Montori Gestapok bortizki jo zuen eta hori herritarrek ez zeukaten ahanzteko
Espainiako Gobernuak amorruz mendekatu nahi izan zuen, baina Euskal Herria sutan zen eta Europan eta mundu osoan Burgosko epaiaren aurkako ahotsak altxatu ziren.
Joseba Aurkenerena Barandiaran
Joseba Aurkenerena Barandiaran autorearen ekarpenak
gerra-historia
Saseta batailoiko gudari batek bertsotan jaso zuen faxistek euskal presoak Santoñatik trenez eraman zituztenekoa
Umorez eta ironiaz, bidaiaren nondik norakoak, gosea, zorriak, higiene falta, guardia zibilen ankerkeria eta gainerakoak kontatzen ditu.
Neguko eguzkia. / Zigor @zigurni
KOSMOBISIOA
Urtearen gurpila euskal mundu-ikuskera zaharrean
Ederra da euskaldunok gure ohitura eta sinesmen zaharretan oraindik atxikitzen dugun altxorra.
nondik gatozen
Luis Amadoz martzillarra eta zubi ahantzia
Herritarren arteko giza zubiak txikituta gelditu ziren 1936an. Martzillan bakarrik, 37 pertsona erail zituzten faxistek, fusilatuta.
biografia
Anjela Kerexeta, Ameriketan betiko gelditu zena
Iparragirrek 36 urte zituen eta Anjelak 17 bete gabe. Ameriketara joan aurretik, Iparragirre parrandaz parranda ibili zen, zuen diru apurra xahutuz, eta gero bidaia-txartela ordaintzeko dirurik ez.
Pierra Kokostegi Beñat Espilek marrazturik
biografiak
Beñat Espil eta Pierra Kokostegiren ihesaldia
Iaz Beñat Espil abertzale handiak xiberotar ederrez emanik plazaratu zuen Pierra Kokostegi gamerearrak Alemaniatik egin zuen ihesaldia kontatuz frantsesez idatzitako liburua. Enetako hori izan da Beñat Espilek eskainitako azken erakustaldia.
Teresa Alonso eta Inazio Agirregoikoa
biografiak
Inazio Agirregoikoa eta Teresa Alonso gerraren begian
Teresa, bi gerratan ibilia, eta orain ezin bizi Ukraina eta Errusiaren arteko gerra eroa ikusiz. Badirudi gizateria, behin eta berriz, egindako akatsak errepikatzera kondenaturik dagoela.
Daniela Albizu 1983an.
biografia
Daniela Albizu, Lapurdiko euskaltzale eta borrokalaria
Badira bizitza osoa borrokari ematen diotenak eta horiek ezinbestekoak ditugu. Daniela Albizu horietakoa genuen, bizitza osoa eman baitzuen euskararen eta Euskal Herriaren aldeko borrokan.
Erresistentzia
Joseph Abeberri, Ziburuko alkate deportatua
Lehen Gerla Handira bidalitako milaka euskal gazteetako bat izana, Abeberri Ziburuko alkate ezkertiarra izan zen Petainek garbiketa politikoa agindu eta kargugabetu zuten arte.
Lorentza Gabika
Berdintasuna
Lorentza Gabikak argi utzi zien epaileei euskal emazteek ez zutela tratu txarrik jasateko ohiturarik
Zortzi urtez luzez egurtu zuen eta hiltzeko mehatxua egin zion senarrak, Lorentzak errebolberra hartu eta tiro egin zion arte. Epaileek errugabea zela deliberatu zuten.
Daniel Argote erdian.
Biografia
Daniel Argote, askatasuna amets
Irakasle, nazien kontrako erresistentziako kide… baionar honek gazte-gaztetatik hartu zuen gizateriarekiko konpromisoa.
Juan Larburu eta Frantxia Haltzuet
euskal mugalariak
Juan Larburu mugalaria eta Kometa Sarea
Bigarren Mundu Gerrak Europa osoa odol eta sufrikarioz blaitu zuen, baita gure Euskal Herria ere, Iparraldeko hiru lurraldeak gehienbat.
Atahualpa kalea Valparaison, Txile / Luis Alfonso Orellana
Konkistaren testigantzak
Atahualparen hil-kantua
Ez dakigu nor izan zen olerki horren egilea eta zein urtetan egina den, baina ahoz aho hedatu zen eta gaurko egunetaraino bizi-bizirik iritsi da.
Elbira Agirre El Doradoko bideetan barna
Lope Agirrek errespetu handian zituen Amerikako indioak, kitxuaz ikasi zuen eta kitxuaz mintzatzen zen beti Elbira alabarekin.
SOLSTIZIOA
Donibane Bezperako sinesmen eta errito zaharrak
Agosti Xahok bere liburu batean kontatu zigunez, Jondoni Joaneren egunean kostaldeko euskaldunak biluzik bainatzen ziren hondartzetan, familietako guztiak, zaharrak eta haurrak, gizonak eta emazteak bainatzen ziren batera.
Maddi Hegi, joan zinen gau batez… [ENTZUN]
Polizia-kontrol batean harrapatuta poliziak sartu zuen autoarekin trenak talka egin eta hil zen, bera atxilotu zuen poliziarekin batera.
EUSKAL ANARKISTAK
Fernand Elosu, Baionako mediku anarkista
Mediku eta ekintzaile libertarioa, gobernuak arriskutsutzat hartua, 1914-18ko gerraren kontra agertu zen eta horregatik ia hil zuten gerrazaleek.
biografia
Margot Duhalde, zeruetako bideetatik barna
Bizitza osoan aldarrikatu zuen bere baitan zeramatzan bi herri horien odol indartsua, erdi euskalduna eta erdi indioa zela erraiten baitzuen.
KOLONIZATUAK
Jean-Martin Mundutegi, Iraultzaren borrero gupidagabea
Askatasunaren aldeko ekintzailetzat erakutsiak izan dira, baina, orokorrean, Iraultza horren agintariak hiltzaile, ebasle eta zanpatzaile fanatiko sutsuak besterik ez ziren.
Serbiako telebista publikoak zabaldu zuen mapa
Euskal Errepublika
Alexandre Deulofeu eta historiaren matematika
Modu batean edo bestean, badirudi Euskal Errepublika laster amets izatetik errealitate izatera pasatuko dela, eta azkenean, euskaldunon egun handia laster iritsiko dela
Pola Sala
Kolonbiaren Independentziaren ikur
Pola Salabarrieta armak prestatzen eta zaurituak artatzen, Espainiak erasotutako eta hesitutako Bogotan
Espainiarrak mugimendu independentzia-zalea zapalketaz, ankerkeriaz eta odolez zanpatzen saiatu baziren ere, ezin izan zuten kolonbiar herriaren matxinada zapuztu.
Pedro Albizu Campos
INDEPENDENTZIA
Pedro Albizu, Puerto Ricoko abertzale sutsua
Ameriketara abiatu ziren milaka euskaldun haien ondorengoa dugu Pedro Albizu Campos, Puerto Ricoko independentziaren aldeko politikari eta ekintzailea.
Kasilda Hernaez ekintzailea / gordegia.eus
borrokalaria
Kasilda Hernaez borrokalaria gogora ekarriz
Donostia tradizionalean sindikalista, libertarioa, feminismoaren aitzindaria, iraultzailea, eta borrokalaria izan zen. 1936ko altxamendu faxistari aurre egin zion armak eskuan hartuta.
Mark Légasse /
MARK LEGASSE
Mark Legasse beti gogoan
Independentziaren egun handian ezin izanen dute euskal arrano beltzaren hegaldi libre eta airosa eragotzi. Eta Mark Legassek Kataluniako kaba edanez, algaraz eta pozez zoratzen ospatuko du.
Lola Iturbe Arizkuren
Lola Iturbe
Lola Iturbe Arizkuren: askatasunaren aldeko ekintzaile sutsua
Higa edo Elomendi deitutako mendiaren gerizpetik Kataluniara abiatu behar izan zuena. Lola Iturbe, haren alaba dugu artikulu honen ardatz.
Buenaventura Durruti /
borroka anarka
Durruti anarkistaren euskal jatorria
Durruti izena aipatzea eta anarkismoa burura ekartzea gauza bera dira. Haren deiturak salatzen duen bezala, euskal jatorrikoa zen, arbasoak, aitaren aldetik, baxenafarrak zituen, Aiherrakoak.
Ruben, bere ama Doloresekin
Biografia
Ruben Ruiz Ibarruri Stalingradoren defentsan
1942ko abuztuan, armada alemaniarrak Stalingradoren aurkako erasoaldiak egin zituenean, bertan zegoen Ruben Ruiz Ibarruri bizkaitarra, sobietarren metrailadore konpainia batean Kotluban aldeko tren-geltokia defendatzen. Baina nor zen hogeita bat urteko mutil hura? Ikus dezagun.
Iparraldeko abertzaleak
Maddi Hegi, joan zinen gau batez…
Bada hemen gaia eleberri edota film bat egiteko.
/ Apatxe
Eguberria
Olentzero eta neguko solstizioa
Oso garai zaharretatik euskaldunok sua gurtu dugu eta sua erabili izan dugu solstizio eta ekinozioen inguruko jai erritualetan.