EUSKAL HERRIAK ETNOZIDIOA BIZI DU
(Honen jarraipena da)
Euskaldunokiko etnozidioa burutzerakoan, beste tramankulu bikain bat moden eta kulturaren inposizio kontsumista eta manipulatua da. Etnozidio-bide honek, hein batean bere berritasun erlatiboarengatik, gure desagerpen nazionala noren intereserako den argiki erakusten du. Izan ere, burgesia geroz eta bakanagoa eta globalagoa bilakatu den heinean (Mendebalde osoko eta neo-kolonietako boterea familia oso urri batzuek dute), eurek desagertzera kondenatu dituzten herriengan zapalkuntza metodo berriak agertu dira, globalagoak direnak eta orain arteko espainiar eta frantziar instituzio xehatuak gainditzen dituztenak geografikoki. Ziurrenik antzemango zenuten zertaz ari naizen: kultura globalaren industriaz eta gure sukaldeetarainoko “kultura orokorraren” sarrera ezustekoaz.
Izan ere, XX. mendeko bigarren erdira arte, oso zaila zen kulturan guztizko eragina izatea, berau oso gertukoa eta eremu murritzaren baitakoa baitzen. Hala, euskal kulturaren gaineko eraginik ohikoena, praktikoki, frantses edo espainiar kulturgileek kasu berezietan gure lurrak bisitatzen zituztenekoa zen, edota ikastexeetan inposatutakoa. Hala ere, 60ko hamarkadatik aurrera eta, bereziki, 90ekotik gaur bitarte, “Globalismoa” nagusitu da internazionalki, non burgesiak jada ez dituen Estatu “nazionalen” muga finkatuak nahi eta mundu mailako esplotazio mugagabea bilatzen duen. Horren ondorioz, Mendebaldeko biztanleen zati “pribilegiatuagoa” kontsumora bideratua izan da eta, azkenerako, burgesiaren interesen baitan eratutako “kultura orokor” bat zein “kultur aniztasuna” sortu dira. Hala, euskal herritarrak jada ez dira bertso saiora joanen, baizik eta AEBetako propaganda industriak sortutako filma kontsumituko dute. Berdin janzkerarekin: lehen lau herri urrunago aurkitzen zen ehungintza tailerreko arropa izango zukeen euskaldunak. Gaur, aldiz, Zara, Nike… bezalako marka neo-esklabisten jantzi nortasun gabea izango du armairuan, bereizi ezina izateraino euskaldun baten, alemaniar baten edo brasildar baten “look-a”. Hizkeran ere oso kalte handia gauzatu du globalismoak, hizkuntza guztiak esapide anglosaxoien inbasioaz ustelduz. Berdin gertatzen da elikaduran, historian, giza-harremanetan eta orokorrean, gure bizitzaren eta nortasunaren gaineko erabakimena mundu mailan agintzen duten familia bakanei oparitu baitiegu.
Gure bizitzaren eta nortasunaren gaineko erabakimena mundu mailan agintzen duten familia bakanei oparitu diegu
Gertakari horrek, noski, kalte argia du gure kulturan, hizkuntzan, izaeran eta nortasunean. Gainera, etnozidioaren fokua eta arduradunak errotik aldatu dira, Euskal Herriaren, Mendebaldeko Sahararen, Krimearen edo Afrikako kultura guztien (besteak beste) agintari etnozidak gizaki berberak izanik. Badu arlo harrigarri bat, hala ere, fenomeno horrek: nortasunaren galera ez dela esklusiboki historikoki bortxatuak izan garen nazioena, Mendebaldeko biztanle oro harrapatu baitu gertakari berberak. Zein da tranpa? Nazio gehienek Estatu independentea dutela haien hizkuntza, kultura… babesteko eta erreproduzitzeko. Gure kasuan, ordea, burujabetza izatetik urrun, gure gaineko erabakimen hurbilena duten Estatuek ere gure etnozidioa berresten dute. Beraz, gaur, euskal-nafartarron hiltzaileak, betiko espainiar eta frantziar Estatuez gain, Europar Batasuna, NATO, NDF (Nazioarteko Diru Funtsa), NBE (Nazio Batuen Erakundea) eta korporazio multinazionalak (Blackrock, Vanguard, Blackstone, Microsoft eta abar) ere badira. Aurpegi zintzoa jarri arren, gure gaineko etnozidioa burutzeko tresna erabilienak bilakatu dira.
Nazio gehienek Estatu independentea dute haien hizkuntza, kultura… babesteko eta erreproduzitzeko. Gure kasuan, ordea, burujabetza izatetik urrun, gure gaineko erabakimen hurbilena duten Estatuek ere gure etnozidioa berresten dute
Etnozidioa hilketa masiboak soilik ez direla esan dugun arren, erresistentzia nagusitzen den aroetan hilketa masiboak egin ohi ditu etnozidak, disidentzia “garbitzeko”. Aitzitik, izan dira biolentzia izugarriko hainbat denboraldi gure nazioaren suntsipenean daramatzagun mendeotan. Lehenik, Nafarroako Erresuma indarrez ebastean gauzatutako herrien suntsiketak eta irizpide humanorik gabeko hilketak izan ziren. Ondoren, Iraultza Frantseseko hilketa masiboek Lapurdi, Nafarroa eta Zuberoako euskaldunak harrapatu zituzten, ez zituztelako euren instituzio autonomoak galdu nahi eta horrek burgesiari graziarik egiten ez ziolako. Ondotik, bi Karlistaldietan ere liberalek (burgesiaren aldekoek eta espainiar ultrazentralistek) Nafarroa, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako landa eremuetako (batez ere) ehundaka gazte hil zituzten eta herriak zein bertako herritarrak suntsitu, “erresistentziari babesa emateagatik”. Zenbait urte geroago, berriz, Hegoaldeko autonomiaren aldeko gerran, espainiarrentzat “Gerra Zibila” den horretan, milaka eta milaka fusilamendu eta erailketa egin zituzten bando faxistak eta bertan babesa aurkituko zutela sinetsi zuten hamaika euskaldunek (euren anai-arreba euskaldunak akabatuz). Hala, gerraostetik gaur bitarte, Espainiako Erresuman oinarri faxistadun Estatuak dirauen heinean eta “Errepublika” Frantseseko ustelkeria ekonomiko-politikoak betiko jokamoldea kontserbatzen duen moduan, sufrimendua eta bizi ezina zabaltzen aritu dira bi Estatuok euskal herritarren kontra, bere nazioaren, hizkuntzaren, kulturaren eta nortasunaren desagerpen bortxatua onartu ez duen euskaldun oro “isilduz” (torturatu, espetxeratu, bizitza izorratu…) edo “garbituz” (erail eta kitto). Aipatzekoa da, hala ere, azken hamabost urteotan gutxi gorabehera, etnozidek ez dutela indarkeria handirik erabili behar izan. Hori seinale ontzat jo duenik baden arren, euren plana betetzear dagoenaren seinale gisa uler daiteke. Izan ere, zertarako arriskatu tentsio handiko egoera bat sortzera, herria jada guk nahi dugun eran hezita badago eta guk erabakitako “prozesua” bere kabuz burutzen ari bada?
Zertarako arriskatu tentsio handiko egoera bat sortzera, herria Estatuak erabakitako etnozidioa bere kabuz burutzen ari bada?
Izan ere, urtez urteko, mendez mendeko etnozidio gogorrak eman ditu bere fruituak. Gaur, Euskal Herriko egoera nazional, linguistiko eta kulturala bizipoza ebasteraino etsigarria da. Horren adibide da Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako biztanleen %19 soilik kontsideratzen dela euskalduna eta ez espainola. Era berean, independentziaren aldeko hautu argia %21ek egiten du. Datu hauek, hala ere, esperantza sor dezakete batzuengan: “oraindik ere bagara!”. Tamalez, geroz eta gutxiago garenaren seinale dira, herritarren %33 baitzen 1997an esklusiban euskaldun eta independentziaren alde %30 azaltzen zen 2013an. (Datuak: Euskal Soziometroa 2025eko uztaila. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa soilik, gainontzeko lurraldeetako instituzioen borondate faltagatik).
Etnozidioak orain arte bezalaxe jarraitzen badu, gure begiez ikusiko dugu euskararen behin betiko heriotza
Kalterik handiena, halere, euskarak jasan du. 2025ean kaleratutako eta 2022an gauzatutako UEMA eta Siadeco-ren ikerketa-lan batek eskaintzen dituen datuetan oinarrituz, euskarari 10 urte eskas geratzen zaizkio kalean entzun litekeen hizkuntza bizi gisa, hortik aurrera atzera bueltarik gabeko desagerpen bidean aurkituko baita, hau da, behin betiko berreskuraezin bilakatuko baita euskara. Izan ere, 2036rako “arnasguneak” ia desagertuak izango lirateke eta euskarak kaleko presentzia galdua izango luke. Ama hizkuntza gisa luketen euskaldunak %11 lirateke eta euskararen ezagutzadun biztanleak %35 inguru. Azken finean, etnozidioak orain arte bezalaxe jarraitzen badu, gure begiez ikusiko dugu euskararen behin betiko heriotza. Atzera kontaketa martxan dago, beraz, etnozidioaren azken fase honetan, gure herriaren zapaltzaileek euren helburua irabaztear dutenean.
Hamar urte ditugu euskaldunok, beraz, gure bortxazko desagerpena onartzea ala ez makurtzea erabakitzeko eta behin betiko azken ahalegina egitea aukeratzeko. Euskaldun gehienok ez genioke geure buruari barkatuko gu geu garena gure begi propioz galtzen ikusi izana.
Euskaldun gehienok ez genioke geure buruari barkatuko gu geu garena gure begi propioz galtzen ikusi izana
Distopia katastrofiko hori uste baino askoz gertuago dugu, epe laburrean desagertzeko arriskuan baikaude, bi belaunaldiren baitan. Alabaina, nork bere herrian arrotz izan nahi ez duenak, hori ekiditeko guztizko ahalegina egin behar du, larrialdi egoera gogor bat dugulako aurrean, inoizko baldintzarik okerrenetan eta etorkizun beltzenarekin. Horregatik, egin dezakeen guztia egin behar du gutako bakoitzak: gure aberriaren eta euskararen aldeko benetako apustu serioa duten mugimenduetara batu, halakorik gertu ez baduzu zuk zeuk sortu, jada mugimenduren batean oso inplikatuta bazaude gurea den honen galera ekiditea lehen lerroan jarrarazi… edozer ekintza da beharrezkoa oraingo gainbehera saihesteko. Onartu ezin duguna etnozidioa lasai burutzen uztea da eta berau ahalbidetzen duten praktika guztiak baztertu behar ditugu, aurpegirik ederrena izanik ere, gure menderatzaileen konplize bilaka daitezkeen heinean. Euskaldunokiko etnozidioaren markoa ulertu nahi ez duena erabilgarri da etnozidarentzat, eta etnozidarentzat erabilgarri dena etsai bilakatzen da biziraun besterik nahi ez duen herriarentzat.
* * *
ITURRIAK:
- Artikulu honen ernamuinaren inspirazio iturria ondoko bideoa izan da, eskerrik asko halako lan ederra egin izanagatik Xabier Irujori eta “Urolakoen Nafar Zuztarrak”-i. OSO GOMENDAGARRIA IKUSTEA! https://youtu.be/0T7SKe13DQg?si=DPJG_ukLb5YqqHGS
- Ikerketetako datuak era ikuserrazean: Euskadiko nortasun datuak (Georgian Maps) / Iparraldeko nortasun datuak (Georgian Maps)
- UEMA eta Siadeco-ren euskararen etorkizun hurbilari buruzko ikerketa: https://www.uema.eus/eu-ES/Albisteak/Orriak/20250710-UEMA-Siadeco-Euskara2036.aspx (UEMA) eta https://www.argia.eus/albistea/hemendik-hamar-urtera-euskararentzako-arnasgunerik-ez-dela-egonen-ondorioztatu-du-siadecoren-ikerketa-batek (Argia)
