Ez du egiarik ezkutatzen Joxemi Campillok Independentean: «Denok dakigunez, euskararen egoera orokorra ez da batere ona. Azken 40 urteotan euskararen “ezagutza” igo bada ere, bere erabilera ez da handitu. Inkesta soziolinguistiko guztiak bat datoz. Azken urteotan, euskararen erabilera jaisten ari da Euskal Herrian. Euskal Herriko tokirik euskaldunenetan ere, gure arnasguneetan, euskararen atzerakada oso kezkagarria da». Alegia, gaur euskara gainbehera doala.
Arrazoiak aipatzean, asko direla esaten du, baina nik bat bakarra ikusten dut, adar asko izan baditzake ere: globalismoa, globalismo korporatiboa. Elefante bat gela batean bezain garbia; globalismoa eta euskara, nahiz euskal kultura, ez dira bateragarriak.
Globalismoa ez da berez sorturiko mugimendua, eragindakoa da, interes korporatiboek bultzatzen dute, multinazionalek, inbertsio funtsek, elite korporatiboek, Black Rock, Vanguard eta antzekoek. Munduan zehar globalismoari oztopo zaizkio tokian tokiko hizkuntza, kultura, nazio eta mota guztietako komunitateak. Hau ikusi nahi ez duenak ez beza ikusi, baina gela bateko elefantearen adinakoa da. Globalismoak ez du errukirik tokiko singularitateekin, oro irentsi eta desegiten ditu. Zergatik ez dute txintik esaten, ordea: euskal alderdi politikoek, euskal komunikabideek, euskalgintzako hainbat erakundek eta abarrek? Ez direlako beren buruaren jabe, globalismoaren morroi direlako.
Zergatik ez dute txintik esaten, ordea, euskal alderdiek, komunikabideek, euskalgintzako hainbat erakundek eta abarrek? Ez direlako beren buruaren jabe
Ez da kasualitatea gure herrira aurreko astean “kulturartekotasunari” buruzko kanpaina iritsi izana, Korrikari aurre hartu nahian korrika (eta ez korríka, mesedez). Hitzaldiak antolatu ditu udalak, eta berebiziko garrantzia emanez gainera, ikastetxeak inplikatuz. Mezua: euskara bai baina kontuz, ez dadila etorkinen gizarteratzea ekiditeko izan. Eta ondoren globalisten morroiak Korrikan ikusi ditugu aste honetan.
Gaur entzun dut migrazioa ez dela eskubidea, etorkinari ezartzen zaion zigorra dela. Denok dugu gure sorterrian duintasunez bizitzeko eskubidea, gurea den komunitatean. Hau eragindako migrazioa da, eskulan merkea erruz eskuratzeko eragiten dutena multinazionalek, sorterriko baldintza duinak deseginez.
Covid garaiaren aurretik idatzi nuen hausnarketa bat berriro irakurtzera eraman nau horrek, “Nekez uzten du bere sorterria sustraiak han dituenak” izenburuarekin ZUZEUn argitaratua 2019an, eta honela zioen:
Aurretik daramatza migrazio masibo honek herri osoak, beren kultura eta beren hizkuntza, bai sorterrian eta baita iristen diren lurraldeetan ere
«Gaur egungo migrazio masiboaren inguruan komunikabide nagusiek elkartasunaren atzean ezkutatzen duten egia azaleratzeko garaia delakoan nago. Nire iritzian migrazio hau ez baita ona ez sorterriarentzat, ez iristen den herriarentzat, are eta gutxiago etorkinentzat beraientzat. Eragindako migrazio masibo honen biktima da etorkina, eta garbi eta ozen esateko garaia da, historian han eta hemen gertatu den bezala, migrazio hau enpresa gutxi batzuen irabaziak biderkatzeko eurek eragiten diharduten fenomeno bat besterik ez dela, nire ustez. Eskulan merkea beste helbururik ez duena, jendea leku batetik bestera mugiarazi, sorterriko lurraldean dutena desegin, gerra nahiz krisiak eraginez, finean iristen den lurraldean elite diren enpresek irabaziak biderkatu ditzaten. Elite berberak bultzatzen duen faxismoaren eta xenofobiaren biktima ere badira ondoren etorkinak. Bertako langileriarekin bat egin ez dezan, elkar hartze batek ekarriko lukeen soldaten igoera bat ekidin ahal izateko. Migrazioa sorterriarentzat nahiz iristen den herriarentzat galera izugarria dela uste dut. Aldiz, izugarrizko diru irabaziak dituztenak eliteko enpresa global gutxi batzuk direla. Aurretik daramatza migrazio masibo honek herri osoak, beren kultura eta beren hizkuntza, giza baliabideak, ondasunak, gizarteko elkartasuna eta abar, bai sorterrian eta baita iristen diren lurraldeetan ere.
Asko egin genezakeela uste dut, gure esku baitago; non nori eta zer erosi, nor bozkatu, noren esku utzi gure aurrezkiak, non eskatu maileguak, norentzat lan egin, nora eta nola bidaiatu edo garraiatu, zer ikusi, nora gerturatu, zertan igaro gure denbora… Hemen ere hasten baita gerra eta migrazio hau ere bai, nire iritziz. Etorkinen giza eskubideak aldarrikatu, zor zaien gertutasuna eskaini, maitasunez giza laguntza eta enpatia eman, biktima izaera aitortu ere».
Arrazoi zuen Mikel Laboak:
«Nekez uzten du bere sorterria sustraiak han dituenak.
Nekez uzten du bere lurra zuhaitzak ez bada abaildu eta oholetan.
Ez du niniak begia uzten ez bada erroi edo arrubioen mokoetan.
Nekez uzten du gesalak itsasoa, ez hareharriak basamortua.
Ez du liliak udaberria uzten, ez elurrak zuritasuna.
Bere sorterria nekez uzten du sustraiak han dituenak»
Eta Pako Aristik 2011n Kilometroak-eko kantaren aurkezpenean esandakoarekin ere bat nator: Joxean Artzeren “Hizkuntza bat ez da galtzen ez dakitenek ikasten ez dutelako, dakitenek hitz egiten ez dutelako baizik” dioten kartel guztiak Tolosako sanjuansuan erre behar direla.
Gai konplexu baina beharrezko batera bultzatu duzu, Aitor. Asko gustatu zait zure analisia, ez baituzu uzten irakurlea jarrera arrazista eta xenofoboetara eraman dezakeen interpretazio txarrik. Erabat ados nago globalismoa dena jaten duen minbizia dela esatean, globalizazioaren aurka protesta egiteagatik. Italiako Carlo Giuliani kidea 2001eko uztailaren 20an hil zuen Italiako polizia faxistak, G8ko Kontrakonbreko istiluetan, Genovan: karabinero batek tiro eginda hil zuten, eta poliziaren ibilgailu batek harrapatu zuen. Baina xehetasun bat zehaztu nahi dut; euskaraz dakien jende gehiago dago euskaraz egiten duena baino. Herri honetako seme-alabak, nahiz eta txikitatik euskaraz hitz egin etxean, eta ikastolara edo D eredu publikora joan, gehienak gazteleraz ateratzen dira kalera. Eta uste dut ehunekoa oso altua dela. Arazoa hemen eta gugan dago, eta ez immigrazioan. Atzo San Mamesen Euskal Selekzioaren eta Uruguairen arteko opioaren partidan “El que no bote es español” abesten zuten erderaz. Herri mailan zerbait gaizki egiten ari da Euskal Herrian eta gure errua onartu behar dugu eta hau birbideratzeko modua bilatu behar dugu, guztiaren errua globalizazioari eta etorkinei egotzi gabe. Opari paperaren Euskal Herrian bizi gara, dena da Euskal-TEL, Eusko-Tren, Euskal Mierda… Ez gara espainiarrak, baina gaztelaniaz hitz egiten dugu. Hori bai, atzo gaztelaniaz hitz egiten zen bitartean, San Mamesen, jendeak “Guk euskaraz, zuk zergatik ez?” kantatzen zuen. Zentzugabekeriak hartu du gure herria, eta inertzia horrekin hausten ez badugu, herri hau eta bere hizkuntza “paper bustian” geratuko dira. Eta zer da Euskal Herria euskararik gabe? Herri honek euskara galtzen badu, jada ez da, izan zen.
5.000/200:
honelako antzeko egoeran 5000 herri baino gehiago badaude, 200 estatuko kolonizazio globalaren azpian planeta hontan. Bakartasunean oso gutxi konponduko dugu
Bilboko denda gehienetan saltzaileek ez dakie euskeraz. Ezin dozu euskeraz berba egin, ez dabe ulertzen eta, ba ulertuko balebe, euskeraz berba egitea aukera bat izango litzateke, baina askok ulertu be ez. Gauza bera osagile baten kontsultan, bulegoetan, hitzaldietan eta abar…..en.
Arriagako plazako hitzaldiak beti erderaz izan dira eta orain be holan izaten dira. Horregaitik nire ustez hizkuntza bat galtzen da ez dakienek ikasten ez dabelako. Agian euskera ikasteko be ” IZARTU” esan beharko deutsegu, eta ez bakarrik ezetz OMEren sarraskiari esateko.
Eta bai, Aitor.
Batzuek, alde batetik, mahaigaineratu duzun gaia erabiliko dute, zernahi itsusikeria leporatuz, zu zentsuratzeko eta horrela euren posmo-kosmopaletismoa ezkutatzeko, euskararen herrira datozenei ongi etorri zintzo eta eskertua geuk egiten diegula ahaztuta. Beste batzuek, beste aldetik, euskalgintzaren eta Korrikaren ahulguneak seinalatuko dituzte, korporazio gobaliza-uniformizatzaileek euskara, gu manipulatzeko, ustez sustatu nahiko luketen produktu bat bailitzan.
Baina, izatez, esan duzun bezala da, elite korporatiboei gure hizkuntza oztopo zaie beste ezer baino gehiago, beren proiektu kolonizatzaileetarako galga, eta zer esanik ez euskaldun setatiok, anti-uniformizazio pertsonifikatua.
Gaur indartsu bukatu da Korrika Baionan Garazi Arrula tafallarraren mezu argi, sendo, erradikal eta zuzenarekin. Zorioneko gaude.
Atzo korrikan parte hartu genuen Amasa-villabona inguruko ibilbidean eta korrika gindoazela inguruko bi hasi ziren, aspaldi ikusi gabeak nonbait, erderaz hizketan. Horixe da jen
askorentzat euskera, folklorikoa, zerbait ospatzeko aitzakia besterik ez.
Ados nago globalismoaz esaten duzunarekin. Baserrian ere iada ez du inork lan egin nahi, ez abeltzantzan, ez basoan, ez baratzan, ez baita hain errentagarria eta gutxiago erakargarria. Eta horrela galduz goaz euskeraren habiak izan diren gune horiek. Ta hori bakarrik ez, gure aiton- amonen garaiko hamar- dozenako seme-alaba kopuruetatik bi eskasera pasa gara, denak etxean euskeraz hitzegiten zuten garaietatik batzuk etxean ere erderaz hitzegiten duten garaietara. Ta hau dena eskolan euskeraz hitzegiten uzten ez zieten momentuetatik hasi eta orain euskeraz ikasteko arazorik ez dagoen garaietara bitartean gertatu da.
Ta arrazoia ematen dizut asko egin dezakegula esaten duzun horretan, benetako iraultza norberaren etxean hasten baita, norberaren baitan. Gure guraso eta aiton-amonek egin zuten lan ixilean daukagu adibide garbiena.
Mila esker Aitor!
Ados, batez ere azkenengo parrafoarekin. Etorkin izatea ez da eskubidea, biolentzia baizik, ala ere tristeena da pena merezi diela hemen esplotatuak izan, beren lur eta familiatik (askotan seme-alaba txikiak) bananduak izatea, “interna” moduan esklabu bizitza edukitzea, etabar. Diru balorearen diferentziarekin beraien eta familiaren egoera ekonomiokoa salbatzen dute, edo eta herrialde biolentoetatik ihesi eginez.
Orain 50 urte empresariak joaten ziren Extremadurara 2 autobusekin hango gazteak ekartzera, ta orain empesariak hasi dira esanez laister Senegalera joan beharko dutela esku lan (merkearen) bila.
Pena da gaur egun debatea kendu izana gizarteko arlo publiko guztietatik, bai plandemia, emigrazioa, osasuna, feminismoa, kazetaritza, etabarretan. gai hau dela eta Jose Mari Esparza Zabalegi bera, bere editorialarekin aportatu duen guztiarekin ere, bere emigrazioari buruzko artikuluaren ondoren, debatitu beharrean deskalifikatua izan zen, zer errex eta xinpleki erabiltzen den gaur egun arrazista, xenofobo, potolofobo, heteropatriarkatu, etabar.
Aste hontan bertan, Zarautzko facebook orrialde batean anonimo bat kexatzen zen, ur-mozketa baten berri euskera hutsean eman izana, eta erantzunetako bat zen hori defendatzen zuen “tonto”-ren bat aterako zela ziztu bizian, dena euskera ez ikasteko eskubidea edukitze arren. Akonplexatu nahian. Euskera beharrezkoa ez den bitartean ez dute ikasiko. Gazteek betidanik onartuak izan nahi dute, gehiengoek egiten dutena kopiatu, eta gaur egun munduarekin ingeles eta castellanoak ematen die konexio hori, aurreko belaunaldiak ez gara gai izan transmititzeko kultura baten bizi iraupenerako duten garrantzia, ezta ahozko kultura mantentzeko, Aristoteles edo Tomas de Aquino irakurri beharrean gure herriko helduen bizipenak entzungo bagenitu… askotzaz kultuagoak izango ginateke.
Euskeraz hitzegiteagatik ostiatuak izan ziren haien bilobak ere castillanoz ari dira, gogortasun eta segurtasun maskara baten hatzean eskutaturik, gure arbasoek ez dituzte beraien benetako istorioak transmititu, ez familia askotan, ezta noski, hezkuntza sisteman.
Amaitzeko, buenismoarekin ez goaz inora, korrikarekin ezta ere, gizarte bezela auzolana da gure esperantza globalismoaren aurrean, txikian egitea partidokraziarekin amaituz, begietara begiratuz pertsonalki transmitituz gure historia, baloreak eta bizipenak, eta bien bitartean ez da gustatzen entzutea baina konplexuak kendu eta Euskal Herritar erdiak (nere ustez gehiagok) euskeraz ikasi eta hitzegiteari muzin egiten dioten bezela, euskaldunei ispilu efektu bat egin eta guk, antolatuta noski, castilla-noz edo frantsezez hitzegiteari ere uko egin beharko genioke, konfrontazioa agerian utziz, eta hau diot nere inguru gehiena erdalduna denean, baina ezin duguna da orain arte bezelaxe berdin jarraitu, zer bai justizia sailan, lan publikoetan eta noski pribatuan, ertzaintzari euskeraz egiteko exijitzean edukitzen diren ondorioak (niri ez zait gertatu baina entzun ditudan istorio batzuk onartezinak dira), etabar luze bat, terreno guztietan okerrera goaz, euskera eta kultura baten galera bizitzen ari gara, eta ematen du ez garela konturatzen!! Bata bestearengandik banantzen utzi gara, hori da kapitalismoa, eta ahulagoak gara horrela, hori bai konfiantza osoa daukat surfeatzeko hurrengo olatua etortzean, ba dakit lur azpian dauden hazi berriak askatasun haizez ernaltzen ari direla leku guztietan.
Iruzkin guztiak irakurrita, garrantzitsua da berriro azpimarratzea etorkinak ez duela inolako errurik. Munduko egoerak eta gure ongizateak (ongizate faltsua, irudipen bat) sortzen dituzte immigrazioa sortzen duten desberdintasunak eta gatazkak munduan. Hori esatea ez da xenofobia, ezta arrazakeria ere, ez horixe. Baina kontuz, oportunistek beste interes ilun batzuekin manipulatzeko oso erraza den lerro batean kokatzen baikara. Errua sistemarena da, kapitalismoarena, botere faktikoena, haiek aberasteko eskulan merkeagoa bilatzen dutenena, plandemiak, gerrak, goseteak eta migrazio-mugimendu masiboak sortzen dituztenena. Horiei aurre egin behar zaie, horiei lepoa moztu behar zaie. Etortzen den etorkinak euskara entzuten badu, euskaraz hitz egingo du; gaztelania entzuten badu, gaztelaniaz hitz egingo du. Gure esku dago, eta ez immigrazioan.
Emigrazio kopuru handia dagoen katalan eremuan Aliantza katalana sortu den bezela hemen ere agian antzeko zerbait aterako da? Zoritxarrez erreakzio mugimendu horiek eskumaren ildotik abiatzen dira ezkerrak ez duelako diskurtsorik globalismoaren aurrean. Sistema feudokapitalistaren tranparen morroiekin ez goaz inora.
Bere biziko garrantzia du jabetzeak munduan zehar tokian tokiko hizkuntzak desegiten ari dela globalismoa, eta euskara ez dagoela hortik salbu. Zer interesek mugitzen duten globalismoa eta noraino iristen diren bere atzaparrak, ulertzea benetan zergatik ezkutatzen den gure hizkuntzaren gainbehera eragile askoren isiltasunean. Oso arriskutsua delakoan nago euskararen gainbeheraren errua, zama, hizkuntza dakitenengan jartzea, benetan gertatzen ari dena estaltzen bai du oso azaleko hausnarketa daraman kartel honen hedapenak. Erroetara, arazoaren muinera eta sustraietara jotzea eragotziz.
Behin hori garbi ikusiaz, bakoitzak bere lekutik eta lekuan jokatuko du ahal duen heinean horri aurre egiteko moduan, edo taldean Korrika gisako ekimenen bidez. Zeren eta hau garbi ez izateak dakar adibidez, Kilometroak bezalako euskararen aldeko ekimenean helburu gisa kultur arteko tasuna ezarri izanak, multikulturaritate korporatiboa edo zerokultura.
Aitor, niretzat hainbat faktorek sortzen dute arazoa, eta ez batek bakarrik. Egia iruditzen zait globalismoa dela faktoreetako bat; izan ere, nahitaezko immigrazioa sortzen du, gure “modus vivendi” delakoagatik ere badugu erruaren zati bat, eta ustiatutako eta espoliatutako beste herrialde batzuetan nahitaezko immigrazioa sortzen dugu. Eta derrigorrezko immigrazioa neurrigabeko mailakoa denez, arriskuan jartzen dituzte kulturak eta hizkuntzak lekualdatzen diren tokitik; inbasio moduko bat bihurtzen baitira bertako populazioak gainditzera iristen badira. Baina, bestalde, ez dugu ahaztu behar Euskal Herrian deseuskalduntzearen eta deskulturizazioaren gaia urrunetik datorrela, Espainiako Estatuan gerra zibila baino lehenagotik, egoalde kasuan, eta areagotu egin zen euskara debekatu eta zapaldu zuen diktadura frankistarekin. Gaur egun ez da lortzen Euskal Herria euskalduntzea, batez ere hiri handietan, kultura kapitalista honetan ingelesak eta gaztelaniak, edo frantsesak,hizkuntza globalagoak izanik, protagonismoa hartzen dutelako Euskararen kaltetan. Oraintxe bertan, Hego Euskal Herrian lehen Ikastola klandestinoak sortu zirenetik D eredua ezarri zen arte, eredu arrakastatsuena, euskara ikasteko aukera oso bideragarria da edonorentzat, euskaltegi ugariak ahaztu gabe. Baina gertatzen da gaztelaniak eta frantsesak, mugaren bi aldeetan, euskara irensten jarraitzen dutela eguneroko bizitzan. Eta kasu honetan, hitz egiten dakienak hitz egiten ez badu, nola saiatuko da hitz egiten ikasten ari dena, edo ikasteko eta erabiltzeko gogoa izango du ez dakienak? Nahiz eta ados nagoen erru guztia dakitenei ezin zaiela bota. Inoiz ez dago kausa bakar bat, eta dena laburbiltzea baino askoz konplexuagoa da hitz egiten ez dutenek errua dutela edo globalizazioak duela errua. Arazoaren alderdi desberdinak hartu beharko dira, eta horiei aurre egin, horietako bakoitzarentzat onargarriak diren konponbideak bilatuz.
Aitor, lehenbizi zoriondu, euskararen egia gordina kaleratzeagatik. Albiste eta aldarrikapen hau, nahiz eta aldizkari xume baina duin honen bidez kaleratu, lau haizetara hedatzen, zabaltzen eta barreiatzen saiatu behar dugu. Zuk ongi diozun bezala non ezkutatu dira, beren buruarentzat bakarrik lan eginez, ditugun agintari, politiko, sindikatu, euskal erakunde, masmedia edo komunikabide eta oposaketa arin bat pasa eta funtzionari bilakatu eta alferrikako lan ugari egiten duten hizkuntza-teknikari, e.a. luze bat, non dira guzti horiek? Behin subiranotasun ekonomikoaz, elikadura-osasun subiranotasunaz eta soziopolitiko subiranotasunez aipamen bat egin nuen. Subiranotasun kulturalaz ere noizpait zerbait esan beharko da… ikuspegi libreago batetik. Topa!
Hizkuntza koloniala oso gutxi daude, munduko 7000 hizkuntza tartean, baina ORAINDIK boteretsuak… noiz arte?