Zientzia eta medikuntza, aberatsen mende

Rockefellerrek nola aldatu zuen medikuntza

Medikuntzaren historian gutxitan aipatzen da Rockefellerren esku hartzea, baina amerikar aberats honen eragina ezagutzea ezinbestekoa da gaur egungo medikuntzaren norabidea ulertzeko. Goazen harira, bere biografiatik hasita.

John Davidson Rockefeller (1839-1937) Amerikako Estatu Batuetako industria enpresaburua izan zen eta petrolio industrian parte hartze nabaria izan zuen. Standard Oil fundatu zuen, gaur egun ExxonMobil izenarekin ezagutzen dena. Gehienek historia guztian zehar izandako gizon aberatsenetakotzat jotzen dute. Besteak beste, petrolioaren monopolio ia osoa lortu zuen AEBn, konpetentziarekin bukatuz. Rockefellerren ondare pertsonala 138.000 milioi dolarrera heldu zela uste da. Baina, 53 urte zituela, bere osasunak okerrera jo zuen. Digestio aparatuko hainbat gaixotasun pairatu zituen, ilea galdu zuen, argaldu egin zen eta sorbaldak hondoratu zitzaizkion. Bizkarra uzkurturik zuela, gizon zahartu itxura hartu zuen. 1911n erretiroa hartu zuen eta beste zeregin batzuetan sartu zen, eraikuntzan adibidez, bere izena duen eraikin multzoa jasoz Manhattan erdian, bukatuta ikusi ez zuena, lehenago hil zelako.

Darwinismo sozialaren ikur bihurtu zen

Bere enpresaren asmoa darwinismo sozialaren ikur bihurtu zen; hor “onenek” bakarrik egingo zuten aurrera, negozioen etengabeko hazkuntza batean, hau da, Ipar Ameriketan hain sustraituta dagoen ideologia kapitalistaren ereduan. Hainbeste diru edukita, “filantropiarako laguntzak” eman zituen. Besteren artean, 1910eko Flexner txostena bultzatu zuen horrela. Egitasmo horrek medikuntzaren arloko orduko hezkuntza aldatu zuen, biomedikuntzaren gaur egungo eredua zabalduz.

XX. mendearen hasieran, medikuntzaren arloko hezkuntza oso zabala eta ezberdina zen AEBn eta Europan, anitza. Eskola ugari zeuden, eduki eta ikasketa-programa desberdin eta aldakorrekin. Eskola hauek ikuspegi zabalak zituzten; hala nola, zientifikoak, osteopatikoak, homeopatikoak, kiropraktikoak, naturistak eta abar. 1910. urtean, hezkuntzarako Carnegie Fundazioak (altzairugintzako aberats batena) Abraham Flexner (1866-1959) hezitzaileari txosten bat egiteko agindu zion eta txosten hori, Rockefellerren dirulaguntzarekin, AEB osoan zabaldu zen. Flexner txostenak lau gomendio nagusi egin zituen:

• Medikuntza eskola ugariren itxiera, Flexnerren ustetan ez zituztelako bete beharreko neurriak betetzen. Hamar urteren buruan, 1910etik 1920ra, 50 eskola mediko itxiarazi zituzten eta mediku ikasleen kopurua ere murriztu zen, 4.440tik 2.529ra.

• Medikuntza hezkuntzarako, ikerketa zientifikoan eta praktika klinikoan oinarritutako neurri zorrotzak proposatu zituen Flexnerrek.

• Medikuntza ikasketen kurrikulumean oinarrizko zientziak sartzea derrigortu zuen, hau da, biologia, kimika eta fisika. Odontologia eta psikiatria, aldiz, alboratu egin zituen.

• Azkenik, osasunaren eremuko formakuntza ospitale eta kliniketan egin behar zela aholkatu zuen.

XX. mendearen hasieran, medikuntzaren arloko hezkuntza oso zabala eta ezberdina zen AEBn eta Europan, anitza

Neurri hauek aurrera egin zuten Rockefeller fundazioaren ezinbesteko laguntzarekin. Ordurako hasita zeuden petroliotik eratorritako lehen farmakoen ekoizpen saiakerak, eta hori beste negozio-iturri bat bihurtu zen, farmazia industriarena. 1825. urtean bere kimikari batek, Michael Faraday-k, farmako ugariren jatorria den substantzia bat lortu zuen petroliotik, bentzenoa (parazetamolaren eta ibuprofenoaren jatorria). Biomedikuntza bultzatu zuen medikuntzako beste ikuspegiak (naturismoa, elektroterapia, holismoa etab.) zokoratuz. Alabaina, 1900. urtean oraindik, AEBko sendagile eskolen %15en homeopatia irakasten zen eta medikuen erdiek ez zuten farmakorik erabiltzen beren terapietan.

Hortik aurrera, Flexner txostenak laborategien ikerkuntzari eta farmakologiari sekulako indarra eman zien, osasunaren ikuspegian gaixotasunaren ideia indartuz eta ordura arte zeuden beste ikuspegiak murriztuz edota baztertuz. Bestalde, aldaketa hauek medikuntza ikasketen kostua ere handitu zuten, eta, ondorioz, ikasketa horietara heltzeko aukerak murriztu ziren. Era berean, Flexner txostenean emakumeak eta beltzak medikuntzarako ikasle desegokitzat hartu ziren.

Horrela lortu zuten txostenaren sustatzaileek osasuna negozio bihurtzea eta bereganatzea

Flexner txostenean farmakologian oinarritzen ez diren beste bide medikoak sektatzat hartzen dira eta hala aipatzen dira. Txostenak lortu zuen ikuspegi horiek guztiak errotik desagertzea hezkuntza medikotik. Horrela lortu zuten txostenaren sustatzaileek osasuna negozio bihurtzea eta bereganatzea.

Azken garaiotan, gizakiaren ikuspegi orokorra, ez bakarrik fisikoa, baizik eta baita mentala edo emozionala ere, faltan sumatzen da gaur egungo medikuntzan. Gaixotasunaren eta osasunaren ikuspegi hertsiaren jatorria aberats milioidun baten eragin kalbinistan eta indartsuenaren legean oinarrituta dago. Adibidetarako, hona Rockefellerren esaldietariko bat: “konpetentzia bekatua da eta beharrezkoa zaigu desagertzea”. Horrelakoa dugu gaur medikuntza, non eredu farmakologikoa legea den eta besteak “alternatiboak” diren. Zientzia indartsuen (edo aberatsen) mende, eta besteak “negazionistak”. Hala doakigu.