Lehen euskal poema, XVI. mendea / Goiena

Lehen euskal poema, XVI. mendea / Goiena

Hizkuntza

Euskalkien gorabeherak

Euskalkiek bertsuak zirauten oraindik Erdi Aroan, Amorantearen poemak agertzen duenez. Beraz, ez gintuzten hainbatean “geure artean isolatu euskaldunok”. Inongo oinarri zientifikorik ere ez du euskal lurralde mendebaldarron “euskalduntze berantiarraren” kontuak, iritzi-kontrasterik onartu gabe etengabe errepikatutako gezur potolo maltzurrak.

Irudia: Orin Zebest

Irudia: Orin Zebest

Herritarron indarra

Zeinek jarriko ote dio kaskabela?

Oilar nagusien arteko gerra zibernetiko deklaratu gabeak, milaka antenaz eta ehunka satelitez bete du, lurrazala ezeze, planetaren gaineko espazioa. Garai larria bizi dugu bai, hala ere, ez dezagun bultza angustia antzu alferrikakorik. Angustia sortzailea da behar duguna, non gauden eta nora goazen argi daukatenena, aktiboa, aktibista.

Inkisizio kantoia, Sibilia / Landaluzia

Inkisizio kantoia, Sibilia / Landaluzia

kritikotasuna

Inkisizioaren atarian

Arrazoitu gabeko aginduak ematea borregoak baikinen “agintekeria” da. Halaber, informazio osoa eta zehatza ez ematea, baizik eta iluna, “obskurantismoa” da. Bi horiek Inkisizioa besterik ezin ekarri. Eta jendearen aldetik zer? Normala litzateke, horren guztiaren aurrean, jarrera kritikoa. Baina bestelakoa ere gertatzeko arriskua dago: artalde-jarrera, eta hortik laster, faxismoa.

Larru bizirik / Barefoot Kevin

Larru bizirik / Barefoot Kevin

Hizkuntza

Erraldoia oinutsik

Kultura gabeziak ahultzen du gehien, oinetako onak behar baitira euskeraren aberastasunaz jabetzeko. Kulturgintza Aro barri bati ekin beharra dakusat. Adituen taldetxoak osatu, hiru-lau laguneko taldeak herrialde bakoitzean, eta kulturgintzari ekitea, dela Kultur Etxeei programa zehatzak eskainiz, edo hala eskatzen duten irakasle taldeei…, eta “eragin burdineari”.

Lauhaizetara / Gintza

Lauhaizetara / Gintza

Historia

Geure hizkuntzaz ez dakiguna

Euskerak bere globalizazio garaia izan zuen, duela hamar mila urte inguru. Madeleine-euskaldunak “munduko kantoi guztietara” iritsi ziren, baina hau ez digute inon irakatsi. Guri irakatsi diguten historiaren hasiera “zibilizazioaren” hastapenena da, hots, gizarte patriarkal eta estratifikatuarena. Kolonizatzaileena.

Anboto / Eider Palmou

Anboto / Eider Palmou

Hizkuntza

Euskera eta generoa (II)

Koldo Mitxelenak erran omen zuen ‘giza’ erroa ‘gizon’ hitzetik zetorrela eta aipu horretan oinarrituta, feminismoaren izenean batzuek, ez denek, ‘giza’, ‘gizaki’, ‘gizarte’… hitzak erabiltzeari matxismoa irizten diote. Eta horien ordez ‘jende’, ‘jendarte’ erabiltzen. Nik uste hitz batzuk zein besteak erabil daitezkeela lasai asko, erabakia hartzea txit korapilatsua izan arren.

Anboto / Gartxot

Anboto / Gartxot

Hizkuntza

Euskera eta generoa (I)

Orain erabaki korapilatsu baten aurrean aurkitzen gara: zer egin behar dugu euskaldunok: inbaditzaile etorri berrien pentsaerara makurtu, honetan ere? Ala geure bidetik jarrai? Uste baino erabaki zailagoa da, hain baitugu barneratuta Patriarkatua gaur egungo gizonezko nahiz emakumezkoek!

Itsu lorategia / Yumikrum

Itsu lorategia / Yumikrum

Txertoa

Ez gaude esku onetan, benetan

Orain arte edozein txertok lautik hamar urte bitarteko ikerketa behar izan duenean, gizakietan sekula erabili gabeko txerto ez, baizik eta terapia genikoa den hau, epe luzera potentzialki transgenikoa dena, Pfizer Etxearen eskutik egokitu zaigu. Honek, oso logikoki, baldintzatzat jarri du bere produktu horrek eragin ditzakeen albo-kalteen erantzukizunik ez duela hartuko. Eta gobernuak konforme.