Nekazaritza negozioetako hamar erraldoiak: kontzentrazio korporatiboa elikaduran eta nekazaritzan

Elosun datorren urriaren 10etik 12ra egingo dugun ‘ELIKADURA BURUJABEA’ TOPAKETAN izena eman dezakezu hemen:

E L I K A D U R A
B U R U J A B E A
T O P A K E T A
E L O S U N
urriak 10 – 12

* * *

Artikulu hau Desinformémonos argitalpenetik ekarria, itzulia eta laburtua izan da: Los diez gigantes de los agronegocios: la concentración corporativa en la alimentación y en la agricultura. Bertan aurki dezakezue jatorrizko testua, bere taula, datu eta iturri guztiekin.

* * *

“Barones de la Alimentación”, ETC Taldearen 2022ko argitalpen batek, biluztu egin zuen elikaduraren sistema industrialean botere korporatiboaren kontzentrazioaren hazkundea. Argitalpenak fusio eta eskuratzeen gorakada, kapital finantzarioaren eragin gero eta handiagoa eta digitalizazioaren eta hornidura korporatiboko kate osoan eragin handia duten beste teknologia batzuen ezarpena dokumentatzen ditu.

Covid pandemian eta haren ondorengo Ukrainako gerraren leherketan, korporazio horiek erakutsi zuten larrialdi edo krisi globaletan beren botere monopolikoa erabil dezaketela irabazi lizunak lortzeko, mundu osoko pertsonengan eragin izugarria izanik. Harrezkero, egoera geopolitikoa larritzearekin batera, elikadura sistemako kontzentrazio korporatiboak hazten jarraitzen du, gelditu gabe.

egoera geopolitikoa larritzearekin batera, elikadura sistemako kontzentrazio korporatiboak hazten jarraitzen du, gelditu gabe

Txosten honetan, nekazaritzarako garrantzi handiena duten sei sektoretako kontzentrazio korporatiboaren egoera aztertzen da: hazi komertzialak, pestizidak, ongarri sintetikoak, nekazaritzako makineria, animalien farmazia eta abereen genetika. Korporazioaren sendotzeak gora egin du sektore gehienetan, eta horietako lauk – haziak, pestizidak, nekazaritzako makineria eta animalien farmazeutika – oligopolio baten definizioa betetzen dute, non lau konpainiak merkatuaren % 40 baino gehiago kontrolatzen duten.

Aziendaren genetikan, non informazio publiko gutxi dagoen, hegaztietan zentratzen da txostena – haragiaren industriako sektorerik handiena – eta aspaldidanik dauden kontzentrazio korporatiboaren muturreko mailetan.

Korporazioek elikadura-sisteman duten boterea sakonduko duten teknologia berrietan egiten duten inbertsioa ere azpimarratzen da, hala nola, plataforma digitaletan, adimen artifizialean (AA) eta edizio genetikoan. Era berean, aztertzen da nola ari diren erosten garrantzia hartu berri duten sektoreetako enpresa txikiak, eta nola doazen, konpainia teknologiko handiekiko aliantza bidez, hazietatik supermerkatuetara beren nagusitasuna maila guztietara hedatzen.

Kontzentrazioak botere handiagoa ematen die korporazioei prezioak finkatzeko eta legeak egiten dituztenak erosteko. Botere hori ikerketa zientifikoa gobernatzeko, giza-osasuna eta ingurumena babesten dituzten legeak geldiarazteko eta elikadura sistemen definizioan parte-hartze demokratikoa ahultzeko erabil dezakete. Kontzentrazioak beren boterea handitzen du alternatibak eragozteko eta korporazioentzat izugarri errentagarria den eta aldi berean pertsonentzat eta planetarentzat izugarri suntsitzailea den nekazaritza ereduaren hedapena bermatzeko. Elikagai-sistema industriala lurzorua eta ura kutsatzeko eta biodibertsitatea galtzeko iturri nagusia da, elikadura-sistemak eta tokiko ekonomiak suntsitzen ditu, nekazarien eta indigenen komunitateak beren lurraldeetatik kanporatzen ditu, eta etxetik urrun migratzera behartzen ditu. Gainera, langileen esplotazio larrian oinarrituta eraikitzen den sistema da.

Premiaz jardun behar da korporazio horien botere monopolikoa eraisteko

Premiaz jardun behar da korporazio horien botere monopolikoa eraisteko eta munduko elikagaiak ekoizten eta prozesatzen dituztenei eta kontsumitzen dituztenei itzultzeko.

Hazi komertzialen eta pestiziden enpresa nagusien zerrenda ez da aldatu 2022tik: BASF, Bayer, Corteva eta Syngenta. Hazien merkatu globalaren % 56 kontrolatzen dute (Bayerrek soilik jada kontrolatzen du % 23) eta pestiziden merkatuaren % 61.

Hazi komertzialen sektorea laboreen haziei dagokie (batez ere barazkien hazi patentatuak eta nekazaritza estentsiborako haziak, bide komertzialen bidez saltzen direnak eta genetikoki eraldatuak direnak).

Hazi-korporazioek genetikoki eraldatutako laboreetan zentratzen jarraitzen dute, eta barietate berri batzuk sartu dituzte; hala nola, Bayer-en arto transgeniko “adimenduna” eta sojaren parasito-nematodoekiko erresistenteak diren BASF-en genetikoki eraldatutako sojak. Geroz eta gehiago ari da txertatzen AA (adimen artifiziala) hobekuntza genetikoan.

Pestiziden sektorean herbizidak, intsektizidak eta fungizidak sartzen dira, hau da, sastrakak, intsektuak eta onddoak akabatzeko erabiltzen diren agrokimikoak.

Pestizida konpainia nagusiek argi uzten dute beren produktu biologikoak ez daudela “laboreak babesteko produktu tradizionalak” (sasiak eta izurriak kentzeko edo hazkundea aldatzeko substantziak eta konposatuak) ordezkatzeko, baizik eta horiekin batera erabiltzeko. Are gehiago, konpainiek beren intsumo biologikoak “produktu natural” gisa deskribatzen dituztenean, termino engainagarri eta anbiguo bat erabiltzen ari dira, produktu horiek biosegurtasun-arazoak dituztelako eta mikroorganismo transgenikoak izan ditzaketelako.

Agro-konpainia handien teknologia digitalak erabiltzen ari dira nekazariei erabakitzen “laguntzeko”, saltzen dizkieten haziak noiz erein, zer hazi mota erabili, zenbat eta zer pestizida mota aplikatu eta abar esanez. Plataforma digital horiei esker, korporazioek modu eraginkorrean agindu ditzakete nekazaritza-praktikak, eta beren produktuak milioika hektareatan inposatu ditzakete mundu osoan.

Sektore honetan sortzen ari den beste aliantza-talde bat nekazaritzako lehengaiak merkaturatzen dituzten korporazioen eta erregai fosilen konpainien artekoa da. Nekazaritza industriala ongarri sintetikoen oso mendekoa da. Duten mantenugai motaren arabera bereizten dira: urea formako nitrogenoa, fosforoa (fosfato gisa) eta potasioa (potasa gisa). Mantenugai horiek (eta ongarri nitrogenatuak ekoizteko erabiltzen diren erregai fosilak), oro har, merkaturatzen diren lehengaiak dira, eta sektore hori bereziki kaltebera bihurtzen dute prezioen gorabeheren eta merkataritzako aldaketen aurrean. Hamar korporazio nagusiek ongarrien merkatu osoaren % 39 kontrolatzen dute guztira.

makina-konpainiak telekomunikazioetako erraldoiekin eta sateliteekin lotzen ari dira landa-konektagarritasuna Internetera hedatzeko

Nekazaritzako makineria nekazaritzan fabrikatutako eta erabilitako ekipamenduari dagokio, hala nola traktoreak, ongarritzeko eta biltzeko makinak eta ereiteko, ongarritzeko, goldatzeko, sastrakak kentzeko, ureztatzeko eta fumigatzeko ekipoa. Nekazaritzako makineria-konpainiak digitalizaziorantz eta automatizaziorantz mugitzen diren heinean, sektore horrek patentatutako plataforma digitalak, droneak eta teknologia robotikoak ere izan ditzake.

Nekazaritzako makineriaren sektorean, lau konpainia nagusiek merkatu globalaren % 43 kontrolatzen dute, 2023ko salmenta-zifren arabera. Konpainia horien interesaren zati handi bat adimen artifiziala eta teknologia digitalak integratzea da orain – bateratze eta eskuratzeen bidez –, haziak, pestizidak eta ongarriak zehaztasun handiagoz aplikatzeko.

Garatzen ari diren makina berriek nekazal esplotazioak abiadura handiko Internetera konektatuta egotea eskatzen dutenez, makina-konpainiak telekomunikazioetako erraldoiekin eta sateliteekin lotzen ari dira landa-konektagarritasuna Internetera hedatzeko.

Animalia-industria farmazeutikoak sendagaiak eta txertoak, diagnostiko-sistemak, zerbitzu medikoak, nutrizio-gehigarriak (elikagai-gehigarriak sendagaiekin), albaitaritza-zerbitzuak eta animalien osasunarekin lotutako beste batzuk barnebiltzen ditu. 2023an, 10 konpainia nagusiek merkatuaren % 68 kontrolatzen zuten, eta lau enpresa nagusiek salmenten ia erdia egiten zuten. Animalia farmazeutikaren irabazi gehienak maskotek sortzen dituzte, ez abereek.

Sektore honen kontzentrazio korporatiboak gobernuei presioa egiteko eta legedian eragiteko boterea ematen die konpainiei, antibiotikoak bezalako gai problematikoetan. Animalietan antibiotikoak erabiltzeak antibiotikoekiko erresistenteak diren bakterioak agertzea ekar dezake. Antibiotikoekiko erresistentziak mundu osoan urtero 700 mila pertsona hiltzea eragiten omen du.

Animalien Genetika

Haragiaren, esnekien eta akuikulturaren industria-ekoizpenean erabiltzen den material genetikoa konpainia ezezagun samar gutxi batzuek hornitzen dute, eta konpainia horietako gehienek ez dute burtsan kotizatzen; beraz, horiei buruzko finantza-informazioa ez da publikoa. Era berean, zaila da merkatuan duten partaidetza zehaztea, baita merkatu globalaren balioa ere. Kontzentrazio korporatiboa bereziki nabarmena da oilaskoetan: hor, hiru konpainia bakarrik dira nagusi etxeko hegaztien merkatu genetikoan.

Haragiaren, esnekien eta akuikulturaren industria-ekoizpenean erabiltzen den material genetikoa konpainia ezezagun samar gutxi batzuek hornitzen dute

Uniformetasunean, tamainan eta errendimendu altuetan jartzen den enfasiak eritasunak izateko arrisku handia ekartzen die konpainia horietako arrazei, haztegietan biosegurtasun neurri zorrotzak hartu arren. Horri erantzunez, konpainia genetikoak arraza egokituak garatzen saiatzen ari dira.