Duela gutxi, atzerriko eztabaida foro batean kuxkuxeatzen nenbilela, jota utzi ninduen gogoeta batekin egin nuen topo. Zera zioen parte hartzaile batek: ez dezagun ahaztu nola hasi ziren indarra hartzen Alemaniako totalitarismo nazia edo Sobietar Batasuneko estalinismoa: jendeak gehien interesatzen zitzaizkion gaiez hitz egiteari eta eztabaidatzeari utzi zionean. Heldu zen momentu bat giroa pozoitu zena, komunikabideetan zentsura nagusitu zena, eta honek autozentsura ekarri zuena. Norberaren irizkideekin ere, alderdikideak barne, pil-pilean zeuden gertakizun politikoez jarduteari utzi zitzaiona.
Heldu zen momentu bat komunikabideetan zentsura nagusitu zena, gertakizun politikoez jarduteari utzi zitzaiona
Politikoki zuzena ez izatearen beldurra, atzo arte zure irizkidea eta konfiantza osoko pertsona izandako horrek nola erreakzionatuko ote du zurea entzundakoan? Eta ez bakarrik laguna galtzeko beldurra, lagunartea ere bai, eta inguru politikoa. Eta familian ere problemak. Eta lantokian, eta… , auskalo. Une horretatik aurrera Gulag-erako edo Holokaustorako bidea zabalik zegoela zioen iruzkingileak.
Eta bati otutzen zaio ez ote garen ataka horretara iristen ari. Edo barruan ez ote gauden jada. Gai tabuak beti egon dira eta egongo dira, baina asko ugaritu dira aspalditxoan. Hurbiletik jarraitzea egokitu zitzaidan borroka armatuarena, nolakoak entzun behar izan genituen haren erabilera ñabardura guztiekin kritikatu genuenean, nahiz eta handik urte gutxira kritikatuek eskuinetik aurreratu gintuzten agur ere egin gabe. Iruña-Veleiaz ere luze hitz egin genezake, nahiz eta hau intentsitate baxuagoko tabua izan. Baina azkenaldiko hauek are eta kezkagarriagoak dira.
Covidaren ingurukoez ezin da hitz egin. Nola sortu zen birusa, berez ala apropos, itxialdiak eta perimetralak, maskarak, PCRak eta asintomatikoak, txertoen mesedeak eta kalteak, duela urtebeteko QR pasaportea, jendartearen zati bat zirkulaziotik atera zuena (badirudi mende erdi igaro dela), gain-hilkortasunaren kausak…
Covidaren ingurukoez ezin da hitz egin
Ukrainako gerraz ere hobe ezer ez esatea, eztabaida deserosoak sortu daitezke eta. Politikaz ere kontuz. Ayuso kaskarina eta arriskutsua dela, hori bai, horretan adostasuna, baina hortik aurrera argi. Madrilen aurrekontuei baietza emateaz, errege-etxea, gastu militarra, zer nolako etekinak lortu diren ordez, zer diferentzia egon den euskal eskuinaren eta ezkerraren artean… Hobe beste baterako uztea, solaskidea zure irizkide osoa ez bada. Emigrazioaz, haize-errotez eta aldaketa klimatikoaz ere, hortxe-hortxe. Eskerrak Irulegiko Eskua agertu den eta horrek hamabost bat egunerako berriketak bermatu dizkigun, eguraldiak ez baitu ordu laurdena baino gehiagorako ematen.
Lasaialdi batean sartuta gaude, zorionez, baina ikusiko dugu hurrengo krisia datorrenean. Bati baino gehiagori esajerazioak irudituko zaizkio gogoeta hauek, eta baliteke izaera obsesibo baten burubideak izatea, baina baliteke Orwell eta Huxley-ren distopien bertsio modernoaren aurrean egotea ere, eta gu horretaz ez jabetzea. Beldurrak, pentsaera bakarrak eta informazio manipulatuak jendartea hipnosi kolektiboan murgilduta edukitzea. Eta, ondorioz, gehiengoak uste izatea izan daitekeen demokrazia, adierazpen askatasun eta giza-eskubide onenak dituen lurraldean bizi dela.
Eszenatoki orwelldar perfektua, norberak bere kateei distira ateratzen diena.
Halaxe da, hedabideetako zentsurak bere lana egin duela esan dezakegu, jende xehearen autozentsura ikusita: eguberri hauetako afari-bazkarietan hitz egin al daiteke gertatu denaz eta gertatzen ari denaz? Esan al dezake inork bere lantokiko haurdun gehienek haurra galdu dutela jaio aurretik edo jaioberritan, gogora ekar al dezakegu duela urtebete ez zigutela afarira joaten utzi, edo ez gintuztela bisitatu nahi izan, zerrendatu al ditzakegu inguruko tronbo eta iktus kasu guztiak? Adierazi al dezake norbaitek, gaur egun, ezin duela bi urteotan “ezer gertatu ez balitz bezala” jokatu? Egunotako faltsukeria eta hipokrisia inoiz baino hobeto erretratatuta geratu da 2022 honetako Gabonetan.
Hitz egiteko beldurra nabaritzen da, bai. Duela urtebetekoarekin alderatuta, lasaialdi batean gaude orain, giro ez hain pozoitu eta soilik arrarotu batean, baina erraz gaiztotu daiteke berriz ere egoera. Gordeka dabilen zornea oso erraz atera daiteke azalera.
Nik gai batzuen inguruan ez dut iritzi zehatzik, Ukrainan gertatzen ari denaz adibidez. Behar bezalako iritzi bat egiteko ondo informatu beharko nuke, ez dut errazkeriaz baieztapenik egin nahi, eta denbora eta dedikazioa eskatzen ditu horrek. Ez dut denborarik ikertu nahiko nukeen guztirako. Baina deigarria egiten zait zer posizionamendu argi egiten diren bai komunikabide nagusienetan eta baita neurri handi batean jendartean ere, komunikabide horien eraginez, esango nuke. Duela hilabete batzuk irakurri nuen honakoa artikulu batean: “El presidente ucraniano Volodímir Zelenski es el redactor jefe de la mayoría de medios de comunicación occidentales”. Sentsazio hori neukan nik ere. Le monde diplomatique-ko artikulu bat zen (Pierre Rimbert eta Serge Halimi-ren “Un voluptuoso lavado de cerebro”, 2022ko iraileko alekoa); hau diot nolabait bere prestigioa baduen argitalpen bat dela erakusteko, bestela erraz baliogabetzen baita iturria (“Nork esan du hori? Izango da seguru x-ekoa edo y-ren ingurukoa”). Oso erraz etiketatzen eta orokortzen da, eta etsigarria da hori, eztabaidak amaitutzat ematen dira berehala. Juan Martinek aipatu bezala, bada lagunak galtzeko beldurra, lanean arazoak izatekoa… Nik ere ezin dut egunkari baterako idatzi edo hemen iruzkin bat utzi, halako beldurrak buruan pasa gabe, badakidalako besteak beste nola zikindu nahi izan den Independentearen ospea, baina beldur horri men eginda ere ez naiz batere lasai geratzen.
Lasaialdian gaudenez, eta azken bi-hiru urteetan gertatu denaz kritikotasunik erakustean, orain kontrakotasunaren ordez isiltasuna jasotzen denez erantzuntzat (nik behintzat), orain izan daiteke kritikotasun horretan sakontzen jarraitzeko garaia. Geure aldetik geure neurrian ahal duguna eginez, eta qr pasaportearen antzeko zerbait berriz ere itzuliko balitz, behintzat inguruko jendartean ahal izan dugun neurrian gaia landuta harrapatuko gaitu.
Zure sentsazio berberak ditut. Txarrena da gehiengo sozialak ez duela ezta urrunetik ikusten ere. Gizarte honetatik kanpo, apatrida bat bezala sentitzera iristen ari naiz.