Independentearen etenaz

20 minutuko irakurketa

Ezustean artikuluak argitaratzeari utzi genion duela astetxo batzuk eta azalpenak ematea falta zitzaigun. Kostatu da, ez pentsa. Pentsatzen genuena baino gehiago kostatu da, beti bezala. Baina hemen daude azalpenak. Bagoaz. Independentean argitaratutako edukia bertan geratuko da, baina jarduera etengo dugu, miraririk gertatu ezean, aukeratutako azken bi arrantza eta beste agur mezu pare baten ondoren. Lehenik eta behin, oso pozik goazela adierazi behar dugu, orain arte Independenteak eskaini ahal izan duen lana atzean utzita. Lan neketsua eta ausarta. Ilusioz beterik egindakoa. Dardarka askotan, egiari zor. Bakardadean hasita, norberak hautua eginda eta burututa. Pixkanaka-pixkanaka konexioak egin ditugu eta saretu gara, lanean aritzeko moldatuz. Ederra izan da irakurle eta idazle espontaneoen berri izatea, eta eskuz esku batzuekin eta besteekin aritu izana, artikuluak prestatzen. Ederra batzuk besteen berri izan dutela jakitea, baita urrunagoko sareak irudikatzea ere. Hazi hauekin guztiekin goaz, poltsikoak beteta, pozaren pozez.

Orain, taldetxo majoa sortu dugun arren, Independentearen jarduera uztea erabaki dugu, eta hauxe erabakitzeraino egin dugun ibilbidea azalduko dugu hemen. Gutaz ari garenean, lauzpabost pertsonaz ari gara, batez ere. Eta horietatik, zehazki, gertuagotik jarraitu duzuenek dakizuen bezela, Haizea eta biok izan gara batez ere pisuari eutsi diogunok. Itsasok irudiekin eta Ihintzak testuekin lana findu dute, baina, Haizeari esker izan ez balitz, hilabete batzuk lehenago etorriko zen etena, hori seguru. Galan, Unanue, Jasone, Setien, guztiei eskerrak, zerrenda luze-luzea litzateke.

Ez gara kazetari profesionalak eta ez dugu hori bilakatu nahi. Ez orain. Ez, mesedez. Harreman hauek askatasunez eta maitasunez egitea aukeratu dugu, haragizkoak bezala. Badauzkagu beste lan eder batzuk ogibide —eta hala izaten jarraitzea nahi dugu—. Hain zuzen ere, Independenteari eskainitako dedikazioa beste arrazoi huts batean oinarritu da: gogo bizian.

Giro itxaropentsua

Independentearekin hasi gineneko giro itxaropentsua datorkigu gogora orain, aspaldi hartu genuen erabakia burutzearekin. Erabakia ulertzeko, atzean lanean aritu garenon bizipen ezberdinak azaldu beharko dira. 2020ko martxoaren 15ean hasi zen erasoaz geroztik, erreferente guztiak bata bestearen atzetik erortzen ikusirik, zentsura, beldurra eta manipulazioa gure espazioa egunez egun jaten ari zirelarik, Independentea aurrera ateratzea bizitzeko itxaropen-zirrikitu bat izan zen batzuontzat. Akats eder guztiekin, txoro bezain ausart, naif, baina autentikoa ere bai. Nire kasuan hala bizi izan nuen erabat. Hasierako bakardadean, artean aipatutako taldea ezagutu ere egiten ez nuen arren, nolabait sentitzen nuen horrelako jendeak existitu behar zuela nonbait, eta horiek identifikatu, jarraitu edo erakarri nahi nituen. Beharra nuen. Inoiz baino gehiago, sorkuntza bizi beharreko itxaropena eta zentzua izan da. Beraz, Independenteaz erditu baino 9 hilabete lehenago, aipatu kolpearen egunetik bertatik, ia oharkabean, alde batera utzi nituen aurretik gustura egiten ari nintzen beste lan profesionalak —orain berreskuratu behar ditudanak—. Adi egongo nintzen, aurrerantzean, niretzat berriak ziren kontuei, hilabetetan zehar. Sasilanetan eta ikerketan igaroko nuen denbora guztia; inguruko jendearen behaketa, munduarena eta neure bizipen propioarena ere bai. Hau batez ere. Dena ziztu bizian aldatuz zihoan bitartean. Geroago ezagutuko nituen beste batzuek bezala, nik ere lehenengo momentutik zerbait egin behar nuela sentitu nuen, ezin orduko ingurukoak bezala egon, besoak gurutzatuta, “hau pasa arte”, itsuki txalotzeko salbu, balkoitik, gizarte osoa sekulako zapalkuntza jasaten ari zela. Ez baitiogu zanpaketa honi sekulan buelta emango zonbi bilakatuz.

Beraz, nire inguruko jende guztiaren ez bezala, neure buruari bueltaka hilabetetan aritu eta gero, 2020ko uda partean erabaki nuen zeren alde egingo nuen apustu, non jarriko nire energiak. Eta Independentea izendatuko nuen gune honen ideiari itxura hartzen hasi nintzaion. Domeinua hartu eta egunkari digitalak aztertzeari ekin nion, eta, ahal nuen moduan, nuen laguntza murritzarekin eta ikaragarrizko buruhauste informatikoekin, gune hau martxan jarri nuen. Hau guztia artikuluak bildu bitartean, eta, oraingoan bezala, etxeko gelako bakardadetik. Nire euskara flakoarekin Jon Ander baten artikuluak euskaratzen, pentsa. Eskerrak hasieratik Itzultzaile Neuronalak lagundu zidan. Ente liluragarri bezain beldurgarri horri eskerrak zor dizkiot. Eta, batez ere, eskerrak berehala Nagore Perez itzultzailea azaldu zen.

Urriaren 30ean, ostiral mugitu batean, azkenean hemen estreinatu nintzen lehen aldiz artikulu bat idazten, nola eta euskaraz, zer eta euskara hutsezko egunkari-saiakera hau aurkeztuz, zer eta telebistako birus super hiltzailearena fartsa handia dela ahalik eta argien adieraziz. Dena aitzakia bat, egiazki, zabalkundea eskaintzeko txiripaz jasotako —eta bizitzeko ezinbesteko itxaropena ematen zigun— Pabloren Kiberenekoa bezalako ikuspegiari. Horrela, jakingo genuen behingoz horrelako gehiagorik egongo ote zen beste nonbait. Nahiz eta orduan autorea ez nuen ezagutzen, bere artikulua irakurriz banekien zertaz ari zen. Pentsatzen nuen, bestalde, ez bagenion inork kasurik egiten, ez bagenion adierazten bera irakurtzeko genuen nahia eta beharra, agian berak ez zuela inoiz berriz bere denbora jarriko horrelakorik idazten. Eta hortxe, egindakoaren ondorioz, baxu ginen horietako egun batean heldu zitzaizkigun supituki bigarren artikulua, Ez don, 14 puntuak, modurik espontaneoenean. Eta horrela piztu zen Haizea idazlea, eta euskal mundura Jesus García Blanca ekarri zuen, eta Asierrekin Stefan Lanka —Stefan Lanka euskaraz!—, eta Eneritz ausartaren heziketari buruzko egiak, Aristiren independentzia, Ane Mirenen normopatia eta beste hainbat eta hainbat. Zoragarria.

Sorkuntza hauek bultzatzearekin batera, beste asmo nagusi bat ere izan da Independentearen hastapenetatik: beste hedabideetako bazterretan azaldutako zenbait altxor identifikatzea, arrantzatzea eta ikuslehioan erakustea. Adibidez, Ainararen Dantzatzen eta abesten ez duen herria hil egiten da, eta badakite edo Julenen Ulrike Butz-en doktore-tesiaren aurkezpenari buruzko artikulua bezalakoak, Independentean argitaratzerakoan erdigunean jarri ditugu, propio sortutako beste ikuspegien artean, zabalkunde berri eta gorpuztuagoa emanez.

Ekimen oso hau hautu bat izan zenez, hasieratik nire gain hartu behar izan nuen. Gogoz hartu nuen, eta etekin pertsonal handia atera diot prozesuari. Hala ere, egia da, beste inor prest agertu izan balitz horrelako marroia bere gain hartzeko, gustura asko bere eskuetan utziko nuela, nik nire berezko lanekin jarraitu ahal izateko, honelako egunkari baten txoramenarekin zerikusi handirik ez duten lanekin. Zeren eta, egia esan, ez baineukan ideiarik nola aterako zen hau guztia. Ezta ni neu nola aterako nintzen ere, ez nekien, eta arriskua susmatzen nion. Eta gorputzak asmatu zuen. Dardarka aritzen nintzen jada ezer argitaratu aurretik… Batzuetan neure burua ezkutatu nahi izan dut, etor zitekeenaren beldur… Eta oso gogorra izan da zaparrada.

Baina, aizue, orduan zen unea, tokatzen zen. Indefinizio eta desinformazio garai ilun horietan zerbait zintzoa eta argia aurkeztu nahi bazen, aurpegia eman beharra zegoen, eta hala egin da. Ezarritako fartsa eraisteko aukera duina eskaini diegu, ia inon ikusten ez ziren mediku, zientzialari eta herritarrei. Mingarria zen euskaraz horrelakorik inor ez entzutea, etsigarria, eta horregatik egin dugu. Hildako hizkuntza zirudien jada euskarak. Edo hildakoen hizkuntza. Zonbi fasean sartutako hizkuntza.

Independentea oso modu xumean eman zen ezagutzera, eta era askotako ihardespenak jaso zituen. Zonbien horden mehatxuen artean isildutako ahotsek, bat-batean han hemenka burua altxatu zuten itxaropentsu. Euskararen beste beherakada berri batean, leku guztietatik pairatzen ari ginen zentsuraren eta gezur bakarraren bonbardaketaren aurrean planto egin eta zenbait ahots aske eta burujabe trinkotzeko eta aurkezteko asmoz altxatu zen euskarazko gune edo saiakera ausart hau. Laino gris batetik ateratzen, hegi batera igotzen bezala, besoak astinduz eta oihuka; aizue, gu hemen gaude.

Estreinatu ginen egun hartatik aurrera, egunero-egunero artikulu berri batekin eguneratuko genuen gunea, eta artikulu bakoitza sare sozialetan mugituko genuen egunero, hasierako asteetako batzuk aurretik prest neuzkalarik hasi aurretik, laguntzeko prest egongo ziren espontaneo horiek azaldu bitartean. Hilabeteak lehenago eskatua nion horretarako jende solteari idazteko, eta ausart batzuek ondo erantzun zuten, beste inon argitaratu gabeko artikulu mamitsuak prest utziz. Aselen Loti Ezkerrarena, Marilurlau eta Janen Querdenken bezalako artikuluei esker erakutsi ahal izan genituen hasieratik zenbait izaera. Baina hau ere argitu beharra dago: nekez iritsiko ginatekeen eguneroko maiztasunera beste euskarazko hedabideek arrantzarako prest argitaratzen zituzten argitalpenei esker izan ez balitz, hau da, Berria, Argia, Goiena, Hitza, Kronika, Ataria eta hauen antzekoei esker, Creative Commons lizentziapean zabalduak baitira hauen edukiak — ez, ordea, Gara, DV edo Deia; haiek lotuak dituzte haien edukiak Copyright lizentziarekin—. Eta, noski, batez ere, bihoa hemendik gure esker berezia aipatutako komunikabide commons–zale horietan edukiak zabaldu dituzten autoreei. Horrela, beste lekuetan ia ezkutuan, satelite edo apaingarri gisa, inposatzen den mezu nagusi eta absolutista baten akzesorio gisa agertu ziren horiek, benetako altxorrak ziren horiek guztiak, gurera ekarri eta berriz zabaldu ahal izan ditugu, indar berria emanez, gure kasuan erdigunean jartzeko edukia bihurtuz. Gainera, bilatu ditugun irudiekin osatu ditugu eta zabalpen eta ikusgarritasun handiagoa eman diegu.

Informazioaren munduko gerran ari gara, gure buruak kolonizatzen ari zaizkigu etengabe, eta nahiz eta badirudien jende askok ez duela ikusi nahi, alor komunikatiboan zerbait berriaren premia dugu, inposatu nahi duten gizarte likidoan ito nahi ez badugu. Ingurukoen artean bateratasunik ikusi ezean, saiakera hau zerotik hastea erabaki nuen, eskura nituen baliabideekin eta ahal nuena bultzatuz, nahiz eta aurretik ez dudan inoiz antzekorik egin. Hain beharrezkoa ikusten nuen jendearekin eta elkarren artean komunikatzea, botereak ezarritako beldurrik gabe, ia konturatu gabe nire konpromezu profesionalak eta zenbait pertsonal albo batera utziz joan nintzela. Berdin zitzaidan nola aterako zen, sasoi hartan nahiago bainuen erailtzen baninduten, horrelako gerontozidio, haurren tortura eta gizarte osoaren gezurtea, beldurrez gaixotzea eta zapalkuntzaren aurrean ezer ez egitea baino, edo okerrago, men egitea, zapaltzaile bilakatuz. Beraz, sorkuntza hutsaren itxaropenean murgilduta, zoramen honetan sartu nintzen ia konturatu ere egin gabe, horrelako lana eta denbora suposatuko zidanik ondo neurtu gabe. Pentsatzen nuen facebook edo beste sareetan oparitzen dudan denbora beste modu batean aprobetxatu behar nuela, ez etsaiari jaten emateko. Baina, beti gertatzen den bezela, askoz denbora gehiago lapurtuko zidan honek.

Horrela, eta modu natural eta logikoan nire ikuspuntutik, Independentean hasieratik jorratu diren gai jakin batzuk neuk bizi izan ditudanak dira, adostutako beste autoreen bitartez Independentera modu txukunean ekarri nahi izan ditugunak. Gainontzeko lekuetan orohar isilarazi dituzten gai zehatzak izan dira, baina ez horiek guztiak, zerrenda amaigabea da-eta. Jorratutakoak, hasiera horretan, alde batetik gezurrak eta presioa erabiliz mediatikoki isildutakoak izan dira, bai, baina, bestetik, nik neuk bizi izandakoak izan dira eta, beraz, oso ondo ezagutzen nituenak, neure pentsamendua eta munduaren ikuspegia hornituz joan direlako, eta, nire ustez, jendeak ezagutu nahiko lituzkeenak, eta behintzat batzuek ezagutarazi nahi dituztenak. Adibidez, Iruña Veleian euskarazko aztarnak topatu zituzten arkeologoen kontrako kriminalizazio-operazio estatala eta aurkikuntzen estalketa akademiko, mediatiko eta politikoa, non operazio honekin batera nik neuk museorako bideo enkargu zoragarri batean lan egiteko aukera ikusi bainuen —aurretik La Hoya eta San Telmorako egindakoak bezalakoa—, eta azkenean galdu. Gainera, indarrez irentsita gezur “ofiziala.” Edo Kote Cabezudo argazkilariaren eta bere lagun politikariek hamarkadetan zehar egindako abusuen estalketa eta salatzaileen kontrako pertsekuzioa, ondo baino hobeto ezagutu ditudanak. Eta, orobat, etengabe ikusten ari garen kulturaren zapalketa, baina ez bakarrik antzerkia, filmak eta ekitaldiak, baizik eta eguneroko herri kultura. Kalejira, abestea, dantzatzea. Hortik hizkuntzaren hautua. Euskaraz askoz gehiago kostatuko zitzaidala jakinda, inbertsio moduan ikusi behar izan dut, epe luzeagora, eta hautu hau aldi berean asko ikasteko, eta ikasten saretzeko parada izango zela espero nuen. Eta hala izan da.

Gai ezberdin hauen arteko lerro editorial falta sumatu du baten batek. Noski, honi buruz luze eztabaidatu liteke, denbora izanez gero. Eta nik denbora guztia oinarrizko funtzionamenduan inbertitu behar izan dut ia ito arte. Gauza bat aipatu nahi dut, gure lerro editorialaren pertzepzioarekin zentzu honetan eragin handia izan zuena.

Lehen zartakoa

Estreinatu berri eta handik hiru egunetara besterik ez, 2020ko azaroaren 2an jada, euskarazko internet gune historiko eta omenduan artikulutxo batean lau haizetara sustatu zuten sinatu gabeko mezutxoa ondokoa izan zen: Independentea euskarazko egunkari digitala Berriaren kontra jaio zela. Alegia, euskarazko egunkariaren kontra jaio omen ginela. Harrapazank. Gainera, mezu horrek egun hartan bakarrik izandako zabalkundea gure guneak edozein egunetan izan duena baino gutxienez hamar aldiz handiagoa —dakigunez— izan zen. Eta, momentu horretan ohartzen ez baginen ere, “kontra” jaio ginenaren mezu oker hori izango zen pixkanaka-pixkanaka euskal gizartean gehien barneratuko zen irakurketa, Independenteari dagokionez. Egun bakar batean ia-ia zapuztu egin zen hilabetetan zehar nekez diseinatutako eta altxatutako giro gogotsu eta itxaropentsua. Tupustean okertu zen. Dramatikoki. Ez ditut operazio hauen atzean dauden izen-abizenak inbokatu nahi. Hau irakurri eta erantzungo dutela jakite hutsak dardara eragiten didalako, eta idazten jartzeko sekulako balazta eragin dit horrek, beraz, askoz erosoago geratuko nintzateke azaldu gabe, baina honaino ekarri gaituen ibilbidea azalduko nuela zin egin dut.

Eskertzekoa izan zen Berriako zenbait idazle ezagunek “kontrako” irakurketa oker hori zintzoki publikoki salatu izana sareetako haien kontu pertsonaletan, Juan Luis Zabalak edo Fito Rodriguezek adierazi zuten bezela, adibidez, nahiz eta, zabalkunde aldetik, ez ziren nahikoak izan gizarteratutako mezu okerrari buelta emateko, hedapen askoz murritzagoa izan baitzuten hauek, guri buruz “kontrakoa” ziotenek baino. Azkenik, Berriaren “kontra” —eta, nolabait, euskararen kontra ere bai— jaio ginelako mezu nagusi hori gizartean gailendua, pixkanaka urruntzen ikusi genituen hasierako indarrak eta itxaropentsu gerturatutako lagunak. Aurpegia ikusi beharrean, bizkarra. OKDiario edo horrelako estatu-operazio bat bailitzan Independentea. Benetan, uste dut hemengo irakurle askori kostatuko zaiola hau irudikatzea; alegia, badagoela jende asko, gehiengo bat esango nuke, gu irakurri gabe ere, horrelakoak sinistu dituena gutaz. Hain bortitza eta handia egin zaigu erasoa, non hasieratik bide bakarra geratu baitzitzaigun: hauei ez erantzutea.

Egun, hilabeteak pasata, ez dugu uste irakurketa gaizto horri buelta emateko gai izan garenik. Inoiz ez da berandu izango zentzu honetan norbaitek zerbaitetan lagundu nahi badu.

Gure «kontrako» jarrera ezkorra noraino iritsi zen adierazteko, adibide bi jarriko ditut.

Bat: Iruña Veleiaren gaia lehen egunetik konpromezuz jorratu bagenuen ere, gai honekin guk bezalako konpromezua zuten batzuek, beste horien «kontrako» mezu traketsa aurreratu zela-eta, gurean argitaratutako artikuluak irakurri aurretik gure kontrako iritzia jasota zuten. Konturatzerako, gure kontrako iruzkinak bidaltzen ari zitzaizkigun. Guri buruzko “kontrako” aurreiritzia sortua zuten gu irakurri aurretik. Eta batekin eta bestearekin hitz egin daiteke gero, baina egun guztiak horretara bakarrik dedikatuta ere, ez liguke denborarik emango guztiekin hitz egiteko.

Bi: antolatu nuen lehenengo bilera batean, baserri batean 30 lagun elkartu ginen, bakoitzari bere desplazamendu agiria eginez eta abar, bere datuekin eta abar. Ez zen deialdi irekia, “laguntzeko prest” zeudenentzakoa baizik, aurretik banan-banan ezagututako batzuk eta besteak. Bada, horien artean bazegoen bat, ondo adierazteko gai zena eta goizetik denok entzun ahal izan genuena, guk genuen jarrera “kontrakoa” zela eta hori aldatu behar genuela zioena. Konbentzituta ikusten zen, eta, interesatzen zitzaidanez, asko hitz egin nuen harekin egun hartan. Berarekin eta beste hainbatekin eguna pasatu nuen ilundu arte, eta justu joan aurretik zuzenean galdetu niolako, jakin nuen ez zuela Independentearen artikulurik irakurri!

Horiek izan ziren lehen zartako horren ondorioaren bi lagin, geuk sumatutakoak. Gure inguruan erdi-shock moduan, erdi-txantxetan hartutakoak, baina, ikusten duzuenez, mamitzen hasi zen ideia, eta, hainbeste lan egin eta gero, badirudi ezin izan diogula bueltarik eman, hein batean handik aurrera neurririk gabe hazi baitziren Independenteak jasotako erasoak. Euskaldunen aldetik, bai.

Jaizkibel

Barruko dardara arnasarekin kontrolatzen ikasi dut. Baina eskuak dardarka ikusten nituenean ordenagailua itzali eta Jaizkibelera joaten nintzen mendian zehar galtzera, benetako txioak entzutera, telefonorik gabe, eta ahal banuen norbaitekin. Bi aldiz egin behar izan nuen hau. Nire baratze zatia galdutzat ematen nuen ez lantzeagatik jasotako abisuaren ondorioz, beraz, Jaizkibelera ihes egiten nuen —orain baratzea ere berreskuratzen ari naiz—. Eta, guztiaren gainetik, arnasa sakon-sakon hartzen ikasi dut.

Interneteko sare sozialetan itxurazko trol feministek Vocentoko matxista bezalakoa nintzela zioten. Ospitaleko izen-abizendun langileak “que no te tengamos que curar” eta beste zenbait piropo oparitu. Hasieratik, euskarazko mezu naziek bonbardatu gintuzten, Independentea estreinatu berritan. Lehenengo momentutik gunean sartu ziren, euskarazko idazkera bikain batekin —esan beharra dago—, “Holokaustoaren negazionismoa” lantzen zuten mezu luze eta oso landuak. Ezin ahaztu une hartako ziurgabetasuna. “Gora euskal arraza”-ren tankerako mezuak eta beste diskurtso eta sinbologia nazi batzuk sartu zitzaizkigunean, hauek lehen iruzkinak izanik (hau da, hauek estreinatu zuten hasieran iruzkin zuzenak egiteko genuen aukera), publiko egin zituzten mezu hauek gurean, eta han egon ziren ordu batzuz, gu konturatu ginen arte. Beste modu dinamikoago bat genuen hasieran, baina aldatu egin behar izan genuen lehenengo egunean. Bazirudien gu eskuindarrekin lotzeko makineria zain zegoela, euskal munduan bertan ere bai, gu jaio aurretik prest. Nahiz eta gure profilak, eta zabaldu ditugun autoreenak, kontrakoak izan, aurrera jarraitu du deskalifikazio-jarrerak, eta itxura du jarraituko duela aurrerantzean. Gure zain zeuden, ea gu noiz estreinatuko, haiek gu difamatzeko, gure izena zikintzeko eta mezuka masakratzeko. Gure gunean sartzen ziren horrelakoak zuzenean zaborretara bota ditugu, noski, gainetik eta ahalik eta gutxien irakurrita aski. Nahi duenak sortu dezala bere gunea eta zabal ditzala bertan, baina ez diezagutela guri halakorik eskatu, arren. Berehala twitterretik hasi zitzaizkigun pertsona ezagunak antzeko diskurtsoarekin bazterrak nahasten. Niri oso gogorra egin zait. Twitterren soilik, gure artikulurik irakurrienak asko jota hamar bertxio edo retweet izan baditu, ikusi ditut Independentearen kontrako isekak, baita arrantzak argitaratzeagatik nire pertsonaren kontrako trufa latzak ere, eskuindarra, burugabea, ezjakina eta ez dakit zer naizela diotenak, ehunetik gora bertxiorekin, nahiz eta saiatu naizen ez ikusten! Baina lagunak telefonoz deika izan ditut, nigatik benetan kezkatuta. Eta ni jarraitzeari utzi diotenak ere bai, multzoka, eta blokeatu nauten lagunak. Noski, ni guztiekin hitz egin ezinean, denbora fisikorik ere ez dudalako. Denbora arnasean inbertitzea erabaki dut.

Aselek txiokatu zuenez —bere twitter kontua itxi aurretik—, balkonaziak baino okerragoak dira sare sozialetako zipaioak. Eta hala da. Sinestezina dirudien arren, zera hauspotzen aritu dira gutaz, Independenteaz: gerra zibila bilatzen dugula. VOX eta Trumpekin lotu gaituzte lasai asko geratuz, Independentea QAnon produktua dela esanez, eta aldi berean konspiratzaileak gu gara. Eta ez dira lau txoro ezezagun burugabe. Ez horiek bakarrik. Ideia hauen sustatzaile nagusi, jarraitzaile, txalotzaile eta bertxiokatzaileen artean unibertsitateko irakasleak, egunkarietako kazetari profesionalak eta euskal intelektualak ere badira. Asko. Aspaldidanik ezagututakoak, batzuk bizitzan zehar garai ezberdinetan topatutakoak. Hori kontrastea! Herriko kaleetan gurutzatutakoak. Hau guztia oso esanguratsua da, gizartearen krisiaz eta azalkeriaz asko dio, batez ere. Espero zitekeen modukoa? Baliteke. Orain badakigu, gauzatu da. Independentean zabaldutako artikuluek baino askoz zalaparta handiagoa sortu dute gure kontrako esames faltsuek, eta honek eragina du gero, lagunongan. Gure antzera pentsatzen duten pertsonekin «zerbait egin behar dela» hauspotzen dutenak ez dira gutxi. Arrisku bat garela eta abar. Guk ez genuke inor haserretu nahi, are gutxiago inoren jopuntuan egon, ezta, are okerrago, beldurtutako horien jopuntuan ere. Baina, hala eta guztiz ere, hasieratik, hautatutako erronka honetan horrelako egoera gorria antzeman zitekeen. Orain badakigu. Laster hasiko dira disidenteak urkatzen, idatzi zuen arrantzatu genuen artikulu batean filosofia irakasleak. Eta hala dirudi, bai, hasieratik, baina ez dugu horregatik utzi. Honek guztiak dar-dar eta eragin handia izan du gugan, batik bat besteren artikuluak argitaratu dituenarengan, baina zerbait gehiago ere gertatzen da hemen, berehala aipatuko dudana.

Jakina gustatuko lizaidakeela honek guztiak gugan eragozpenik eduki ez izana, eta zinez gustatuko zitzaidakeen beste maila bateko debatea suertatu izan balitz gizartean. Baina, alde batetik, azaldu beharra dago bestelako debaterik ez dugula nahi izan Independentean. Eduki dezala debatea herri bakoitzak bere plazan, familia bakoitzak bere etxean, edo pertsona bakoitzak bere buruan. Baina egoeraren tamaina eta gure gaitasunaren mugaren arteko asimetria begi bistakoa da, beraz, mesedez. Debatea bera gure etxean izatea ez da helburua, eta horretan saiatzen dena etxe hau lehertzen ari da. Ezin dugu, fisikoki, gizarte osoaren debatea eutsi, ez daukagu gaitasunik, ezta beharrik ere; ezin behintzat txitxibirusa itsuki defendatzen duen edozein euskaldun fededunberrirekin. Hori zuzenean suizidioa litzateke. Leku guztietan daude. Sarraskia litzateke.

Ez dakit zure auzoan nola den, baina ni bizitzera etorri nintzen herri langile hau oso bizia iruditzen zitzaidan, faxismoaren aurrean planto egiten zuena. Eta supituki Ataun bihurtu da. Baina ez konfinamendu garaian arauak apurtuz ibili nahiko genukeen mendi-ingurune natural horretan dagoena, baizik eta benetako Ataun of the dead.

Zonbi guztiei bere etxeko atea ireki nahi dienak, egin dezala. Esnatzen ari denak hemendik pasa nahi duela? Bueno, bada, ongi etorria bedi, noski, baina hori ez da izan gure helburu nagusia. Besterik gabe, hemen sintonian idatzi dugun txoro ausartok oinarrizko saretze bat eraiki nahi izan dugu, eta hori da egin eta bizi izan duguna.

Eta bidean nolabait espero genituen zartako gogorrak nozitu baditugu ere, hauek gogortu digute azala, eta hein batean merezi izan du, seguru, bizirik gaude behintzat, eta beste zerbait berria aterako da nonbaitetik. Edo ez, baina gogo biziz saiatu gara. Eta bizi-bizirik gaude.

Zamak askatu

Ez nago seguru, baina ondoren aipatuko ditudan joeretatik, ez dut sumatzen eten honen ondoren gure ordezkorik datorrenik. Ametsak bai, hitzak bai, egon badaude, pare bat gutxienez ezagutzen ditugu. Eta izugarri gustatuko litzaiguke bat edo beste aurrera aterako balitz. Ea aldizkari berri baten faltan, bi loratzen diren, edo hiru behar bada. Itxura errealistarik ez du honek, azkenean geu zerbaitengatik uzten ari gara jarduera, baina zinez gustatuko litzaidake oker egotea eta magia loratzea abiapuntu txoroenetik.

Badute askok pentsatzeko joera bat, hain zuzen saiatu garenaren kontra egiten duena, erradikalki. Talka eta talka. Eta, ondorioz, lagundu beharrean kontra egiten duena, eta hori guztia nabaritu egin da eskainitako emaitzan. Gauza askorengatik gertatuko zen hau; behar bada, ez dugulako lortu gure lanaren helburua hasieratik islatzea, edo ez dutelako guztiek antzeman, edo, besterik gabe, ez dugulako lortu jendearen arretarik horretarako, bakoitzak bere buruan beste ideia bat duelako, aurrera eraman nahi duena guztiaren gainetik. Gauza da ezin dezakegula geurea garatu eta, aldi berean, hango eta hemengo tirabira guztiei erantzuten aritu. Laguntza behar dugu, bai, baina zerbaitetan lagundu eta gero gugandik eman dezakeguna baino gehiago espero baldin bada, zaila. Edozein eduki ezin onartu, edozein modutan, edozein ikuspegikoa eta dena biharko; kontrakoa baizik. Bestela gero, erasoak datozenean, non daude ideia horien sustatzaileak? Edo ez dute ikusten, edo ez dute ikusi nahi, edo zer dakit nik. Ea egunkari hasi berri honen etenak honi buruz pentsatzeko parada sikiera ematen dien. Gu taldea egiten aritu gara, sakabanatutako ikuspegi bateragarriak trinkotzeko talde-ikuspegiarekin, aldi berean talde-erantzukizuna eraikitzeko asmoarekin. Ikuspegi askatzailea eta sortzailea garatzea izan da helburua. Baina, noski, gure irismen xumera egokituz. Herri-kazetaritza burujabea bultzatu nahi izan dugu. Baina ez mundu guztiaren zamak geure gain hartu! Banakotik kolektibora, ez alderantziz, jakina! Beraz, gurekin talkan ibili direnek, egiten genuenaren kontrakoa eragin nahian, garatu dezatela orain dioten hori, mesedez. Guk ez diegu talkarik eragingo, kontrakoa baizik, animatu egingo ditugu.

Hamaika adibide bizi izan ditugu zentzu honetan. Orokortu den bat izan daiteke, esaterako, «plandemiaren bi ikuspuntuak» eskaini beharra dagoela diotenena. Ez dira gutxi horrelakoak sinistuta daudenak, esanez, hori egiten ez badugu, gu ere hedabide “zapaltzaileak” bezalakoak izango garela. Harrapazank. Bada, egin dezatela! Zeintzuk irudituko zaizkie zehazki “bi alde” horiek? Non hasten da bat eta bukatzen bestea? Zein neurritan sartu beharra bakoitza? Ez niri erantzun, mesedez, nola funtzionatu behar duen argi duenak garatu dezala webgune-eskaintza osoa, faborez. Nahiz eta abiapuntu horrek ni printzipioz ez nauen batere erakartzen, ez irakurle gisa, are gutxiago egile gisa, agian lagunduko nuke. Askotan laguntzen ditugu ulertzen ez ditugun proiektuak, gero ikaragarrizko sorpresak jasoz. Gainera, oso garrantzitsua iruditzen zait saiatze huts hori pertsonentzat eta taldeentzat, sinisten duten horretan behintzat, nork bere tresnak eta eskarmentua garatzeko. Aitortu beharra dago askoz jarraitzaile gehiago izango lituzkeela horrelako argitalpen batek, batez ere, tartean behin, “bi alde” irudikatze horretan, mozalen aldeko aldarria sartuko balute, edo transfekzio-txertoen alde “onak” zabalduko balituzte. Ez daude bi alde. Bizi garen egoera ikaragarrizko fartsa diktatoriala da goitik behera, gezurretan eraikitakoa, eta hau guztia garbi adierazten ez bada, gainontzekoa bazterrak nahastea da, diktaduraren mesederako. Propaganda.

Asko dira erdaldunari informazioa ukatzen ari gatzaizkiola leporatu digutenak ere, euskara hutsean argitaratzeagatik. Gurekin batera euskaraz ikasteko aukera berria ez zaie ukatu, behintzat, alajaina! Ongi etorriak izan bitez, gurekin batera ikastera! Han hemenka diote, etengabe, aspertzeraino, elebiduna behar duela izan hedabideak, gure gizartearen gehiengoarekin justua izateko. Zein da gure gizarte hori? Eta, baita honetan ere, berdin-berdin euskaldun zaharrak, euskaldun berriak, euskaldun gazteak, erdaldun zaharrak, beren burua abertzaletzat dutenak… ados daude batzuk eta besteak kontu honetan dirudienez. Gai honi buruzko nire proposamena idatziz utziko diet oraingo honetan: aurrera egin dezatela proiektu elebidun berri batekin. Mesedez. Antolatu daitezela elebitan eta «justizia» egin dezatela. Ez diogu inoiz horrelakorik inori ukatuko, inola ere ez. Erdara hutsezko, bi hizkuntzadun, hiru edo lau hizkuntzadun argitalpena egitera animatzen ditugu, benetan, faborez. Aurrera! Avant! Adelante! Go, go, go! Baina berriz ere, ez diezagutela besteoi azaldu nola izan behar duen eta gauzatu dezatela haiek zuzenean, arren, eta zabal dezatela, otoi. Sorkuntza besterik ez dugu-eta nahi. Inspiratu eta hasi gaur. Prest azalduko gara, animatzeko, babesteko. Agian baita zerbait idazteko ere, agian erdaraz inkluso, beraiek guztiek ulertzeko. Azken finean, etengabe ari gara beste leku guztietan erdaraz egunero. Eta dudarik gabe askoz errazago topatuko dute haiek erdaraz argitalpena betetzeko edukia: erdal idazlez lepo daude sare sozial guztiak, euskaldunok ere erdarazko kanaletan jo ta su gabiltza, euskara beste momentu baterako utziz. Sortu dezatela beraz, eta animo! Eta guri eman diezagutela pax.

Azkenik, badaude beste arrazoi ezberdinengatik desengainua nagusitu den egoerak ere, izan erabilitako hizkuntzagatik, ikuspuntuagatik edo gaia bera ez dugulako behar bezala ezagutzen, ez dugulako harrapatu, edo ez zaigulako gustatu, edo, batzuetan gertatu izan den bezala, irakurtzeko astirik ere ez dugulako izan. Argitaratu gabeko artikuluen autoreek arrazoiak ulertu ez dituztenean, Independenteak «zentsuratu» egin dituela ulertu dute, eta -hortaz- horren erantzulea, beste behin ere, lerro hauek idazten ari dena. Horrelako gauzak ohikoak izan dira, baina nik hemen honen inguruan hausnartzera gonbidatu nahi ditut: botatzen ari den erauntsiarekin, jasanarazi digutenarekin, «zentsura» dei diezaiokete etxetik bere kabuz bere denbora guztia bolondres eskaintzen duenak egiten duenari? Eta zertarako? Barrutik presio gisa bizitzen da jarrera hau, albiste gehiago argitaratzeko presioak bezala, esplotatua sentiarazi izan nautenak batzuetan. Horrela jarduera lehertzen da, jakina, eta hau da batzuek bilatu eta lortu dutena, bistan da. Beste batzuen kasuan ulermen falta izango zen, komunikazio eza, haserrea edo horrelakoak, eta testuinguru horietan ulertu beharko da «zentsura» hitza, kasu horietan. Orain behar duguna espazioa eta denbora da, elkar ulertzeko. Indarrez derrigortutako zergekin finantzatutako telebista edo egunkariek bezala, akaso, ba al du herritar pobreak «zentsuratzeko» gaitasunik, ala? Hala bada ere, kasu honetan gutxienez, ikus diezaiotela alde ona, horiek, oraingo etenari: «zentsura» txiki hau ere etengo da. Libreago, beraz, norberak nahi duen agerkari berria sortu eta plazaratzeko.

Bi lagun pobre izan gara, batez ere, Independentea zutik mantendu dugunak, bakoitzak bere etxetik, egunez egun, gure bizitzako orduak eskainiz, iritsi gareneraino. Eta izugarrizko barreak egin ditugu telefonoz goizero–goizero. A zer nolako pertsonaia-saltsa! Sinistu duguna egin dugu, bihotzez, ahal izan dugun artean. Irakurri, ikertu, ulertu, maketatu, zuzendu, irudia bilatu, jarri, kendu, izenburua aldatu, proposatu, beste irudi batekin probatu, entradilla idatzi, estekak txertatu, argazki-oina jarri, argazki-oinaren esteka, honek html5 behar du, emaitza baloratu, baztertu, onartu, programatu, gordegailuan sartu, erakutsi, honi eskatu iritzia, besteari eskatu iritzia; argitaratu —dardara—, twitterren zabaldu, facebooken zabaldu, telegramen zabaldu, whatsappen zabaldu, mastodonen zabaldu, iruzkinak moderatu: zakarretara, zakarretara, onartu, zakarretara, onartu, onartu, onartu, artikulu berria, emailak erantzun, argazkia eskatu, autorearen bioa eskatu, ea non bizi den, ea ondo zauden argazkian, txukun geratuko da, ikusiko duzu, pantaila txikiko telefonoetan arazo teknikoa, kategorien eta azpiatalen arazoak gehitu arazoen zerrenda amaigabean, eta lotara gaurkoz; hiru iruzkin berri sartu dira, bi email, nor da haserre orain? 43 telegram mezu berri, bost email berri. Guztia nahiaren indar bizian oinarrituz egin dugu, nahi izan dugun bitartean. Txoramen ederra da, benetan; nahi baduzue, ea animatzen zareten.

Zerrendak jarraitu egiten du berez, baina hemen utziko dut. Ea orain zer datorren. Aio!

Artikulu honen harira beste honek jarraitu zion:
«Malthus eta besteen ezinegona»