Garunaren zaintza: buru osasunaren alde egin dezakedana

Garunaren zaintza modu kontzientean egin behar dela esanez abiatuko dut idatzi hau, eta galdera bat planteatuz: zer egin dezake pertsona bakoitzak bere buru osasunaren alde?

Azalpena ez da zaila, eta testuaren amaierako zatian argi apur bat ematen saiatuko naiz. Oroimenaren haritik tiratuz, kokapen historiko bat eginez abiatuko da testua. Gure buru osasuna ez da genetikan bakarrik dugun zerbait; hori ere bada noski, baina, hezkuntzari esker, garuna nola erabili behar den ikasten dugu, eta zinez, modu bakarra da giza taldean bizi bagara. Heziketa talde osoaren laguntzari esker lortzen da; zaila da gizaki bakar batek haur bat heztea, taldearen beharra izaten da, eta horregatik gizartea lan hori lortzera bideratzen da, antolatu egiten da, baina askotan gidatu eta manipulatua izan ohi da. Askotan boterean daudenen diseinuak jarraitzen ditugu eta ez gara horietaz jabetzen, gehienetan ia inork ez ditu ezagutzen diseinatutako planak, ez hiritarrek eta ez politikan erabakiak hartzen dabiltzanek ere, eta gutxi batzuk dira gidaritzan daudenak.

Boteretsuek ez gaituzte esklabotzat ere hartzen, haientzat hilak gara, gizarte hau ikusi besterik ez dago. Bizi ditugun garai hauetan, haur ezaugarriekin nahi gaituzte, edo infantilizatutako gizarte bat nahi dutela dirudi, baita gizarte hipersexualizatua ere; bibrazio baxuan nahi gaituzte, plazeretan murgilduta, gure benetako sena zein den ezagutu ez dezagun. Horrela, jendea manipulatzea erraza egiten zaie.

Askotan boterean daudenen diseinuak jarraitzen ditugu eta ez gara horietaz jabetzen

Pertsonok, bai goitik edo behetik bibratzean, energia galdu eta gaixotzeko joera dugu, hau ederki ezagutu da milaka urtez garatutako txinako medikuntzan –orain ere baztertua ikusiko duguna-, eta gure amonen eta aitonen ezagutzetatik urruntzen garelako izan daiteke. Haiek, ohiko bizitzari aurre egiteko, beste gauza askoren artean 60 eta 70 sendabelar artean ezagutzen zituzten, eta bai, bizitza gogorra pairatzen zutela kontatu digute, baina ez zen gaixotasunez eta emozio ahuleziaz betetako bizitza. Haiek beharrak asetu behar zituzten eguzkia atera eta gordetzen zen bitartean, naturaren zikloetara hertsiki lotuak. Haien seme-alabak gure gurasoak izan dira, eta sen hori batzuetan ezagutarazi digute, gutxitan, eta dohai gehienak, euskararekin egin zen bezala, zokoratu zaizkigu. Gainera, telebista iritsi zenetik, irratiak lortu ez zuena lortu zuten herri txikietan, hirietan bezala: jendea ere kontrolpean egotea lortu zen.

Komunikabideek, ohikoek eta teknologia berrietakoek, denek, errealitatearen zati bat besterik ez dute erakusten, askotan ezkutatu egiten dena, bestetan gezurtzen dena, eta beti helburu bakar batekin: gure benetako ezaugarriak eta sena ez ezagutzea. Bestetik, filmetan erakusten dituzten fikziozko egoerez baliatuta, gerora gizarteari ezarri nahi izaten zaion gezurrezko egoera jakin bati zuzenduta, gure pentsamenduetan txertatzen diren gezurrezko errealitate errepikatu gisa — apainduta eta gezurrezkoak –, gurekin egin nahi dutena iragartzen digute, aurpegira kontatzen digute, eta gehiengoa ez da horretaz konturatzen. Batez ere, ezarri nahi duten etorkizuneko errealitatea da mass media edo komunikabide horietatik zabaltzen dena, eta film eta telebista plataforma ugarietatik modu inkontzientean txertatu egiten dute — primadu negatiboa esaten zaio horri –, eta gu konturatu gabe gertatzen da, poliki-poliki. Zer esanik ez dago Interneten sorreratik eta sare sozialen zabalkundea iritsi zenetik; gizarte osoa menpeko egiten duen sarea bihurtu da; nahiz eta haien sorreran informazioa — ezagutza esan genezake — eta askatasuna ekarriko zutela aitortu, gaur bestelakoa da sareen sareak aitortzen diguna; boteretsuek sortutako produktu, eredu eta irudien uholdeak jasotzen ditugu. Hori dena poslexiaren garaian gaudelako gertatzen da, dio Peio Agirrek, Mark Fisherren Realismo capitalista, ¿no hay alternativa? liburuan idatzitako hitzaurrean. Bertan, medikoki dislexia deitzen dena poslexia bihurtu da orain; irudi-dentsitatea prozesatzeko gaitasuna oztopatua dugu, kapitalaren beharra irakurtzeko beharra baino askoz handiagoa delako. Nerabeak badu gaur egun subjektibotasun postliterario bat, eta, gainera, berehalako asetze bat besterik ez du bilatzen, plazera jazartzea besterik ez egiteko.

Batez ere, ezarri nahi duten etorkizuneko errealitatea da mass media edo komunikabide horietatik zabaltzen dena – primadu negatiboa –

Horren aurrean, gure esku dago ezagutza partekatzen eta zabaltzen jarraitzea, baina modu independentean, eta ez da ibili behar bizitzaren aurrean ditugun arazoak konponduko dizkigun guru baten atzetik. Hori horrela gertatzen denean, eta gaur egun askotan gertatzen da (adibidez futbolean eskaintzen diren eta gazteek jarraitzen dituzten ereduei begiratzea besterik ez dago); kasu horietan pertsona batek mugimendu bat hasi — ilea mozteko moda bat hasi, esaterako –, eta, haren jarraitzaileak kontrolatzeko, eredu den pertsona kontrolpean edo gidaritzapean jartzea nahikoa da kontsumo produktu bat lortzeko. Eta produktu hori pertsona bat denean, eta ez ile mozketa bat? 

Independenteak ez garen neurrian, menpekoak gara, eta modu horretan erraz garamatzate diktadura modukoetara; gizaki txintxoak gara eta eskaintzen digutenaren baitan kokatzen gara. Hori Aldous Huxley egileak azaldu zuen eta haren familiak bizi zuen menperatzaileen rola erakutsi zuen Un mundo feliz / Mundu zoriontsu bat liburuan. Bertan, bere inguruan ikusten zuena islatu zuen, eta, hori irakurriz gero, gaur egun bizi duguna ulergarri egiten da. Gainera, munduari begiratzen badiogu, autarkien gobernu eredua nagusi dela esaten digu Gazteberri aldizkariak 2022ko abenduaren 28an, garai batean idatzi ziren eleberrien iragarpen moduko bat betez. Edo baliteke plangintza batean idatzia izatea? Bertan agertzen den artikuluaren izenburua Demokraziak atzera egiten du munduan da eta, jorratzen dituen datuak zuzenak badira, munduko herrialdeetan autarkiak aurrera egiten eta demokraziak galtzen ari direla dio: “biztanleriaren % 70 baino gehiago diktadurapean bizi da eta, handitzetik urrun, mobilizazio demokratikoa eta herrikoia maila baxuetan mantentzen da”, dio artikuluak. Gure herrialdearena ez da salbuespena.

Pertsonaren izaerarik eza helburua dela argi dago; gizartean pentsatzen ez duen pertsona diseinatu da

Pertsonaren izaerarik eza helburua dela argi dago; gizartean pentsatzen ez duen pertsona diseinatu da. Hori ulertzeko, eta begietatik sartzen diguten eduki poslexiko eta distopikoaz konturatzeko, aipatutako Aldous Huxley-ren Un mundo feliz liburuaren erreferentziaz gain, George Orwell-en 1984 eta Ray Bradbury-ren Fahrenheit 451 eleberri distopikoen irakurketa interesgarria da gaur bizi duguna ulertzeko, argia eta egia behar dituen garaia ulertzeko. Dena den, liburuetatik at, abeslari askok horri buruz hitz egin digute luzaroan. Esaterako, EH Sukarrak Argi ibili abestian komunikabideek gezurra esaten digutela ederki azaldu zuen; letra laburra baina dena kontatzen duena: 

Sarritan gezurretan, ez dute ezer esaten benetan,

komunikabideak

Gehienek sinisten duten eta onartzen dituzten

komunikabideak

Argi ibili, eta burua erabili

Argi ibili, galdetu Husseini

Argi ibili, eta burua erabili

Argi ibili, galdetu Husseini 

Edo jubilazio adinera iritsi den Evaristo Páramosek, garai bateko mezuetatik atera gabe, gaur egungo gizarteko gazteak isilik daudelako edo punki batzuek ez dutelako ezer kontatzeko, kritikatzeko alegia, 2021. urtean sortutako Tropa do Carallo talde berriarekin Obediencia kantan kontatzen diguna. Obedientzian murgidurik gaudela adieraziz, esklaboei zuzendutako letrak idatzi ditu, beste askoren artean.

Obeditzea, obeditzea, obedientziari obeditzea

Zientziari obeditzea animalien esker onez

Obeditzeak beheragoko bihurtzen zaitu, zure borondatea oparitzen duzu

Aske eta gizaki ez izatea da, esklaboek obeditzen dute.

Beldurragatik obeditzea, merkatuari obeditzea

Lurrean, zeruan, bizitzan eta heriotzan

Menderatze-sistema baten pean

Kontzentrazio-planeta batean.

Zure poliziaren kolpeei obeditzea

Zure armadaren indarkeriari obeditzea

Nagusiari, arduradunari eta anormal askori.

Txerri multinazionalei obeditzen dietenak

Faxismo kimikoari eta farmazeutikoari obeditzea

Eta medikaradunaren diktadurari

Menderatze-sistema baten pean

Kontzentrazio-planeta batean.

Modei eta joera berriei men egitea

Idioten gehiengo handi bati obeditzea

Txotxoloak diren gizabanakoei obeditzea

Adituei, zientzialariei eta beste lerdomari batzuei

Nork esan zuen otzanek Lurra heredatuko zutela?

Oinordetzan jasoko duguna kaka zahar bat da.

Menderatze-sistema baten pean

Kontzentrazio-planeta batean.

Baina ez da guztiz egia gazteak ez direla dominazio horretaz konturatu. Rotten XIII talde nafarrak, esate baterako, Sionismo y barbarie bezalakoetan, boterean daudenek egiten dutenaz pista zuzena ematen digu, baita Bombas abestian ere:

Ez dago gizateriaren sarraskia

geldiaraz dezakeen mugarik.

Diruarekin bakarrik aukera daiteke

nork hil behar duen lehenik.

Garbitu eskuak eta ez pentsatu

Normaltasun berrian.

Azkenean, beti izan da horrela

gure esklabo bizitza.

Bonbak eroriko dira berriro

Eta gero berrikuntzak,

Bonbak

Eta gero berrikuntzak.

Ikusten dira hodei beltzak

Nire etxeko leihotik.

Ongiaren eta gaizkiaren gainetik,

dena negozia daiteke.

Munduko masak otzan jarraituko du

aurrerabidean amesten duen bitartean.

Etsai berriak, agintari berriak

Bakea egiteko modu berriak.

Dena lehertzen denean, ez dizu balioko

Musuko puta horrek.

Bonbak eroriko dira berriro

Eta gero berrikuntzak,

Bonbak

Eta gero berrikuntzak.

Ikusten dira hodei beltzak

Nire etxeko leihotik.

Beste asko, eta munduan zehar ere bai, mezuak zabaltzen doaz, asko dira esna bizi direnak, asko dira gezurraz eta falaziaz konturatzen direnak, zorionez!!!

Bestetik, erraz jartzen digute politikan diharduten alderdi guztiek, haien mezua gero eta hutsalagoa baita. Guztiek gauza berdinez hitz egitera jotzen dute, eta ez dute gizartearen benetako sena ezagutzen. Beno, ezagutu, ezagutzen duenik badago, baina ez dute nahi gu konturatzerik. Gidoi eta agenda bati jarraitzen diote pentsatu gabe; 2030 Agendari, agian? Pertsonaia horiek aspaldi dute beren burua menperatua eta ez dute kontzientziarik piztu nahi; disonantzia kognitiboaren menpe, gezurrezko zorion batean gustura bizi dira.

Distopikoa den gizarte bat aipatu da gorago. Gaur egungo gizartean utopiatik urruntzen gaituzten mendekotasunezko jokabideak nagusitzen dira. Hori jendeari azaltzean, psikologian ezaguna den disonantzia kognitiboa agertzen da. Pertsona horiek ez dute ulertzen edo ez dute onartu nahi gertatzen dena; ezarri zaien bizimodua erreala dela uste dute, eta hortik ateratzeak bizi-porrota dakarkie. Beraz, zilborrera begiratzea erosoa bezain adimentsua dela sinestuta daude. Zuk aukeratu duzun ibilibidean haiek zer esanik ez duten bezala, zuk haienean ere ez; hau da, aurkezten zaizkien datu eta ebidentzien ondoren, aldatu nahi ez badute, bere horretan jarraitu nahi badute, hautu hori errespetatu egin behar zaie. Haien bidea egin eta errealitatera iristeko lana haiek egin behar dute. Alegia, norberak bere bidea eraiki behar du.

(Jarraitzen du).