Alexandre Deulofeu eta historiaren matematika

Aurten, ekainaren 1ean, larunbatarekin, Ziburuko Lehen Euskal Liburu eta Diskoaren Azoka izan zen, eta hantxe izan nuen aukera paregabea Asisko Urmenetarekin hitz egiteko. Ezinbesteko gaia Auxtin Xahori buruz berriki plazaratu duen historia-komikia izan zen. Horretan ari ginela, Xahoren iragarkizunez galdetu nion: Hire ustez, bete al dituk Xahok egin zituen igarkizunak? Eta Asiskok baietz erantzun: Bai euskal egunkariarena bete duk eta Auñamendietako zazpi euskal errepublikak bilduko dituen estatuarena ere bai, laster bederen.

Halako erantzunak ustekabean harrapatu ninduela aitortu beharra daukat. Gaurko egoeran ez dut, tamalez, horrelakorik ikusten. Hiru administrazio eremutan banatuta, arrotzen inperioak erasokor eta gaizto, azken hauteskundeetan Nafarroan gertatu zaigun hondamendia…, ez dira norabide onaren seinale. Hala ere, eta jakin-minak bultzaturik, bigarren galdera bat egin nion irribarrez begiratzen zidan Asiskori: Eta noizko ikusten duk independentzia? Eta hark, ezpainetako irribarrea galdu gabe, ihardetsi: 2029an. Eta harriduraz beteriko nire aurpegia ikusirik segitu zuen: Horrela idatzi ziken Alexandre Deulofeuk, bederen, eta nik, ematen dituen zehazkizunak  azterturik, arrazoia ematen zioat.

Erantzun horrek hirugarren galdera bat merezi zuen, eta ausardiaz galdetu nion: Baina, nor zen Alexandre Deulofeu? Asiskoren azalpenak luzeak bezain interesgarriak izan ziren. Hona hemen, laburbildurik:

 1.- Alexandre Deulofeu-ren nondik norakoak.

Alexandre Deulofeu Torres katalana zen, 1903ko irailaren 20an Girona lurraldeko L´Armentera herrian sortu zena. Aita herri horretako botikaria zen. Hiru urte zituelarik, Sant Pere Pescador izeneko herrira aldatu ziren, eta bederatzi urte berantago Figueres herrira. Batxilergoa bertako institutuan egin ondoren, Farmazia ikasketak Bartzelonan egin zituen eta geroxeago, zientzia kimikoak Madrilen. Hauen ondotik, katedra lortu zuen eta Figueresko institutuan irakasle aritu zen hainbat urtetan.

Gazte garaian politikagintzan sartu zen, Gaztedi  Abertzale Errepublikarrean hasieran, eta ERC (Kataluniako Ezker Errepublikarra) alderdian gero. Udal hautetsia izan zen hainbat urtetan eta 1936ko gerlan, Figueresko auzapeza. Gerlan parte hartu zuen sanitario gisa eta faxisten bultzadaz, Ipar Kataluniara ihes egin behar izan zuen 1939ko otsailaren 5ean.

Erbesteraturik zegoela hainbat lanbidetan aritu behar izan zuen: irakasle, laborari, langile, igeltsero, idazle, olerkari…  eta hainbat taldetan arrabita-jole edota saxofoi-jole gisa ari izan zen.  1947ko urtarrilaren 22an Hego Kataluniara itzuli zen eta orduz geroztik farmaziarekin eta bere azterketa bereziekin buru-belarri murgilduta ibili zen. 1978ko abenduaren 27an hil zen  liburu eta artikulu frankoz osaturiko  herentzia oparoa utzirik. Arlo ainitz landu bazuen ere, indar handia egin zuen  Historiaren matematika  izeneko azterketa matematiko sakon eta berezia eginez. Zoritxarrez, amaitu gabe utzi zuen. Ikerketa honetan bere pentsamendu filosofiko-matematikoa argiro azaldu zigun. Ikus dezagun:

2.- Historiaren matematika, inperioren erorketa eta herrien askapena.

Deulofeuren irudikoz, izaki bizidun guztiok pairatzen ditugun ziklo naturalen antzekoak dira zibilizazio eta inperioek jasaten dituztenak. Zibilizazio bakoitza, guttienez, 1.700 urteko hiru ziklo betetzera iritsi daiteke eta inperioek batez besteko 550 urteko iraupena izaten dute, eta horien amaieran, inperioak su eta gar borrokatzen dira euren boterea ez galtzearren. Hala eta guztiz ere, alferrik ari dira, erorketa ezinbestekoa baitute. Horixe da, ikerlari katalanaren ustez, orain espainiar eta frantses inperioekin gertatzen ari dena.

Herrien garapena ezartzen duen lege matematikoaren azalpena zortzi puntu hauetan jasotzen da, Deulofeuren aburuz. Euskarazko wikipediatik hartu ditut.

1. Herri guztiak pasatzen dira sakabanaketa demografiko handiko aldietatik, aldiak bateratze handiko edo inperialismorako joerako garaiekin tartekatuz.
2. Sakabanaketa handiko aldiek sei mende eta erdiko iraupena izan ohi dute. Bateratze handiko aldiek hamar mende eta erdiko iraupena izan ohi dute. Garapen ziklo osoak beraz hamazazpi mende hartzen ditu.
3. Garapen ziklo honen baitan herriak oso zehatz definitutako aldietatik pasatzen dira, zikloaren amaieran hasierako posizio bera hartzera heltzeko.
4. Garapen zikloak giza jardueren maila guztiak hartzen ditu, ziklo politikoaz gain, ziklo sozial, artistiko, filosofiko eta zientifikoak hartzen dituelarik.
5. Herri guztiek garapen bera izaten dute, baina hau garatuago edo atzeratuago gertatuko da herrialdearen posizio geografikoaren arabera.
6. Indar sortzailea ez da bera herri guztientzat. Ziklo bakoitzean bada sortze intentsitate goreneko gune bat, eta gune hau alde batetik bestera iragaten doa, prozesu orokorraren modu berean. Europan zabaltzerakoan, Ekialdeko aldetik Mendebaldeko alde mediterraneora doa, gerora Iberiar Penintsulara igarotzen da, Galiara, Britaniar Uharteetara, jarraian herrialde germanikoetan barna eta azkenik herrialde nordiko eta eslaviarretara iristen da.
7. Gune inperialistek, bateratze handiko aldiei bide emateaz gain, prozesu biologiko perfektuak jarraitzen dituzte, beraien artean berdin-berdinak direnak, eta bost edo sei mendeko iraupena dute.
8. Erregimen politiko-sozialen transformazioa ez da gorako edo beherako marra iraunkor baten bidez ematen, baizik eta aurrera eta atzerapausoekin, aldizka, batzuk besteak baino trinkoagoak, emaitza marra eten bat delarik. Marra honen ondorioa zentzu zehatz bateranzko aurrerabidean datza. Teoria honi “Bi urrats aurrera eta bat atzerako legea” edota “Karramarroaren legea”. deitu izan zaio

Zortzi puntu edo atal hauetan oinarriturik, Alexandre Deulofeuk hainbat igarkizun plazaratu zuen, horietako ainitz jadanik, berak erran urteetan gertatu izan direnak. 

3.- Alexandre Deulofeuren igarkizunak.

1. 1934an, ikerlari katalanak Jugoslaviaren erorketa eta banaketa aipatu zituen. Deulofuren ustez, errepublika hau desagertze prozesu azkarrean zegoen eta laster hainbat errepublikatan banatzekoa zen. 1991n Esloveniak, Kroaziak eta Mazedoniak independentzia aldarrikatu zuten, 1995ean Bosnia-Herzegovinak eta 2006an Montenegrok.
2. Urte berean, hau da, 1934an, Deulofeuk Egiptoren eta Indiaren deskolonizazioa iragarri zuen. Lehena 1936an gertatu zen eta bigarrena 1948an.
3. 1941ean katalanak idatzi zuen Hitlerrek gerla gerla galduko zuela adieraziz. 1945ean III. Reich-ak inolako baldintzarik gabeko errendizioa izenpetu behar izan zuen.
4. 1948an Deulofeuk idatzi zuen Frantzia erortze-aldian sarturik zegoela eta pittaka-pittaka bere koloniak galduko zituela. Eta horrela izan zen, Aljeria, Indotxina, Tunez eta Maroko 1956 eta 1962 urteen artean independente bilakatu baitziren.
5. 1951n Sobiet Batasuna 2000. urtearen inguruan hainbat errepublikatan banatuko zela idatzi zuen eta horrela izan zen, 1991ko abenduaren 31n Sobiet Batasuna desagertu baitzen eta errepublika ugari sortu baitziren.
6. Urte berean, hau da, 1951n, aliatuek Mendebaldeko Alemanian zuten okupazioa bost urteren buruan bukatuko zela plazaratu zuen. Eta horrela izan zen, 1955ean Alemaniako Errepublika Federala sortu baitzen.
7. 1970ean Ameriketako Estatu Batuei Vietnam-etik erretiratzeko eskatu zien, zikloa bukatua zelakoan. 1973an amerikarrek alde egin behar izan zuten buztana zangoen artean sarturik.
8. 1974an, Deulofeuk erran zuen Europako Merkatu Batua (gaurko Europar Batasuna) alemaniar batu baten agintepean geldituko zela. 1989an Berlingo Murrua erori zen, eta XX. mendea bukatzerako, Europar Batasuna alemaniarren botere ekonomiko-politikoaren txotxongiloa zen, eta Frantzia alemaniarren esku-makila.

Eta katalanei edota euskaldunei buruz ez al zuen deus iragarri?

4.- Espainiar eta frantziar inperioen erorketa eta menpeko herrien askapena.

Alexandre Deulofeuk gure gainean diren bi inperio handiei buruz ere bere iragarkizunak egin zituen. Haren ustez, espainiar inperioa azkenekoetan omen dago, eta 2029an hainbat errepublikatan banatuko da. Hego Katalunia eta Hego Euskal Herriaren tenorea izanen da eta errepublika independenteak sortuko dira. Gaur Katalunian gertatzen ari dena hastapena, besterik ez omen da.

Frantziar inperioa gazteagoa da eta, nahiz eta erortze prozesu azkarrean egon, erorketa oraindik hainbat hamarkadatan berandutako da. XXI. mendean Frantzian gerla odoltsu eta ankerra izanen da jatorrizko frantsesen eta frantziar musulmanen artean. Erraldoiaren azken ostikadak izanen dira. Mendea bukatu aitzinetik, frantziar inperioa hainbat errepublikatan banatuko da eta zatiturik dituzten herri naturalek, Kataluniak eta Euskal Herriak adibidez, euren lurralde batasuna atzemanen dute.

Inperioen bukaera hori ezinbestekoa da, eta onena izanen litzateke Espainiak eta Frantziak zentzu demokratikoz jokatzea, eta menpeko herrien askapena, inolako zapalketarik eta odol isuririk gabe, bideratzen uztea. Dena den, bi inperio horiek ezaguturik, eta azken urte hauetan sortzen ari diren liskarrak eta kalapitak ikusirik, badirudi odola eta sufrikarioa sortuz jokatuko dutela. Penagarria, ikerlari katalanaren iduriz, prozesua ezin-itzulizkoa izanen baita. Gauza bera gertatuko da Britainiar Inperioaren hondarrekin, Eskoziak, Galesek eta Irlandak erabateko independentzia edota lurralde-batasuna atzemanen baitute.

Hori dena entzunik, duela bospasei urte, Serbiako telebista publikoak zabaldu zuen albistea etorri zitzaidan burura, arras antzekoa baitzen. Aipatu telebistak zioenez, Errusiaren eta Ameriketako Estatu Batuen inteligentzia zerbitzuek eginiko hainbat  ikerketaren arabera, Europako mapa arrunt aldatuko omen da XXI. mendearen lehen hamarkadetan. 2035erako euskal eta kataluniar errepublikak sortuko dira. Euskal Errepublikak zazpi herrialdeak izanen ditu bere barruan eta Kataluniar Errepublikak, berriz, Principat delakoa eta Ipar Katalunia. Eskoziak, Galesek, Korsikak, Alsazia eta Lorrenak,… independentzia atzemanen dute, eta gerla odoltsu baten ondoren, Marseilla aldean errepublika musulman bat sortuko omen da. Ikusten dugun bezala, antza handia dute iragarkizun hauek Deulofeuk plazaratu zituenekin.

Modu batean edo bestean, badirudi Euskal Errepublika laster amets izatetik errealitate izatera pasatuko dela, eta azkenean, euskaldunon egun handia laster iritsiko dela. Horiek denak buruan jira-biraka nituela, Xaho eta Asisko etorri zitzaizkidan burura. Azken finean, bi-biek soil-soilik plazaratu baitute nik beti sinetsi dudana.  Errekak eta ibaiak itsasora doazen bezala, herriak ere independentziara doaz, eta laster gure tenorea izanen delakoan nago. Mintzaira, kultura, nortasuna… atxiki behar ditugu bitartean, berreskuratze eta askatze prozesu horretara lehenbailehen iritsi gaitezen. Deulofeuk garatu zuen teorian behin eta berriro aldarrikatu zituen bakezko bideak ezinbesteko ziklo horietan, alferrikako sufrimendu eta odol isuriak eragozteko. Inperioek jakin behar dute azken hatsetan daudela, eta etorkizunari bide librea utzi behar diote, inolako eragozpenik gabe, poliziak eta armadak igorri gabe, azken finean, ezin izanen baitute euren amaiera gehiago luzatu. Hauxe da pentsalari katalanak iragarri zuena; gure seme-alabek ezagutu dezatela! Hala bada, hala bedi!