Dr. Joseph Mercola doktorearen ingelesezko podcastaren itzulpen zati bat da hau,
Trikooban transkribatuta gazteleraz osorik 2022ko uztailaren 4an.
Esan bezala, formazio kolektiboa edo hipnosi kolektiboa gerta daiteke baldintza psikologiko batzuk gizartearen zati handi batean daudenean. Hauek dira formazio kolektiboa sortzeko lau baldintza nagusiak:
- Bakardade orokorra eta lotura sozialik eza. Horren ondorioz:
- Bizitza arrazoirik gabeko zerbait balitz bezala sentitzea, asmorik eta zentzurik gabe, edo zentzu arrazionalik ez duten egoera iraunkorrei aurre egitea. Horren ondorioz:
- Antsietate eta atsekabe orokortuak, libreki flotatzen (itxuraz bestelako kausarik edo kausa jakinik ez duen antsietate eta atsekabea), eta, horren ondorioz:
- Frustrazio eta eraso orokortuak, libreki flotatzen (frustrazioak eta erasoak ez dute kausa bereizgarririk), eta horrek kontrolik ezaren sentsazioa eragiten du.
Nola sortzen da formazio kolektiboa gizarte batean?
Behin gizartearen zati handi bat urduri eta kontrolik gabe sentitzen denean, gizarte hori oso ahul bihurtzen da hipnosi kolektiboarekiko. Mattias Desmetek honela azaltzen du:
«Gizarte-isolamendua, zentzurik eza, askatasunez flotatzen duten antsietatea, frustrazioa eta agresibitatea oso abertsiboak dira; izan ere, jendeak antsietatea sentitzen badu, zergatik jakin gabe, kontroletik kanpo sentitzen da. Bere antsietatetik ezin dela babestu sentitzen du.
Eta baldintza horietan narratiba bat zabaltzen bada komunikabideen bidez, antsietate-objektu bat adieraziz, eta, aldi berean, horri aurre egiteko estrategia bat eskainiz, orduan, askatasunez flotatzen duen antsietate hori guztia antsietatearen objektuarekin lotu liteke.
Eta antsietatearen objektuari aurre egiteko estrategia batean parte hartzeko gogo handia egon liteke, estrategia zentzugabea izan arren. Beraz, hasieratik argi egon arren —ikusi nahi duen ororentzat— antsietatearen objektua tratatzeko estrategiak objektuak berak baino askoz ere biktima gehiago eragin dezakeela… hala ere, antsietatearen objektua tratatzeko estrategia batean parte hartzeko jarrera izugarria izan liteke.
Antsietatearen objektuari aurre egiteko estrategia batean parte hartzeko gogo handia egon liteke, estrategia zentzugabea izan arren
Mattias Desmet
Hori da formazio kolektiboaren mekanismo garrantzitsu ororen lehen urratsa. Gurutzadak, sorgin-ehiza, Frantziako Iraultza, Sobietar Batasunaren hasiera edo Alemania naziarena izan, mekanismo bera ikusten dugu behin eta berriz.
Aske flotatzen duen antsietate handia dago. Norbaitek narratiba bat ematen du, antsietate-objektu bat eta honi aurre egiteko estrategia adierazten dituena. Eta, orduan, antsietate guztia [proposatutako] antsietate-objektuarekin lotzen da.
Jendeak antsietatearen objektuari aurre egiteko estrategia batean parte hartzen du; honek lehenengo abantaila psikologiko garrantzitsua eragiten du eta, hortik aurrera, jendeak antsietatea kontrola dezakeela uste du. Antsietatea objektu bati lotuta dago, eta honi aurre egiteko estrategia bat dute».
Formazio kolektiboaren lotura sozial problematikoa
Antsietatez eta kontrolik gabe sentitzen ziren pertsonak beren antsietatearen irtenbide gisa aurkezten zaien estrategian parte hartzen hasten direnetik aurrera, gizarte-lotura berri bat sortzen da. Horrek hipnosi kolektiboa indartzen du, orain ez baitira isolatuta eta bakarrik sentitzen.
Errefortzu hori intoxikazio mental moduko bat da, eta horixe da jendeak ipuina irensteko duen benetako arrazoia, nahiz eta zentzugabea izan. «Narratiban sinesten jarraituko dute, gizarte-lotura berri hori sortzen duelako», dio Desmetek.
Gizarte-lotura ona den arren, kasu honetan oso suntsitzailea da, aske flotatzen duten frustrazioak eta erasoak hor jarraitzen dutelako eta irteera behar dutelako. Emozio horiek norbaitengana jo behar dute. Eta, are okerragoa dena, formazio kolektiboaren sorginkeriaren azpian, jendeak inhibizioak eta proportzioaren zentzua galtzen ditu.
Beraz, covidaren pandemian ikusi dugun bezala, jendeak modu irrazionalenetan oldartu eta eraso egingo dio narratiba irensten ez duen edonori. Erasoa hipnotizatuta ez dagoen biztanleriarengana bideratuko da beti.
Orokorrean, formazio kolektiboa gertatzen denean, populazioaren %30 inguru hipnotizatuta egongo da —eta horrek, normalean, narrazio hipnotizatzailea publikoari kontatzen dioten liderrak ere barne hartzen ditu—, %10 hipnotizatu gabe egoten da, eta ez du narratiba erosten. Gehiengoak, %60k, narratiban zerbait txarra dagoela sentitzen du, baina aurrera jarraitzen du harekin, besterik gabe, ez duelako bere burua nabarmendu edo arazoak sortu nahi.
Lotura sozialarekin sortzen den beste arazo bat da lotura ez dela norbanakoen artekoa, norbanakoaren eta kolektiboaren arteko lotura baizik. Horrek kolektiboarekiko elkartasun fanatikoaren sentimendua sortzen du, baina ez dago gizabanako jakin batekiko elkartasunik. Hala, norbanakoak errukirik gabe sakrifikatzen dira aurpegirik gabeko kolektiboagatik, “guztien ongiagatik”.
«Horrek azaltzen du, adibidez, zergatik, koronabirusaren krisian, mundu guztiak hitz egiten zuen elkartasunaz, baina onartzen zuen norbaitek kalean istripuren bat izanez gero ezin zitzaiola lagundu maskara eta eskularru kirurgikoak eskura izan ezean.
Horrek ere azaltzen du zergatik, mundu guztiak elkartasunaz hitz egiten zuen bitartean, jendeak onartzen zuen, bere aita edo ama hiltzen ari baziren, bisitarik egiten ez uztea».
Mundu guztiak elkartasunaz hitz egiten zuen bitartean, jendeak onartzen zuen, bere aita edo ama hiltzen ari baziren, bisitarik egiten ez uztea»
Mattias Desmet
Azkenean, giro muturrekoa eta paranoikoa daukagu, non jendeak jada ez duen konfiantzarik besteengan, eta prest dago gobernuaren aurrean maite dituen pertsonak salatzeko.
«Hori da formazio kolektiboaren arazoa», dio Desmetek.
«Gizabanakoak kolektiboarekin duen elkartasuna da, eta inoiz ez beste gizabanako batzuekin duena. Horrek azaltzen du zer gertatu zen Irango iraultzan, adibidez. Iraultzan Iranen bizi izan zen emakume batekin hitz egin nuen; Iranen erregimen totalitario baten hasiera izan zen.
Bere begiekin ikusi zuen nola ama batek salatu zuen bere semea gobernuaren aurrean, eta nola jarri zuen soka lepoan hura hil baino lehentxeago, eta nola hori egiteagatik bere burua heroi aldarrikatu zuen. Horiek dira formazio kolektiboaren ondorio dramatikoak».
Itzulpena: Ane Miren Elordui-Zapaterietxe
Interesgarria oso, mila esker.
Eta halaber, oinarri psikologiko berberak daude disidente-usteko askoren jarreren azpian. Antzeko zergatiek eraman dezakete pertsona bertsio ofizialari kontra egiten dion azpitalde batera, jarrera sektarioak eta akritikoak edonon gerta daitezkeelako, barne-barneko auzia denez gero: noraeza, erreferentzia eta helduleku beharra, berezi sentitzeko beharra, balidazio beharra,… eta honela bertsio pseudoalternatibo zentzugabe bezain irrazionalak jarraitzera.
Gizakiak berez dakartza indibiduazio behar eta onarpen edo babes behar kontrajarriak, oreka puntuan dago harmonia. Harrokeria eta egoskorkeria ote da gizakion arazo nagusia? Egingo ahal dugu behingoz beldurrik gabe askapenerako bidea, kartzela batetik beste kartzela batzuetara aritu ordez?
Oso interesgarria iruditu zait, pentsamendua abian jarri didana.
Esker mila hartu duzun lanarengatik, Ane Miren.
“Horrela hiltzen da askatasuna, txalo zalapartatsu batekin”, esaten zuten zientzia fikziozko filma batean. Berriz ere, errealitateak fikzioa gainditzen duela baieztatu zuen jendea balkoietara txalotzera irten zen lehen aldi harek.
Oso interesgarria zure ekarpena.
Esker mila.