Medikuntzaren historiaz artikulu bat: Hipokratesen medikuntza ahaztuta?

HIPOKRATESEN MEDIKUNTZA AHAZTUTA?

Jesukristo aurreko V. mendean, Kos greziar irlatxoan, Hipokratesek bultzatutako eskola hipokratikoa sortu zen. Bertoko ikasleek idatzi zuten “Corpus Hipocraticum” liburua, non bere maisuaren irakaspen nagusiak bildu baitzituzten, medikuntzaren adar zientifikoari hasiera emanez. Ordura arte zegoen osasunaren ikuspegi magikoa utzita, gaixoen azterketa sistematikoarekin eta naturaren azalpenekin bat egiten saiatu ziren.

Garai horretako filosofoak bizitzaren legeak eta Naturaren arauak arrazoiaren ikuspuntutik aurkitzen saiatu ziren. Adibidez, Agrigentoko Enpedoklesek, Naturaren oinarrizko lau elementuak azaldu zituen: ura, lurra, sua eta airea. Beste filosofo batek, Poliriok, Hipokratesen suhiak, bizidunen humoreen teoria proposatu zuen eta bertan aplikatu zituen aipatutako lau elementuak: lurra humore fisikoa, ura humore likidoa, sua humore energetikoa eta airea humore gaseosoa.

Aurreko teoriaz baliaturik, Hipokratesek lau gizaki mota bereizi zituen. Hauen artean, humoreak nahasturik egon arren, nagusi den humorearen arabera, izaera ezberdineko gizakiak aurki ditzakegu: melankolikoa, menperatzailea, patxadatsua, depresiboa,… Eta humoreen desorekak gaixotasunen iturri gisa azaldu zituen. Beraz, orekara bueltatzea litzateke sendatzeko bidea.

Gizakiaren osatze prozesuari Phisis deitu zion, homeostasia edo autoerregulazio bezala har daitekeena. Gaixotasunari aurre egiteko hori nahikoa ez denean, Hipokratesek Dietetika edo bizimodu osasuntsuaren neurriak aplikatu behar zirela igarri zuen. Bost alorretan banatu zituen neurri hauek: elikadura, bizimodu aktiboa, lanbidea, egoera ekonomikoa eta herri bakoitzaren berezitasunak (eguraldia, erlijioa eta kultura).

Gaixo baten phisia edo senda-indarra eta sendagileak agindutako neurri dietetikoak nahikoak ez balira, Terapeutika erabili beharko litzateke. Terapeutika gaixotasunaren tratamendua da eta hiru motatakoa izan daiteke: mentala, fisikoa eta kimikoa. Terapia mentala edo osasun-heziketa, gaixoaren heziketa da. Gorputza osatu aurretik arima osatu behar dela esan ohi da. Terapia fisikoa elementu fisikoak erabiliz egiten da: hidroterapia, helioterapia, magnetoterapia eta abar. Terapia kimikoa, azkenik, botiken bitartez egiten dena da, eta gaur egungo medikuntzan ia irtenbide bakartzat hartzen da.

Botikak lau helbururekin erabil daitezke eta, beraz, lau terapeutika motatan banatu zituzten hipokratikoek:

1. Antipatia edo kontrakoen terapeutika, adibidez sukarra jaisteko aspirina.
2. Alopatia edo efektu desberdinen terapeutika, zuzenean kontra joan beharren zeharkako efektuak eraginez, adibidez diuretikoak hipertentsioa gutxitzeko.
3. Homeopatia edo antzekoen terapeutika, adibidez hantura kentzeko apis (liztorren pozoia) erabiltzea dosi txikietan.
4. Katarkikoak edo botika kanporatzaileak: diuretikoak, purgak, hemetikoak (botagurea eragiteko), anaforetikoak (izerdia) eta espektoratzaileak.

Aurreko terapia mota guztiak bakarka edo batera erabil daitezke, baina, nahikoak ez badira, zirujian pentsatu beharra dago (“kirurgia medikuntzaren porrota da“, esaten zen). Beraz, Hipokratesek argi zituen pausuak: Phisis, Dietetika, Terapeutika eta Kirurgia. Eta oraindik sendatzen ez bada, Phisisen bukaerak heriotzara eramango du gaixoa.

Laburbilduz, Medikuntzaren aita deritzogunak ezarritako oinarriak mendeetan kontutan hartu dira medikuen artean, teorikoki mediku guztiek zin egin behar dutelako Hipokratesen izenean. Baina goian aipatutako edukiak ia ez dira ematen Medikuntza Fakultatean; farmako industriak lortu du terapeutika kimikoa guztiaren gainetik jartzea, baita terapia genetikoa ere (Covid txertoekin, adibidez). Eta ahaztu edo baztertu egin dira senda-indarra, dietetika edo terapia mentala, zokoratu egin dira sendatzeko beste bideak (baraualdia, hidroterapia, atsedena), gure gizarte zoro honen beharretara makurtuz: dena bizkor sendatu beharra, produktibitatea eta kontsumismoa indartuz osasungintzan ere, bizimodu medikalizatu arriskutsura eramanez. Hobeto egongo ginateke Koseko maisuaren irakaspenei kasu egingo bagenie.

Angel Bidaurrazaga Vandierdonck