Wilhelm Reichen oinordekotzatik ikasten

Jesús García Blanca ibilbide luzeko idazle eta ikerlari independenteak ¿Conspiranoicos o rebeldes? elkarrizketan egiten duen ekarpenaren laburpena Plural-21eko kideen baimenari esker atalka jasotzen ari naizen honetan, atsegin handiz ekin diot Reichen emaria biltzeari, are gehiago oraindik nire bide pertsonalean izan duen garrantzia kontuan hartuta. Gauzak psikologizatuz sinplifikatzearen arriskuaz ohartarazteko beharra senti dezakezuenei, kontua ez dela honelako ekarpenak Galdera Guztien Erantzuntzat hartzea, baizik eta galdera garrantzitsuetako bat zein den agerian uzten duen erantzunetako bat bezala ulertzea dela gakoa esango nizueke, xumeki, edo hala dela nire ikuspegitik behinik behin.

Teoria Mikrobiarra ezbaian jartzeari buruz, ez dudala pertsonalki gaian sakontzeko aukerarik izan azaldu nahi dut, baina autore beraren Justifikatzen al da gaixotasunaren teoria mikrobiarra? erreportajeak koska interesgarriak mahaigaineratzen dituela. Adibidez, jatorritik bertatik iruzur zientifiko bat bestearen atzetik oinarri izatea; eta inposatu izana ausazkoa ez izatea, etekin ekonomiko nabarmena ekartzeaz gain, “osasun eta gaixotasunaren gaineko erantzukizun indibidual eta kolektiboaren arloan” baita errentagarria. Aztertu beharreko kontuak, nik uste.

Zer esango luke Reichek orain?

Infernuko aingeru okerrenekin gatazkatu behar izan arren, asmo onekoegia zen Reich, oso pertsona ona, horregatik galdu zuen borroka hura. Erabateko aberrazioa irudituko litzaioke.

Nor da Reich eta zein da bere garrantzia

Gizateriak eman duen jeniorik garrantzitsu eta beharrezkoenetako bat. Desagerrarazi izana hala denaren froga ezin adierazgarriagoa da. Gainera, oso jende gutxirengana heldu da bere aurkikuntzen berri. Aurkitu zuen guztiak zuen interesa eta garrantzia, horregatik saiatu dira ezabatzen edo izen ona galarazten, erotzat tratatuz.

Estatu agindu bidez bere liburuak erretzera iritsi ziren. Baina ez Hitlerren Alemaniaren aginduz, baizik eta askatasunaren Estatu Batuenaz. Une horretan laborategian eta etxean zituen liburu, dokumentu eta txosten guztiak konfiskatu zizkioten; kamioietan garraiatu; eta Hirugarren Reicheko liburu erreketen estilora su eman zieten. Izugarria da, ez dago halako beste kasurik. Orain beste modu batean errepikatzen ari dira. Zentsura basatia dago, agindupean ezarritakotik ateratzen den edonor desprestigiatzeko saiakera bat dago. Baina dramatismo horrek, modu horren zuzenean aritze horrek, zientifiko aditu baten liburuak hartu eta sutan erretzeak, sinbolismo izugarria dauka.

Zorionez, bere lana ez zen galdu. Guztia ez bada, ia dena eskuragarri dago, bere alabaren aurreikuspenari esker, mikrofilmetan grabatu baitzuen. Zati handi bat liburuetan editatu da.

Reichen ibilbidea

Medikuntza ikasten hasi eta psikoanalisira iritsi zen, sexualitateari buruzko mintegi batekin topo egiteak suposatu zion eraldaketari esker. Sexualitatearen gaian aspaldidanik zegoen interesatua, hortik bizitzaren gako garrantzitsu bat zihoanaren intuizioa baitzeukan. Une horretatik aurrera psikologia eta psikoanalisia ikastera dedikatu zen, Freuden konfiantzazko dizipulu bihurtzeraino. Baina, psikoanalisiaren bere ikuspegi propioa garatzen joan ahala, Freudekiko haustura eman zen. Honen interpretazioa honakoa da:

Freudek berebiziko garrantzia zuen aurkikuntza bat egin zuen, ikus ezin daitekeen gure alde hori, subkontzientea. Baina ez zuen berak hasitako bideak ekarritako ondorioetan murgiltzeko adorerik izan. Ate hori ireki zuen, baina ez zen atzean ikusi zuenari aurre egiteko gai izan, gizarteari kontra egitea suposatzen zuela ulertu zuelako. Eta une horretatik aurrera Freudek biraketa bat egin zuen, eta gizakia eta gizartearen arteko gatazkan arazoa gizakian dagoela zioen, gizartera ez egokitzeagatik. Beraz, arazoa konpontzeko modua teknika psikologiko, psikiatriko eta psikoanalitikoak erabiltzea da, gizakia berregokitzeko, gizartera  moldatu ez den pertsona horrek egokitzen buka dezan. Begi-bistan denez, Sistemaren zerbitzura lotsagabeki dagoen planteamendua da hau.

Reichek beharbada Freudek jarraitu behar zukeen bidetik segitu zuen eta kontrakoa planteatu zuen: gizakia ez dela gizartera egokitzen, baina ez gizakiak arazo bat duelako, baizik eta gizartea dela arazo bat duena, eraiki dutenak botere borroka batean murgilduta dauden gizaki horiek baitira. Reichen aburuz gizartea aldatu behar da gizakira egokitzeko.

Energia orgonikoa

Honela deitu zion berak bizitzaren energiari, hau da, tradizio guztiek jaso izan duten horri: hinduen prana, ekialdetarren qì-a… Korronte filosofiko jakin batzuek (bitalismoak, esaterako) edo Freudek berak (libido deituz) horretaz hitz egin zuten, baina kutsu metaforikoaz, benetakoa ez dirudien zerbait balitz bezala.

Haatik, Reich energia hori detektatze eta neurtze lanetan jarri zen. Esperimentu eta egoera oso konplexuen segida baten ondoren, energia neurgarri bat zela demostratzea lortu zuen. Guk bost minututan kontatzen dugun honek berarentzat urte luzeak suposatu zituen, baina ez soilik urteak, baizik eta joaten zen lekura joanda ere, jazarria izan zen urteak. Herrialde batetik bestera ihesi ibili behar izan zuen. Esperimentu eta aurkikuntza hauek denak bizi gorabehera horretan murgilduta egin izana biziki miresgarria da.

Aipagarria da berak aztertutako Alemania naziaren mekanismo horiek, La psicología de masas del fascismo liburuan islatu zituenak, AEBk bezalako lurralde bati, eta berez, edozein herrialderi, aplikagarriak zirela ikusi zuela. Izan ere, faxismoaren masa-psikologiaz hitz egiten duenean jada ez da lurralde jakin bateko mugimendu politiko zehatz batez hitz egiten ari, baizik eta munduko edozein lurraldetan Boterearen muina bera den horretaz.

Hain zuzen ere AEBtan jazarri eta sarraskitu zuten, bere obra erre, eta espetxean baldintza penagarritan hiltzen bukarazi.

Gertatzen ari dena ulertzeko funtsezko osagaiak

Gizakia mundura iristen den unean, bere desiren eta gizarteak onartzen dionaren artean gatazka bat dagoela antzematen duenez, gatazka horren aurrean erreakzionatzen hasten da; eta bere kanpoko ororekin komunikatzen saiatzen den bakoitzean, bere desirak agertu edo asetzen ahalegintzen den bakoitzean sortzen zaizkion frustrazio guztien aurkako defentsa moduko bat eraikitzen hasten da.

Defentsa karakterra eta korazak osatzen dute. Hau da, karakterrak badu alderdi psikiko bat, eraso eta frustrazioei aurre egiteko babes mekanismo psikologikoak; baina badu alderdi guztiz fisiko bat ere (hau da Reichen ekarpen nagusia, hain zuzen ere). Alegia, frustrazioak, zurruntasunak, gatazkak etab. nolabait muskulaturan iltzatuta geratzen dira, koraza osatuz. Giharretako zurruntasun horiek pilatuz doaz, literalki koraza bat dena sortuz: muskulatura zurrun dago, eta beraz, ezin zara arintasunez mugitu.

Kontuan izan behar da mugimendua bizitzaren giltzarria dela. Koraza eraiki eta mantentzen baduzu, elementu arras garrantzitsu bat galtzen duzu: kontaktua; bai kanpoaldearekin, eta baita zeure buruarekin ere. Hain zuzen ere, zeure sentipenen beldur izaten amaitzen duzu, koraza hori hankaz gora jarri ahalko luketen neurrian.

Koraza hedatua

Pandemia faltsu honekin distantzia soziala deritzotena bere horretan mantentzeko arriskuaren mehatxua daukagu. Ikuspegi reichianotik begiratuta, distantzia sozialak koraza modu ikusezinean bi metro zabaltzea suposatzen du. Beraz, besteekin konektatzeko gaitasun falta areagotzera dator, izugarriak izango diren ondorioekin, ikusten joango garenak.

Adierazten uzten ez dizun maskara horrek (batzuetan esaten duzuna ulertezin bihurtzeraino, nolabait isilarazten zaitu), eskularruek eta bi metrotako distantzia sozialak egiten dutena gainerako gizakiekin kontaktua blokeatzea da. Hori gutxienez. Gero, beste elementu batzuk gehitu ditzakegu, adibidez, beldurra. Bada beldurragatik are gehiago urruntzen denik ere. Hau da, izu eta mesfidantzaren kontzeptuak batu behar zaizkio honi, kanpoko balizko mehatxu baten beldurraren eskutik datozenak. Beldurra nori eta orain arte zure bizilaguna zen eta lasai asko agurtzen eta ukitzen zenuen horri. Orain itzulinguru bat egitera irits zaitezke, birus hilgarri batekin kutsa zaitzakeelako.

Ondorioa: milaka milioi pertsona mugimendurik gabe; kanpoaldearekiko kontaktua erabat mediatizatua dutenak; eta, kasu askotan, barnealdearekin kontaktua galdua dutenak, mediatizazioaren eraginez, beste kausa batzuen artean.

Korazak bizitzarekin kontaktua ere galarazten du

Reichentzat bizi energia leku guztietan dago, bizi energiaz beteriko ozeano batean murgilduta bizi gara; eta kosmosarekin, planetarekin, gainerako gizateria eta izaki bizidun guztiekin gure konexioa da energia hori. Hau ikertzeko garaian, ikertzen ari garenaz ziur nola egon gaitezkeen planteatu zion bere buruari. Eta hau da gertatzen ari dena ulertzeko beste osagai garrantzitsu bat.

Bi ikuspegi: antzinako oinordekotza eta zientzia mekanizista

Antzinatik mistizismo, erlijio eta abarren bidez natura azaltzen saiatzen zen korronte bat zegoen. Gero, XVIII. mendeko positibismoarekin jaiotako korronte zientifikoa sortu zen, natura modu mekanizista eta neurgarri batean soilik behatu behar zela defendatzen zuena, termino matematikoetan kuantifikatzeraino.

Reichek erdibideko ildoa urratu zuen: natura berarekin konektatuz aztertzea. Bere hitzetan: natura aztertzeko, maitatu egin behar da natura. Noski, korazadun pertsonak ezin du ez bere buruarekin, ez besteekin ez eta naturarekin konektatu. Reichentzat, mekanizismoa deritzogun guzti horretatik datorren jakintza hori horrela sortu da, ikertzaile eta zientifiko korazatuen eskutik, eta beraz, naturarekin kontaktatu ezin dutenetatik, etorri delako. Korazaren bitartez ikusten dute, eta ondorioz, erabat modu mekanizista, sinplista, neurgarri eta matematikoan.

Hau erabat lotua dago aipatu eragile funtsezkoarekin, hots, Teoria Mikrobiarra, ideiok modelatu baitute mundu modernoaren parte handi batean nagusitu den medikuntzaren kontzeptu industrial eta belizista hau. Naturak mehatxu bat balitz bezala inguratzen gaituela interpretatzen da, eta mikrobio eta izaki ikusezin horiek guztiak gure osasun eta bizitza mehatxatzen ari direnaren pertzepzioarekin  aurkitzen gara. Ondorioak? Hauek: osasunaren ikuskera belizista eta gaixotasuna erasotzat jotzea, eta beraz, bere aurrean defendatu behar dugunaren ustea. Terminologia hori erabiltzea ez da doakoa.