Nekea, deskonexio emozionala = paralisi soziala
1979an jaio nintzen, eta gogoratzen dut haurtzaroan manifestaldiak oso ohikoak zirela, edo, behintzat, hori da gordetzen dudan oroipena. Manifestazio bakoitzaren ondoren, gomazko piloten bila ibiltzen ginen Ordiziako geltokiaren ondoan dauden heskaien artean. Gogoan dut pilota gorriak eta beltzak aurkitzen genituela…
Zergatik zeuden lehen hainbeste manifestazio eta orain hain gutxi, gaur egun gauzak berdin edo okerrago badaude? Oraindik langabezia arazo bat da, soldatak ez dira iristen bizitza duin bat egiteko, gazteek ezin dute etxebizitza jabetzan eskuratu, ekoantsietatea dugu, osasun publikoa gero eta okerrago dago eta erakundeekiko mesfidantza etengabe hazten ari da…
Motiboak soberan ditugula uste dut, baina borrokan hasi aurretik ere leher eginda gauzkan mundu baten ahuleziak garaitzen gaitu.
80ko hamarkada aldaketa garaia izan zen. Ez geunden hain ondo, baina gazte askok beren lehen autoa erosteko aukera izan zuten. Autoa garraiobide bat baino askoz gehiago zen: mugikortasunaren, askatasunaren eta aurrerapenaren sinbolo bat zen.
Mugikortasun berri horrekin, lokalizatuta egoteko eta harremanetan egoteko beharra sortu zen. Horregatik, oso ohikoa zen autoetan irratizale ekipoak (Banda Ciudadana, CB izenekoak) instalatzea. Haien bidez koordinatzen ziren gazteak; non zeuden, zer egiten zuten edo zer plan zituzten kontatzen zuten. Sare sozial primitibo moduko bat izan zen.
Handik gutxira, 90eko hamarkadaren hasieran, lehen telefono mugikorrak iritsi ziren. Hasieran “pijoek” erabiltzen zituzten, baina gero prezioa jaitsi egin zen. 90eko hamarkadan, Internet pixkanaka ezartzen hasi zen. 1995ean, internetaren erabilera oso mugatua zen eta ez zen biztanleriaren ehuneko esanguratsu batera iristen; frikiak edo unibertsitateekin lotura handia zuen jendea izaten zen normalean. IRC Hispanoko txatetan eta Useneteko foroetan nabigatzen zen eta, bertan, sozializatzeaz eta ligatzeaz gain, Interneteko informazio asko partekatu eta lortu ahal zen. Komunitate bat zen eta denok denengandik ikasten genuen.
Mugikorrak popular bihurtzearekin batera, CB igorgailuak desagertzen joan ziren, jada ez baitziren behar. Mugikor batekin, beti egon zintezkeen lokalizatuta. Hori bai, garai hartan (90eko hamarkadaren amaieran eta 2000koaren hasieran), deiak eta SMSak oso garestiak ziren. Horregatik, asko erabiltzen genituen dei galduak; nork ez du bere ama gogoratzen “etxera iristen zarenean, dei galdu bat egin” esanez?
Hori bai: gure pribatutasuna eta arima plataforma handiei lagatzearen truke
Jauzi handia smartphoneekin iritsi zen, 2007tik aurrera, lehen iPhonea merkaturatu ondoren. Ordutik, hitz egitea, WhatsAppak bidaltzea edo argazkiak eta bideoak partekatzea mugagabea eta ia doakoa bihurtu zen. Hori bai: gure pribatutasuna eta arima plataforma handiei lagatzearen truke.
Gaur egun, WhatsAppeko jakinarazpenek, Telegrameko taldeek, argazkiek, bideoek eta mezuen etengabeko fluxuak harrapatuta eta murgilduta gauzkate, beti egon behar dugu eskuragarri, beti konektatuta… eta, paradoxikoki, gero eta deskonektatuago gaude geure buruarekiko.
Paradoxikoki, gero eta deskonektatuago gaude geure buruekiko eta ezintasun-efektuak pasibotasuna sortzen du
Hainbeste informazio jasotzen dugu (albisteak, sare sozialak, entretenimendua), non gainezka amaitzen dugun. Saturazioak desgaste emozionala eragiten du; zertarako balio du nik zerbait egiteak?, dena hain gaizki dago, ezin da konpondu, gizakia minbizi bat da planetarentzat eta horrek ekotantsietatea sortzen dit… Ezintasun-efektu horrek pasibotasuna sortzen du, eta horrek indibidualak izatera garamatza.
Gaur egun, lehen bezain solidarioak gara; izan ere, Change.org bezalako orriak asmo onez beteta daude. Gaur bertan, ziurrenik dagoeneko hainbat eskaera sinatu dituzu, hamar bat like eman dituzu eta X sarean mezu batzuk bertxiotu dituzu. Atseden hartzeko astia ere izan duzu, edo, hobeto esanda, atseden hartzeko txakurtxo eta katutxoen bideoei so geratu zara. Eta, bitartean, konturatu gabe, zure burua frijituta geratu da.
Neke mentala nekerik okerrena da
Nire ustez, neke mentala nekerik okerrena da: akitu egiten zaitu ekintzan hasi aurretik ere. 70eko eta 80ko hamarkadetan, gizartea borrokalariagoa zen, besteak beste, informazioa motelago eta mugatuago iristen zelako. Denbora gehiago zegoen hura prozesatzeko, hartaz hausnartzeko. Informazioa batez ere espazio kolektiboetan ematen zen: batzarrak, auzo bilerak, topaketak… Horrek, arazoak hobeto ulertzeko aukera emateaz gain, partaideen artean komunitate-sentimendu handia sortzen zuen. Informazio gainkarga etengaberik ez zegoenez, gatazkak zerbait hurbilagotzat eta zehatzagotzat hartzen ziren, eta horrek inplikazio handiagoa eta ekintza kolektiboetan parte hartzeko gaitasuna errazten zuen.
Nahi zuten lekura eraman gaituzte
Estatuek eta multinazional handiek epe luzerako planak egin ohi dituzte: 25, 50 edo 100 urtera begira. Bitartean, gu, gizarte gisa, berehalakotasunera, presara eta etengabeko distrakziora bultzatuak izan gara. Benetan nahi zuten lekura eraman gaituzte. Hain lanpetuta, zatituta eta nekatuta gaude, non ia ez dugun antolatzeko edo epe luzera pentsatzeko indarrik. Estatuak eta multinazional handiak, beraz, lana oso ondo egiten ari dira.
Aupa Aitor
Aitona “tipulin” egitera noa…
Eibarren behintzat 70-80 hamarkadan heroína zen erregea, eta ez zait iruditzen panorama orain baino hobe zegoenik. Ezberdin esango nuke.
Nik 80an urte batzuk beterik nizkian. Ez nian ongi ulertzen, garai hartan. Bainan aldaketa somatu nian. 70 bukaeran herrigintzarako aukera genian, aurreneko aldiz (niretzat). Eta borroka/ porrotarako bidera behartzen saiatu hituan…… Badirudi ez geniela maila hoberik, nagusitasunik alegia, eta gaurdaino. Orain ordainak!!!!! Ikasiko bagenikek, gaitzerdi. Bainan…… Lehen baino herritar galduagoak daudela esango nikek. Eta politikoak………. Buf!!!! Nahikue diat, ez!!!!
Galdera hori askotan egin diot neure buruari, eta nik beste ondorio bat atera dut. 70eko eta 80ko hamarkadak frankismoaren amaierak eta demokraziarako ustezko trantsizioak markatu zituzten. Oinarri horretatik abiatuz gero, jakina, herri mugimendua aktiboagoa zen. Euskal Herrian gauza eta aldarrikapen asko elkartzen ziren. Euskara, independentzia, autodeterminazioa, NATOren erreferenduma, Bardeako tiro-poligonoa, Lemoizko zentral nuklearra, errepresio polizial piztia, mota desberdinetako erakunde armatuak, ETA (p.m.), ETA (m.) eta Komando Autonomoak, hirurak herriaren zati batetik sortuak ziren eta, bestalde, Batallón vasco español, Triple A, ATE eta GAL erakunde armatu parapolizialak, Espainiako Estatuko gobernu desberdinetatik zetozenak. Atentatuak, bahiketak, lapurretak, iraultza-zerga, poliziaren errepresioa, Europako biztanleko polizia-indize altuena, tortura sistematikoa poliziak eta guardia zibilen eskuz, polizia-sarekadak, hildako manifestariak eta larriki zaurituak. Heroinaren mende geratu zen belaunaldi bat: lehenik eta behin, estatus ekonomiko altuko familietako gazte gutxi batzuengatik sartu zen, batez ere Donostiakoengatik eta Getxokoengatik. Gazte horiek Ingalaterrara edo Holandara joaten ziren, eta probatzeko eta esperimentatzeko gogoz ekartzen zuten. Gero, eta horrek eragindako hondamendiak ikusita, Espainiako Estatuak nahita sartu zuen eremu borrokalariagoetan, GALen, Guardia Zibilaren eta Polizia Nazionalaren bidez. Navajas txostena: Gipuzkoako Auzitegiko fiskalburuaren txosten bat, F.S.E.en (Fuerzas de Seguridad del estado)eta heroinaren hedaduraren arteko loturei buruzkoa. Navajas txostena 1989an egin zen, eta berehala abortatu zuten Madrilera eraman zenean. Ez zen haren berririk izan. Liburuak: Justo Arriola Etxanizen “A los pies del caballo, Narcotráfico, heroina y contrainsurgencia en Euskal Herria” eta Álvaro Heras-Gröhen “LA ATRACCIÓN DEL ABISMO Auge y caída del consumo de heroína en Euskadi (1970-2000).
Baby Boom-en ondorioak; «jaiotza-tasaren booma» 1958 eta 1977 artean, eta Israelen eta Siriak eta Egiptok osatutako blokearen arteko gatazka armatuarekin, Yom Kippur gerra eta petrolioaren garestitzea inoiz ordurate ikusi ez ziren mailetara iritzi zen, 1973ko krisi ekonomikoa eragin zuena. Industria birmoldatzeko planarekin (Reconversión industrial) apurka-apurka desintegratu ondoren, gazte asko lan-irtenbiderik gabe geratu ziren, belaunaldien arteko erreleboa galdu baitzuten lantegietan, ordura arte nolabaiteko segurtasuna ematen zuena. Hainbeste langabe zeuden ezer egin gabe, non mota guztietako mugimendu asko sortu ziren: ekologistak, antimilitaristak, euskararen aldeko mugimendua, Gaztetxe izeneko espazio libreak okupatu ziren, irrati libreak egin ziren (irrati piratak), fanzineak, etab. Denbora asko zegoen eta sormena ugaritu egin zen, baina askok marjinazioan, aspertzean eta drogak probatzeko eta esperimentatzeko gogoetan galdu ziren.
Hazkuntza-salda horrekin guztiarekin iritsi zen Ingalaterrako punka, 70eko hamarkadako fenomenoa hemen primeran mamitu zen 80 hamarkadan, sortzen ari zen erloju-bonbarekin, eta, azkenean, urte haietako gordintasuna kontatzen duen soinu-banda izan zen. Urte izugarriak izan ziren, frankismotik irten eta huts egindako trantsizio batean, aldarrikapenak eta kexak etengabe hazten ari ziren bitartean, lehen aipatutako guztia gehitu zitzaionak. Azken batean, nahasketa leherkorra eragin zuten zirkunstantzia zehatz batzuk gertatu ziren, non oso gauza sortzaileak eta oso onak atera ziren: kontzientzia sozial eta politiko handia eta konpromiso, jarrera eta militantzia handia, baina oso ondorio latzak ere izan zituzten, hala nola, herri-erakunde armatuen eta estatuko indar polizial eta militarren arteko gerra eta heroinak belaunaldi oso bat suntsitu izana. Hori ez da errepikatuko eta ez dugu errepikatzea nahi, prezioa oso altua izan zen. Era berean, ez zait gustatzen 80ko hamarkada onena eta zoragarria izan zela pentsatzeko dagoen moda hori. Nik ez dut hamarkada horretara itzuli nahi, ezta hurrengora ere. Mundua orain desberdina da; beste faktore bereizgarri batzuk daude. Digitalizazio bizkorra, errepresioa eta kontrol soziala findu egin dira, ikusten eta nabaritzen ez diren moduan. Euskal Herri borrokalaria maskarak janztearen, gene-esperimentua jartzearen eta botere faktiko ekonomiko eta farmazeutikoek maneiatutako politikariengandik, gobernuengandik eta erakundeengandik zetorren guztia ontzat ematearen aldeko taliban bihurtu arte. Azkenik, Espainiako Estatua eta harekin batera, Hego Euskal Herria (EAE eta NFK), krisitik atera ziren. Bimilagarren urterako lanpostu berriak sortu ziren. Bizitza normalizatzen joan zen aurreko hamarkadekin alderatuta. Herritarren segurtasuna hobetu egin zen. Ordura arte gutxirentzat gordetako bizi-maila onargarria lortzen hasi zen. Kontsumismoa gure bizitzetan gero eta gehiago sartzen hasi zen, eta jendea erosoago eta lasaiago sentitu zen. Ondorioz, gizarte-estatus altuagoaren erosotasunaren eta gurpil zoro bihurtzen zen kontsumismo galgarik gabearen truke borrokak alde batera uzten hasi zen, non gero eta gehiago eskaintzen den eta dena nahi den, eta ez den biratzen eta biratzen, esklabo eta menpekoak bihurtuz. Geroago, burbuila inmobiliarioa etorri zen, haren erorketa, krisi bat bestearen atzetik, Espainiako Estatua eta gu batera betiko zorpetutak
Eta orain, irabazitako hori guztia, erositako hori guztia galtzeko beldur horrekin, lana, etxea, autoa, oporrak eta abar galtzeko beldur horrekin, inork ez du hatzik mugitzen, inork ez du mugitzeko motibaziorik, pilotek edo titiek helduta gaituzte, noren arabera. Horregatik inork ez du borrokatzen, horregatik beren gorputzekin esperimentatu arte uzten dute beren burua, beren burua engainatzen dute, eta beren zentzugabekerian berresteko intransigente bihurtzen dira ahotsa altxatzeko gaitasuna oraindik dugunokin.
Ados Patrik, nik motzean idatzitakoa , luze eta ondo argudiatu duzu
Bai Aitor, hori zen ideia. 😊
Gustatu zait artikulua, Aitor. Hala ere, nik aspalditik birplantatzen nabil manitestazioen benetako eraginkortasuna (eta bide batez, grebena, pankartena, oihuena eta orokorrean slogan-ena). Sistemari min egitekotan, kontsumoa era drastikoan jeitsi beharko genuke, eta ez du ematen bide hori daramagunik.
Berehalakotasuna gizarte ultramoderno eta ultra-azkar honen minbizia dela esango nuke. Gogoetarako espazio gutxi, ez arlo pertsonalean, ez kolektiboan (gogo edo ohitura gutxi ere gehituko nioke). Askotan informazioa irensten dugu modu konpulsiboan (“infodemia” deritzote), eta ez digu batere ondo egiten, azkeneko plandemian ondo nabaritu dugun bezela. Nik ere zure garaiakoa naiz, 1980ean jaioa, zure herritik nahiko gertu gainera, eta askotan ere faltan bota izan ditut nire haurtzaroan eta gaztaroan ikusitako mobilizazioak (nahiz eta orduan, agian, “bando” politiko ezberdienetan egon). Baina zalantzak dauzkat gaur egungo bidea era horretako protestetara bueltatzera denik…
Eskerrik asko denei komentatzeagatik.
Nire asmoa ez da izan iraganeko garaiak hobeak zirela saltzea, baizik eta zergatik bukatu dugun gaur egungo egoera honetan adieraztea. Garai batean heroina izan zen arazo nagusietako bat, baina familiek haren sarraskia ikusita mobilizatzen hasi ziren eta neurriak eskatzen zituzten. Horrek kontrol sozialerako beste estrategia batzuk eskatzea ekarri zuen, eta gaur egun estrategia horiek pantailetan aurkitu dituzte.
Pantailak tresna izugarriak dira, baina inork ez digu haiek ongi erabiltzen erakutsi. Erabilera desegoki batek gure gizaki izatea desnaturalizatzen du, eta ahulago bihurtzen gaitu.
Gizakiok gure ongizate mental eta emozionalerako beste gizakiekin harreman fisiko eta mentalak behar ditugu, eta pantailek askotan espazio eta denbora hori kentzen digute.
Lagunekin bushcraft-a (mendian kanpatzea eta biziraupen teknikak praktikatzea) praktikatzen dugunean, asteburu horretan igarotzen dugun denbora kalitatezko denbora da, izan ere, mugikorrak ia ez ditugu erabiltzen. Hitz egiteko, barre egiteko, elkarrekin egoteko eta batzutan aspertzeko denbora izaten dugu, eta hori, niretzat behintzat, terapia bikaina da. Astean zehar baratzan nagoenean berdin…
Egunean pantailarik gabe ordu batzuk igaroko bagenitu, gure buruari aspertzeko denbora emanez, gauzak desberdin izango lirateke.
Tresna teknologikoak erabiltzea oso positiboa da, baina haien menpe bukatu gabe. Pantailetan idazten hasi aurretik, lehenengo boli bat agortzea ez legoke gaizki.