“Ezagutzen genuen bizimodua ez da inoiz itzuliko” errepikatu ziguten behin eta berriro komunikabide guztietan Covid-19aren krisiaren hasieran. Agindu kutsua duen esaera subliminal hau MIT Technology Review argitalpeneko editore nagusiak 2020ko martxoaren 17an idatzitako artikulu luze batean irakur daiteke. Argitalpen honen jabea Massachusettseko Institutu Teknologikoa (MIT) da, Gizarte Dinamiken Laborategiaren bidez, gizarte ingeniaritzan diharduena. Artikuluaren paragrafo batzuek honela diote hitzez hitz: “Nazio guztiek urruntze soziala ezarri behar dute birusaren hedapena geldiarazteko eta gaixoen kopuruak osasun-sistemetan kolapsorik ez sortzeko” […] “Hau ez da aldi baterako aldaketa. Bizimodu guztiz desberdin baten hasiera da”. […] “Epe laburrean, itxurazko gizarte-bizitza izatera behartuta egongo gara. Baina, azkenean, modu seguruagoan sozializatzeko gaitasuna berreskuratuko dugu, arriskua nor den eta nor ez identifikatzeko modu sofistikatuagoak garatuz, eta lehenengoak legez bereiziz”. […] “Ez dakigu zehazki nolakoa izango den etorkizun berri hori, jakina”. […] “Neurri horietara moldatu eta onartuko ditugu, eraso terroristen ondorioz aireportuetako segurtasun-kontrol gero eta zorrotzagoetara ohitu garen bezala. Zaintza intrusiboa beste pertsona batzuekin egoteko oinarrizko askatasunagatik ordaindu beharreko prezio txikitzat hartuko da”.
Artikulu honen mamia hedabideen bidez zabaldu zen eta hainbat politikari eta iritzi emaileek ere bere diskurtsoetan txertatu zuten, beldurrezko kanpaina mediatikoari indar bizia emanez.
Cristina Martin Jimenez idazlearen ustez (La verdad de la pandemia, Planeta 2020), munduko ordena berriaren diseinatzaileek ingeniaritza soziala erabili dute hiritarrek normopatak bezala joka dezaten. Beste hitz batzuetan esanda, modu pasibo eta akritikoan normaltasun berria onartu eta, are gehiago, defendatzeko ere.
Baina, zer da normopatia? Normopatiak portaeraren gizarte-arauekin gehiegi konformatzeko joera adierazten du, norberaren subjektibotasuna adieraztera ausartu gabe, askotan duintasuna eta norberaren identitatea ere albo batera utziz. Christopher Bollas psikoanalistaren arabera, normopatia “ustezko normaltasuneranzko bultzada anormala” da. Beraz, “normaltasun” patologikoan datza. Normopatek beren kulturak ontzat, zuzentzat jotzen duen guztia onartzen dute. Ez dute sinesmen horietako ezer zalantzan jartzen. Aitzitik, balio horiek zalantzan jartzen dituzten pertsonak zorrotz eta modu irekian epaitzen dituzte edo epaituak izan daitezen baimentzen dute.
Gaur egun bizi dugun egoerara etorrita, pandemiaren aitzakiarekin herri-kulturaren adierazpenak desagertzea eta gure ohiturak eta bizimodua erabat aldatzea inposatu digute, bizimodu guztiz desberdin bat abian jarriz, gorago aipatu dudan artikuluan ohartarazi zen bezala.
Horrela, inposaturiko arauetara moldatuta, patologia psikologiko bezala definitua izan dena portaera normalizatu bihurtu da, eta hala, pertsona askoren ageriko jokabidea dela ikus dezakegu. Jende askok, hain normala izan nahi du ezen eta parkeetatik txakurrarekin paseoan ibiltzen da maskara jantzita inor gutxi inguruan dabilenean ere. Edo hondartzan palaz jolasten dira maskara kendu barik. Edo terraza batean bakarrik jesarrita kafe-zurrupaden artean maskara gora eta behera erabiltzen dute. Zergatik? Birusaren beldur? Poliziaren bat-bateko agerpena eta isun mehatxuaren beldur? Hiritar arduratsu bezala jokatu nahi dutelako? Edo beharbada ez dutelako seinalatuak izan nahi? Ez al litzateke askoz ere normalagoa (naturaltasunaren /normaltasunaren zentzu osasuntsuan) sen ona erabiltzea, eta bestetik, indarrean dagoen legedia, hau da Espainiako Gobernuaren ekainaren 9ko 21/2020 Errege Lege Dekretuaz baliatzea eta maskararik ez erabiltzea baldin eta metro eta erdiko distantzia bermatu badaiteke?
Baina, normopatia pasiboa da, ez du agintearen edota gizarte-arauen aurka egiten. Norbanako normopatak erabat ilogikoak diren ekintzak eta neurriak justifikatu eta baliozkotzat ematen ditu (normalean bereak).
Izan ere, normopatak gizartean onartuak ez izateko beldurrez, ustezko iritzi orokorraren aurka egiten ez duten pertsonak dira. Beren ahaleginak gizartearen onarpena lortzera bideratzen dituzte. Normopaten artean ez dago ahots kritikorik. Hiritarrak normopatak bezala joka dezaten lortuz, normaltasun berrirako bidea prestatzen da.
Psikoterapiak normopatia indibidualtasuna sustatuz tratatzen du, normopatari bere inguruneaz hausnartzearen garrantzia eta ados ez egotearena irakasten dio. Gaur egun normopatia gaixotasun kolektibotzat har badaiteke, bide horri ekin behar diogu, hots, gure indibidualtasuna landu, gure barnera begiratu, benetako informazioa lortzeaz arduratu, pentsamendu kritikoa sustatu, nola bizi nahi dugun pentsatu auzokoek zer egiten duten begiratu barik, men egin barik ondo diseinatutako anormaltasun honen aurrean.
Zerk egiten gaituen hain otzan eta menpeko nire buruari galdetzen diodanean, erantzun desberdinak datozkit pentsamenduetara.
Gizarte honen egoerak ez du itxura onik.
Nekeak hartuta nago.
Artikulu bikaina! Zorionak
Gizarte honek ez du itxura onik, ez. Nik esperantza galdu dut. Irteera indibiduala da aukera bakarra, ene ustez. Baina hori oso zaila da, benetan. Gainera datorkigunak (osasun pasaporteak, bakunatuen zerrendak eta abar luze bat) gero eta itogarriagoa bihurtuko digu bizitza.
Inguruan ikusten dudanaren arabera, gertukoak, gero eta indar gehiago hartzen hari da, maskarillarena askok erabiltzen dute gure sumisioaren ikur bezala, despistatu xamarrak, beldurraren edapenaren ondorioa ez da maskarillak bakarrik, maskarillak beste ezaugarri batzuk ere izan ditzazke, janzkerarena, eztabaidatu eta solaserako gaia interesgarria izan daiteke, gazteen partaidetzarekin, inposaketek dira beldurraren edapenaren ondorio orokorrean. Joan den hamarkadak, joandako zerbait dira eta ez dira bueltatuko, hauen aurrekoak eta aurrekoak bezala, denak desberdinak. Etorriko dena desberdina izango da, Kontsumo deskontrolatuaren aroa bukatu da, eta eskerrak, hori benetan neurrigabea bait zen.
Gizartea era batera edo bestera etiketatzeak ez du laguntzen, goitik egindako begiradek, etiketek, gehienetan gutxietzi edo negatiboki kalifikatzeak talka edo elkar ez ulertzera garamatza, mugak. Inposaketarik egon ez dadin, zerbait berria, desberdina, eraiki behar da, eztabaida eta ilusioa sortzen duena, bedurrak desagartaraziko dituena. Musika, antzerkia, heziketa sustatu eta expresio landu eta talkak ekidin.
Bikain azalduta, Ane Miren.
Normopaten artean júpiterren bezala sentitzen naiz. Araudi eta neurriz betetako gizarte honetan, neurri gabeko ergelkeria irensten dute. Batek pentsatzen du zuhurtziak neurriak antolatzen dituela, baina momentu honetan sen naturala erabat galdu da. Inoiz egon al da? Automatak gara gehien batean?