Wikipedian argitaratuta eta CC lizentziaz ekarria Indepera
Iratxe Sorzabal Díez (Irun, 1971ko azaroaren 6a) euskal militantea eta presoa da. ETA euskal erakunde armatuaren azken urteetan, haren politika aparatuko arduraduna izatea egotzi zion Espainiak. Hari eta David Plari egotzi zien, halaber, behin betiko armak uzteko ETAren azken komunikatua irakurri izana eta zenbait atentatu ahaleginetan aritzea.
ETArekin harremana zuelakoan, 1997an eta 2015ean atxilotu zuten, azken hori Baigorrin, eta hainbat atentatu leporatu. Aldiz, 2025ean, espainiar auzitegiek ebatzi dute atentatu akusazioek ez zutela funtsik, aitortu ondotik Sorzabalek, hasieratik salatu zuen bezala eta judizialki frogatu zenez, Guardia Zibilaren torturapean egin zituela adierazpenak. Urte luzez, irmo borrokatu da ofizialki onar dadin torturak pairatu zituela.
Politikan konprometitua
Sorzabal Herri Batasunako parlamentaria izan zen, eta Gipuzkoako Amnistiaren Aldeko Batzordeen arduradun lanetan aritu zen.
Jazarpena eta atxiloketak
1997an Frantziako estatuan atxilotu zuten, eta Espainiara estraditatu. 2015ean, Público espainiar egunkariak hiru hilketa egotzi zizkion, artikulu berean onartu arren 1999ko urrian Espainiako Auzitegi Nazionalak kargurik gabe aske utzi zuela. Jada kalean zela, 2001ean, Guardia Zibilak Sorzabal atxilotu zuen berriz Hernanin, eta torturak jasan zituen, atxiloketaren ondotik azaldu ere zuen bezala, tartean zirela elektrodoak, gorputzean zauri argiak utzi zizkiotenak, eta sexu abusuak. Horregatik, ospitalera eraman behar izan zuten. Jasandako zaurien hamar argazki plazaratu ziren.
2015eko irailean Baigorrin atxilotu zuten, eta Frantzian kartzelaturik egonik, estraditatzeko Espainiaren hiru euroagindu izan zituen, hiruretako batek ere aurrera egin ez bazuen ere. Izan ere, auzitegiko adituek ondutako txostenek egiaztatu zuten torturak jasan zituela Guardia Zibilaren eskuetan. Istanbulgo Protokoloa aplikatuz. 2019ko otsailaren 5ean, Pariseko Dei Auzitegiak errudun jo zuen ekintza terroristan aritzeaz David Plarekin batera, eta ez zuen kontsideratu ETAko kide zirela, froga nahikorik ez zegoelakoan. Zazpi urteko espetxe zigorra jaso zuen horregatik eta, behin Frantziako espetxealdia igarota (gehienez 10 urte), estatu horretatik kanporatua behar zuen.
2020ko otsailean, haren kontrako laugarren euroagindu bat aztertu zen. 2020ko abenduaren 16an, oraingoan, Pariseko Dei Auzitegiak ukatu egin zuen Sorzabalen estradizio agindua, eta epaileak sinesgarritasuna eman zion haren tortura testigantzari. Hargatik, geroago, Frantziak kontraesankor jokatu zuen, eta Sorzabal espainiar agintarien eskuetan utzi zuen aldiz batez: 2022ko otsailaren 8an, Espainiako Auzitegi Nazionalean deklaratu zuen. Nazioarteko bakegintzako ordezkari talde batek, Brian Currin tartean, eskatu zuen epaileek kontua har zezatela ETAren indarkeria amaitzen egin zuen ekarpena. 2022ko irailaren 9an, Etxerat elkarteak jakinarazi zuen Frantziatik Iratxe Sorzabal Espainiaratu zutela, eta Estremera presondegian sartu zutela. 2025eko apirilean, Pariseko Dei Auzitegia informazioa eskatu zion Espainiako Auzitegi Nazionalari Ramón Doral ertzainaren hilketan izan zezakeen rolaz eta haren tortura salaketak ikertu zituzten. Une horretan, Sorzabal Arabako Zaballa espetxean zegoen kartzelatua.
ETAren mintzakide Oslon
Aieteko Adierazpenaren ondotik, 2011n, Sorzabal Norvegiako Oslora joan zen David Plarekin batera ETAren mintzakide lanetan Espainiako Gobernuarekin elkarrizketak izateko. Sorzabalen hitzetan, harreman iraunkorra izan zuten orduan Nazioarteko Egiaztatze Batzordearekin. Norvegiako Gobernuak babesa eman zion konponbide ahalegin horri. Sorzabalek azaldu zuenez, ordea, hamabost hilabetez Oslon ez atzera ez aurrera gelditu ziren mintzakideok.[14]
Espainiako gobernuaren aldaketak, PPko Mariano Rajoy Espainiako presidententetzara eramanez, ez zuen elkarrizketetako aldeen arteko ulermena hobetu. 2013ko martxoan, Norvegiako Gobernuak ETAren mintzakide ziren Josu Urrutikoetxea, David Pla eta Iratxe Sorzabal herrialdetik kanporatu zituen. SER irrati katearen arabera, «uko egin ziotelako desarmatzeari eta desegiteari» eta Espainiako zein Frantziako gobernuen presiopean.
Torturaren salaketa
1999ko urrian, Frantziak Espainiara kanporatu zuen Sorzabal, eta hori torturatua izateko arriskuz egin zuelako demanda bat aurkeztu zuen Frantziaren kontra, baina 2005ean, Nazio Batuen Torturaren Aurkako Komiteak ez zuen onartu Torturaren Aurkako Konbentzioko 3. artikulua urratu zela kasu horretan. 2015ean Baigorrin atxilotu ondotik, Frantzian estradizioaren auzia aztertzen ari zirela, 2019an, IRCT Torturaren Biktimak Birgaitzeko Nazioarteko Batzordeak adierazpen bat argitaratu zuen, torturari ezikusia egiteak dakartzan arriskuez, Iratxe Sorzabalen kasu egiaztatua gogora ekarriz.
2020ko abenduaren 16an, oraingoan, Pariseko Dei Auzitegiak ukatu egin zuen Sorzabalen estradizio agindua, eta epaileak sinesgarritasuna eman zion haren tortura testigantzari. Hori izan zen Frantziako Justiziak euroagindu bati torturagatik uko egin zion lehen aldia. Hargatik, geroago espainiar agintarien eskuetan geratu zen. 2022ko otsailaren 8an, Espainiako Auzitegi Nazionalean berretsi egin zuen torturapean deklaratu zuela bere buruaren kontra. Hala izanik ere, 2022ko otsailaren 22an, Auzitegi Nazionalak 24 urteko espetxe zigorra ezarri zion torturapeko adierazpenetan soilik oinarriturik, adieraziz “ez dela egiaztatu torturatu zutela” eta 1996an Gijónen bertako auzitegi baten kontra atentatu bat egitea egotzita, baita farmazia baten kontra eraso egiten saiatzeagatik, berberak ukatua, adieraziz torturapean atera ziotela deklarazio hori.
Defentsak helegitea jarri zion sententziari, Auzitegi Gorenera gora joz. Aldiz, espainiar epaitegi horrek berretsi egin zuen Auzitegi Nazionalaren erabakia, eta urte bi inguru geroago Auzitegi Konstituzionalak itxi egin zuen erabakia berrikusteko aukera, babes helegitea ukatuz.
Espainiako absoluzioak
2025eko apirilaren 4an, epaiketan astetan luzatu ondotik, Espainiako Auzitegi Nazionalak errugabe epaitu zuen Alacanteko Aireportuan 1995ean lehergailu bat jartzetik, frogak ez daudelakoan. Epaiketa saioetan, Iratxe Sorzabalek berriz azaldu zituen pairaturiko torturak, baina epaileak entzungor egin zien eta ez zuen gaiaz ezer aipatu azken epaian. Izan ere, Alfonso Guevara epaimahaiburuak etengabe moztu zuen Sorzabalen eta Benito Morentín auzitegiko adituaren lekukotza, aditzera emanez nahikoa entzun zuela gaiaz.
Bestela joan ziren gauzak hurrengo hilabetean: 2025eko maiatzaren 5ean, Espainiako Auzitegi Nazionaleko Zigor Aretoak absolbitu egin zuen Sorzabal 1995ean Irunen lehergailu bat jartzetik. Espainiar Auzitegi horrek aitortu zuen Sorzabalen autoinkulpazioak, 2001ean Guardia Zibilaren eskuetan atxiloturik zela Sorzabalek idatziak, ez zuela baliorik, adierazpenok akusatuaren oinarrizko eskubideak urratuta eta tratu txarren bidez lortu zirelako, alegia, elektrodoak aplikatuta, besteak beste.
Elkartasuna
Atxiloaldiak eta haren tortura salaketak hasi zirenetik, hainbat elkarretaratze eta elkartasun ekintza antolatu izan dira Sorzabalen sostengu eta babesean, batzuetan sorterrian bertan. 2015ean atxilotu zutenean, Irunen atxiloketaren kontrako manifestazioa egin zen, San Juan Plazatik abiatuta. 2018an, 241 pertsonak baino gehiagok babesa adierazi zioten idatzizko zerrenda batean haren aldeko manifestazio bati. 2019an, epaitzen ari zirelarik, Irunen elkarretaratzea egin zen hari elkartasuna adierazteko eta, aldi berean, 40 pertsona joan ziren Parisera beren babesaz bera eta David Pla sostengatzeko.
2025eko otsailean, elkarretaratze bat egin zen Irungo San Juan Plazan. Hurrengo hilabetean, Euskal Herriko Bilgune Feministak elkartasun osoa adierazi zion Hernanin egin bilkuran, baita «justizia, memoria, aitortza eta erreparazioa» eskatu ere.
Sorzabal zineman
Tortura bizipenen inguruan eta, horri loturik, amarekin izan duen harremanean oinarriturik, Bi arnas dokumentala filmatu eta estreinatu zen Irunen 2022ko maiatzaren 22an. 2023ko martxoaren 14an Kataluniako TV3 kateak Bi arnas dokumentala eman zuen.
Nire txapetako bat sar dezaket, baina ez dut gogorik, egia esan. Laburbilduz, Zorionak Iratxe, torturaik ez! Eta ez Jazarpenari, inori, , ezta Independenteari ez bere taldeari ere. Uste dut argi eta garbi dagola.