Horri burudoilorkeria deritza, buru-doilor izatea, hots, norbere duintasuna (doi) abortatzea (ilor/hilaur). Halako gauza izugarria muturreko egoeretan soilik gertatu ohi da. Adibidez, zapalkuntza jasanezina pairatzen duten konzentrazio-esparruen kasuan edota kolonizazio maila itogarria gertatzen den egungo Euskal Herrian. Larregi dirudi hori Euskal Herriaz esatea, baina gatozen adibide zehatzetara.
Ondo ezaguna da ETBek bozgorailua ematen dion A. Santanaren saioa: “Una Historia de Vasconia”, hots, euskalduntze berantiarraren errelatoa. Benetan, gure mendi eta bailaren ikuste ederra ematen digu, ez baitute horretan alferrik inbertitu aurrekontu polimiloinarioa. Baina, izatez, euskalduntze berantiarraren bertsioa, antizientifikoa izateaz gain, zatarra bezain ustela da.
Zientziak aski frogatuta dituen gauzak, adibidez, historian zehar euskal gizartean gertatu den amaren ildoko matrifokalismoa deritzana – hau da, gizonezkoa ezkontzean amaren etxera aldatzea- “desmitifikatzera” datorkigu A. Santana. Eta oro har, zera diosku: hemen Hegoaldeko E.H osoan Zeltak izan ginela duela gutxira arte, eta ipar aldeko Baskoiek inbaditu gintuztela. Tamainakorik! Eta jendeak hori ere irentsi egin lezake ETBk eskaintzen dion megafono horri esker. Izan ere Zinemaldira aurkeztuko omen du orain, ohore guztiekin. ETBko zuzendaritzari nagokio orain: “zoru etikoa” izatea ote da ederragatik ustela onartzea?
Baina zein argudiotan oinarritu da halako tesi makarroniko bezain antizientifikoa? Almagro-Gorbeak, euskaldunon kontrako pertsonaia ezagunak, duela hiru-lau urte argitaratu zuen liburu batean. Zera dio, besteak beste: euskaldunok ezin ditugula gure toponimoak deszifratu, Anboto, Oka, Nervión eta Deba aipatzen ditu berak. Eta horretatik ateratzen du hemengo leku-izenak Zeltek sortu zituztela, noski.
Lehenik eta behin, toponimo horiek aski erraz dezifra ditzakegu euskaldunok, hizkuntzalarien arteko ñabardura batzuk gorabehera: ANBOTO, Mari Anbotoren mendia, Amoroto toponimoaren kontrakzioa da, zeinak *aran-boro-to -gaur egun Aranburu– esangura duen. Hots, “haran buru altua (-to); OKA, jakina, “cuenca” besterik ez da (ahoka); NERVION berak ere lekua deskribatzen du –horixe besterik ez baitute egiten toponimoek, lekua edo lekuan dagoena deskribatu, hemen zein Pekinen. Beraz, Nervion zelta-bedeinkatua *iber-bia-on dateke , -bihoa ETB eta Almagrorentzat itzulpena, zona (une/on) de entrambas (bia) riveras (iber)-; azkenez, DEBA ere ez da toponimia-arau horren salbuespena. Lekua deskribatzen digu, pentsaezina baita ibai bati “jainkosa” deitzea (Deua zeltarra). Debak, seguruenik, *goiena esan nahi du antzinako erroekin (DE, Derio bezala) eta BAßboaßboroa, hots Goiena, eta hortik “Deba Goiena” deitzea, ibai horrek leku-izenetik hartzen baitu bere izena eta izana, gehienetan gertatzen den moduan. Kantabriako DEBA horrek ere “Fuente De” izenda dezake, hantxe jaiotzen baita, iturburu goienean.
Beraz, seguruenik ez dute silaba bat ere Zeltena. Hainbat hitz egin zeltez, haien hizkuntza jakin gabe, lotsatu ere egin barik. Hala ere, bertsio lotsagarri horixe aurkeztuko du gure ETB “publikoak”, hots, herri-diruaz mantenduak eta debaterik onartu ez duenak. EHUko hizkuntzalari bat ere tartean dela, Iruña-Veiako “aferan” parte hartu zuenetariko bat, hain zuzen ere.
Eta hona hemen aipatu gura nuen bigarren afera. Izan ere, azken honetan nobedadea gertatu da Veleian, gure altxor bikaina den horretan: gertakari zeharo argigarri bat. Iruña-Veleian azaleratu diren piezak gordetzen diren biltegian, gutxienez 150 ostraka garbitu dituzte gutxienez, horietatik 21 euskerazko letradunak direlarik. Horiek ez ditu inork faltsutzat hartu, epaileak ere ez baititu juzgatu “Eliseoren garai delitugilean” sartzen omen ez direlako (Eliseo gaixoa); eta gainera ezin dira hartu faltsutzat, zeren eta letren gainean patina eta kaltzifikazioak baitaude. Bada, begira. Oraintsu arte “faltsutasuna” aldarrikatu izan duten hedabideek ez dute betilerik mugitu oraingoan.
Azken honek eta lehenago azaldu dudanak buru-negazionismo edo burudoilorkeria erakusten dute argiro.
Zergatik ote da hainbestekoa euskaldun populuak barneratuta daukan doilorkeria hori, gure burua anikilaziora daramana zuzenki? Konplexu ezkutuengatik ote, edota apatia, inkultura… edo denetarik apur bat? Halakoak izan ote gara euskaldunak? Ala geure hedabideek, EHU publikoak eta abarrek kolonizatzen ote gaituzte? Zer karaillo gertatzen da, konpa?
“Heuren iragana ezagutzen ez dutenak ezingo dute etorkizuna aurkitu”
Alexandre ELEAZAR
Egia esan, nahiko inpresentablea da programa hori. Eta larriena da ETBn ematea, etxe horretako zuzendaritzaren maila kulturalaren ispilua dena. Etxean otsoa daukagu!
Beti eta beti, baina beti da tartean ekonomia eta batik bat geopolitika; interes konfliktu gehitxo euskal jendeari, herriari dagokiona aintzatesteko. Beldur dira esnatuko ote garen eta gu jeiki egingo gara. Eskerrik asko.
2k aina konpa!
Historialaria PRE-historiaz berbetan “Erdaldun” bat Vasconias eta Vascoiez, Vascongadetako telebistan sekulako ziurtasunez gezurretan, egia-oste hutsa madeleine aldira eramana, IPUINAK!!!
Benetako EUSKAROen ipuiñak entzun nahi genituzke, eskuAHALdun guztion AR EMEenak deskribatzen dituztenak, GURe LURretako SUen inGURuan eta HILargi eta IZARren azpian GURe arBASOengandik esanak. ESKUera anHITZetan hURrHITZen AZALean eta gure BI-HOTSean idatziak geratu direnak.
Joaquín Gorrochategui: hasieran ez-ohiko grafitoak benetazkoak zirela esan, gero faltsuak, ondoren Real Academia de la Lengua Españolan eserlekua eman zioten, Ministerio de Fomento y Cultural Españolak bera eta bere esanetara dauden beste 20 langile kontratatuak ditu zeltiberismoa lau haizetara bultzatuz.
Santos Yanguas eta Alicia Ciprés hasieran Iruña-Veleian agertutako grafitoak benetazkoak zirela esan eta ondoren faltsuak zirela esan zuten. Gaur egun biak Real Academia de la Historia Españolan egiten dute lan.
Eta abar eta abar eta abar eta abar eta abar eta abar. Aski da! Aska dezagun behingoz euskaldunon altxorrik handiena!
“Gorbea” bera ere toponimo ez-euskaldun gisa aipatu zuten programa horretan. Sekula halakorik!
ETBk sustatzea Alberto Santanaren asmakisunak lotsagarria iruditzen zait
Betiko legez bikain Josu!
Nire ustez hemengo arazoa oso agerikoa da: herria huskeriekin entreteniduta (futbola, salvame, ni ni ni ni facebookterapia, kirolofobia, bidaiofobia… gaur egun ez bazara Tailandian egon arrarue zara edo egunero Stravan ez badituzu zure eguneroko markak jarri ez dizute “ze ondo bizi zaren” esango). Hots, jendea ez dago arazoetarako, jendea senatik, naturatik zein naturaltasunetik urrundu egin da. Gizaki eta mundu artifizialera bideratuta.
Bestalde, utzikeri horrek politikariei botere gehiago ematen die. Horrek prostituzioa, interes pentsonalak eta ustelkeria dakartza. Eta burutik nori pasatuko zaio “politikari abertzaleak” euskera eta kulturan kontra joan daitezkeenik? Nork pentsa dezake EITBk horrela joka dezakeenik?
Herritarren %90a informazio errezetik elikatzen denez ez dauka inongo zalantzarik: “EZIN DA IZAN”