzeko?

2- Zer ekimen ditugu nazio mailan Artezkaritza orok zaindu eta langile guztiak kontutan hartzekoak, munduko edozein herrik kontutan dituen gaietan? Hain zuzen ere:

1. Nafar-euskaldunon ama-hizkuntza etengabe bizi-indartzeko?
2. Nafar-euskaldunoi izkutatzen zaigun geure historia ematea bermatzeko, prestakuntzaz eta material egokia eskuratzeko, geuretik modu zuzenean ari garela bermatzeko?
3. Globalizazioaren ezaugarriei aurre eginez geure gizatasun balioetan oinarrituz etengabe biziberritzeko?
4. Euskal hezkuntzaren hariari zentzua ematen dion, gure ohitura praktikoak zer filosofia eta etikaz ardazteko egunerokotasunean, zer prestaketa eskaintzen ditugu eta hori egunerokotasunean egiten dela konprobatu?
5. Etorkizuneko erronkei aurre egiteko prestakizun egokituak garaiz ipintzeko?

Geure EUSKAL IDENTITATEA nazioaren lurraldetasun osoan GU>GEUK>GEURETIK egin daitekela familiak mendeetan eta XX.mendetik hamarkada asko eta askotan ikastola mugimenduak demostratu du!. Burujabe bagara, kendu digutena askatasun politikoa da. Baina gizaki ororen berezko gizartekidetzaren ezaugarria den naziotasunetik, jarraitzen dugu euskaldun izaten. Bakarrik besteei aldarrikatzera eta besteen esanetara ibili gabe, geure burujabetzaren askatasunetik mendeetan gure herria dabilen bezala, badakigu gure aurretik egin dutenagatik, gaur bizirik gaudela, eta zentzuz egiten dugunagatik bakarrik, jarrraituko dutela gerokoek menpeko edo aske.

Zer utziko diegu ondorengoei, geure euskal arbola ala besteen arbolaren adarrak? Erronka bihurtuz EZINA, EKINEZ, EGINA elkarrekin geure euskal arbola bizi-berritzera ausartzen? Animo eta heldu erronkari! Gerorako, berandu da!