Ez don, 14

1. Zer esan nahi du udaberrian hildakoak zenbatzea, uda aldean gaixoak, eta udazkenean kasuak? Zer adierazten du kasuak, gaitzaren peligroari buruz?

2. Asko hitz egiten da “pandemiak sorrarazitako kalteez” (sufrimenduaz, bakardadeaz, langabeziaz, bazterketaz, eromenaz etab.). Kalte horietako gehienak, baina, ez ditu birusak eragin; ustez hura konbatitzeko ezarri diren dispositiboek eta neurriek eragin dituzte.

3. Esaten digu Yuval Noah Hararik (21 lliçons per al segle xxi; libre itzultzen dut):

4. “Zientziaren arrazoia” aldarrikatu dutenak, eurak izan dira, sarri, biktimengan fokoa jarri eta beldurra zabaldu dutenak. Hargatik, enfokaera hori eta beldurra ez dira irizpiderik onenak, erabil dezagun arrazoia. Horregatik (“konfinatuta” bizitzeko nahikoa motiburik ikusten ez genuelako, noski) batzu-batzuk beldurra uxatzen ahalegindu gara historia honen hasiera-hasieratik.

izua gainetik kenduta irits gintezkeelakoan ezeztatzera instalatzen ari zen Korona dispositiboa dei dezakeguna, gaitza bera baino arriskutsuagoa

Horregatik, esate baterako, gaitzetsi genuen “pandemia” hitza: ez halako hiztegiaren edo tradiziozko erabileraren arabera egokia ez zelako, jendearengan beldurra itsasteko asmoz erabiltzen ari zela sumatzen genuelako baizik. Horregatik adierazi genuen, martxotik beretik, gaitz hau ez zela hain larria (hartzen ari ziren neurriak justifikatzeko bezain!): soilik premisa horretatik eta izua gainetik kenduta irits gintezkeelakoan ezeztatzera instalatzen ari zen Korona dispositiboa dei dezakeguna, gaitza bera baino arriskutsuagoa iruditzen zitzaiguna.

Izan ere, dispositibo bat, hasieran baino ezin da ezeztatu, instalatzen ari denean, oraindik efikaza ez denean, edo, oraindik posible den distantziatik, ohartzen garenean desposeituta izan nahi ez dugun zerbaitez desposeitu behar digula, eta oraindik erreakzionatzen ahal dugunean. Garaiz ez erreakzionatzeak ekarri zigun, lehen bataila libratu gabe galtzea; honezkero, neurri handi batean, dispositiboak bere baitan hartuta gauzka.

5. Esaten digu Éric Sadinek (L’intelligence artificielle ou l’enjeu du siècle):

“Egiaren erregimen berriak: (…) giza-aferak oro afektatzen ditu; iturri bakarra dauka; azterketa serenoa ukatzen duen larritasun-logika batean inskribitzen da; kontraesana debekatzen duen autoritate-estatus bat badu; helburu optimizatzaileak ditu, zeinen atzean interes pribatu edo dudosoak sumatzen diren”.

Horiezaz gain, ezaugarri nagusi bat badu “egiaren erregimen berriak”: bertan egia, ezin esana da.

6. Esaten digute Roger Belbéoch-en Chernoblues liburuko espainolezko edizioaren prestatzaileek:

Antza, egungo sozietate industrialetan, amenazupean baino ez zaigu permititua bizitzea: aldaketa klimatikoaren, bazterketaren, gaixotasunen, istripu nuklearren… amenazupean. (…) Energia nuklearrak, bere ahalezko istripuekin, nobedade bat ekarri du. Bere funtzionaera “normalean”, dauzkan hondakin pilekin eta abar, zaintze-estrategia bat eskatzen du denbora ia infinito batean, eta beraz egitura sozial berezi bat. Izaten ahal diren istripuek inplikatzen dute, beren kudeaketarentzat, estruktura autoritario bat. (…) Inhumanoa izango litzateke radio-babeseko espertoek, irradiazio masiboen ondoren, iragar diezaioten poblazio osoari, argitasun osoz, zein osasun-kalte nozituko dituen. Poblazioa larritu egingo litzateke. Poblazioa urduri dago, noski, baina ez daki datorkionaz xehetasunik. Autoritateen aldetik, sadikoa izango litzateke argi eta garbi azaltzea, beren futuroari buruzko xehetasunak. Horretara, bada, ahal den efikaziarik handienaz gezurra esatea, ez da soilik zerbait “utila” (jende-sakabanatzeak saihesteko etab.), bada ekintza humanitario bat ere. Orain artean, gezurrak eta espertoen diktadura “bordondatez” onartu izan dira, abantailez eta desabantailez norberak balantze inkonsziente bat eginda. Orain, hondamendiei sobrebizitzeko, behar batean bihurtu da espertoekiko morrontza. Nahierazko morrontzatik derrigorrezko morrontzara igaro gara.

7. Covid-19ari buruzko informazio-oldearen atzean, hondamendia ezkutatu nahi izate bat sumatzen ahal da. Autoritate politiko, mediko eta mediatikoak (“arduraz jokatuta”, demagun) hondamendia isiltzera behartuta daude.

Baden edo etortzekoa den hondamendiaren berri badakite, jakin, autoritateek. Hala ere, ukatzera, isilpean gordetzera edo haren inguruan dibertsio-maniobrak egitera obligatuta daude. Hondamendian garela (edo hondamendia datorrela) aitortuz gero, jendeak bere “zoriona” eta sisteman edo demokrazian daukan sinismen apurra galdu egingo lituzke; izan litezke desertzioak eta protestak; hitz batean, peligrosoa bihur liteke jendartea, agintariei eskuen artetik ihes egin ahalko lieke situazioak. Horiek galarazteko, bada, eurek dituzten informazio edo prebisio batzuk, funtsean egia batzuk ezkutatu egin behar dizkigute; eta, seguru asko, egia horien ordezkotzat, sumisioa bermatuko duen gezur handi bat asmatu…

8. Badakigu teknologia, aurrerantzean ere, uneoro begien aurrean jartzen zaigun onerakoaz gain, gaitz handiak sorrarazteko erabiliko dela.

Ehunen artean bat aipatzearren: Koronaldian, apenas den nanoteknologiarik aipatu. Alabaina aste hauetan, teknologia horiek humanoen gorputzetan ari dira esperimentatzen, masiboki lehenengoz. Ez dakigu xuxen zer on edo zer txar ekarriko duten. Ez da erraza argibiderik bilatzea. Larrupean txip bat ezarriko ote? Badirudi ezetz. Gure “material genetikoa” nolabait eraldatuko ote? Badirudi baietz. Ez dago argitasunik. Barneratze masiboen lehenbiziko urratsa ote den, badugu sumatzea; ez digute esaten; ez esatera behartuta daude.

9. Harrigarria zait, “izpiritu kritikoa” suposatzen ahal zaion jende askok nolatan bat egiten duen hondamendia ezkutatzeko nahiera horrekin. Beharbada ez dute sumatzen aldaketaren handia. Beharbada ez dute ikusten, beste batzuentzat oso garbi dagoena, alegia, mundu-kolpe bat eman zigutela udaberrian, berekin “konstituzio-eskubide” gehienen eta libertate askoren murrizketa onartezinak ekarri dituena.

Beharbada ez dute nahi edo ez dira gauza errealitate bortitz hori beretzeko eta, hartara, nahiago dute seinaleak ignoratzea, anomalia bakoitzarentzat osasun-azalpen bat atzemanez.

Edo, beharbada, zientziari, humanismoari, mekanismo demokratikoei, komunismoari, Jaungoikoari edo gizaki zintzoen ahaleginari esker sistema hau oraindik ere salba edo onerako alda daitekeela uste dute.

Edo, sinpleki, daukatenari eutsi nahi diote. Garbi dago, adibidez, udaberrian izurriari buruz bestela informatuko zuen aldizkari batek kontatuta izango zituzkeela bere egunak…

10. Egiaren Ministerioan instalatu diren gobernari plantakoek eta pentsalari zuzenek, hainbat “egia txiki” esan izanik ere, beren diskurtsoa isildu-behar handi baten gainean (“desastrera goaz”) edo gezur handi baten gainean (“krisitik aterako gara”) eraikia dutelarik, tarte-bitarteko gezur-esale lotsagabeak seinalatzen dituzte: hara hor Trump, inbustero galanta… Trump bezalako morroien begien bistako disparateek eta gezurrek laguntzen dute beste aldean, “demokraziaren” aldean den gezur handia ezkutatzen.

11. Korona dispositiboa kritikatu dugunoi, “ultraeskuindarrei” edo “demokraziaren etsaiei” jokoa egitea aurpegiratzen digutenei, zera esan nahi diet. Hemendik aurrera, asko izan edo gutxi izan, munduko oihan-umeoi, gure erreboltatu beharrean, zenbait aldiz, ahozko zein kaleko adierazpenetan, alboan koloraje askotako jendea dugula ibiltzea tokatuko zaigu, tartean populistak, neo-komunistak, demokrata konbentzituak, “dena ukatzen” dutenak… Beti bezala, erne ibiliko gara… Zuhurtziak ez gaitu paralizatuko baina.

12. “Negazionismoaz”, gauza bat esan nahi dut. Bizi garen “kaosaren” eragiletzat birusa jotzen dutenek, birusa bera edo hark eragindako kalteak ukatzen dituenari esaten ahal diote “negazionista”. Eragileak edo kriminalak industria handia eta haren morroiak direla uste dutenentzat, aldiz, krimen hori ukatzen dutenak dirateke “negazionistak”… Biak ere interpretazio sinple samarrak izaki baina, bietan, zorrotz ikustera, nire ustez, bigarren adierako “negazionistak”, eurak dira III. Reicheko ijitoen eta juduen esterminioa ukatzen dutenekiko lotura zuzena dutenak.

13. Ez dira, bistan dena, guretzako, “elkarrekin arnasa hartzeko” (con-spiratzeko) garairik onenak. Konspiratzen –aspaldiko kontua– hobeto manejatzen ote den handijendea. Izango dituzte, behintzat, haiek, “humanoentzako” beren planak… Batzuek –esplikatzen gaitza zaidana– ukatzen dutena.

Hamabi printzipal mahai baten inguruan, ez ditugu egingo; mundua hori baino eroago dabil; ehunka milioi zerbitzari baditu sistemak… funtsean, esan ere egin liteke erabiltzaile guztiok badugula ardura zerbait.

Hala ere: ardura ez da zati igualetan banatzen. Bada kulparik gabeko jendea, bada kulpa gutxi duena, eta badira, morroi-sailez eta konplize-sailez haratago, puntako kriminalak, krimena buru dadin bitarteko asko izan, eta jarri dituztenak. Ez dut txartzat, nik, haien izen-abizenak lau haizetara zabaltzea.

14. Hondamendiaren imajinariotik baino ez dugu pentsatzen ahal, ikuspegi argi eta eraldatzaile batetik, zein izaten ahal den gure ekinbidea.

Ustez halako distantzia edo “pixka bat bazterrean” izate batetik baino ezin dugu imajinatu bizitza bat zeinak, haize kontra, beste inongo ahali baino, bizitza bera erreproduzitzeko ahalari begiratuko dion. Bizitza geurez, gure familia edo gure komun txikietan, zaindu eta erreproduzitu ezin izango dugun eguna, bera izango baita, guretzat, “azkeneko eguna”.