Arduragabekeriaren inperioa

Siriusen Ahotsa —La Voz de Sirius— dozenaka bideo dituen youtube kanal ezaguna da, autore ezezagunekoa. Gaztelerazko irakurketa automatikoaren bidez –jatorrizkoak– osatutako off ahotsak dira eta artxiboko musika eta irudi ezberdinekin osatzen ditu mezu argiak. Ondoren euskarazko transkripzioa, ea nor animatzen den euskarazko bideo baterako ahotsa grabatzen. [Artikuluaren bukaeran ere bideoa dugu, “El imperio de la irresponsabilidad.]

TRANSKRIPZIOA:

Arduragabekiak gobernatzen du mundua. Berez, sistema osoa oinarritzen da arduragabekerian. Arduragabekeriaz elikatzen da eta horixe da bere elikagai nagusia. Estatuek eta nazioek, legeek, erlijioek, ideologia politikoek, ohiturek eta tradizioek, beren oinarriak banakoen arduragabekerian dauzkate. Boterea indibiduoen arduragabekeria horretan oinarritzen da, erabat. Eta beraz, gatazka erlijiosoek, kulturalek, nazionalek edota ideologikoek eragiten duten zapalkuntzak, injustiziak eta minak ere, arduragabekerian daukate beren erroa.

Arduragabekeria giza-gaixotasun nagusia da, gizakion garapen kognitiboaren hasieratik arrastaka daramagun izurria. Gizakiaren garapena oztopatu eta izan zitekeenaren karikatura bihurtu duen gaitza.

Arduragabekeriak obedientzian dauka bere sustraia. Hau da, zure borondatea beste norbaiten irizpideetara makurtzea. Obeditzea gizaki batek egin dezakeen arduragabekeriazko ekintza handiena da. Aginduak obeditzea, legeak eta arauak betetzea, dogma eta prezeptuetara makurtzea, ohiturak eta tradizioak jarraitzea, erlijioek edo ideologiek ezarritako printzipioei edo liderrei men egitea, guztiak dira muturreko arduragabekeriazko portaerak. Izan ere, banakoa bere portaeren arduradun da portaera hori bere juizio eta diszernimenduaren espresioa denean, hau da: banako horren konszientzia denean bere ekintzen iturria.

Erantzunkizuna gertaerak norberak epaitzetik dator, hortik irizpide propio bat sortu eta jarraian epai horren haritik jokatzetik, ondorioak bere gain hartuz. Halabaina, obeditzen duen banakoa inoiz ez da bere jokabideen erantzule, ez erabat; jokabide horiek ez datozelako bere diszernimendu propiotik.

Obedientziak eragiten du ekintzak banakoaren kontzientziatik kanpo eratutako arauetan eta irizpideetan oinarrituta egotea. Horrela bada, aginduak, arauak, legeak edota sinismenak obeditzen dituen banakoak beti jokatzen du arduragabeki. Obedientzia beti da jokaera arduragabea.

Oso txikitatik, arduraren ideia okerra irakatsi zaigu. Buruan sarrarazi zaigu arauak, aginduak, printzipioak betetzea eta obeditzea bere horretan dela ardurazko ekintza bat, eta aurkakoa da hain zuzen ere. Eta alderantziz: irakatsi digute, ederki irakatsi ere, desobeditzea beti dela arduragabekeriazko jokaera bat, berez zeharo kontrakoa denean.

Paradoxikoki, arauak, legeak, aginduak desobeditzen dituen edonor, definizioz, arduraz ari da jokatzen, bere ekintzak bere judizioan, eta ez beste norbaiten irizpideetan, oinarrituak direlako. Nahiz eta banako horren judizio hori okerra izan. Ez du axola desobeditzen duena akats bat egiten ari den ala ez, beti da bere jokaeren arduradun.

Horren haritik, banako batek arduratsu joka dezake jokabidea bere irizpideetan oinarritua bada eta jokabide hori arauekin, legeekin eta aginduekin bat badator. Pertsona hori arduraz jokatzen ari da baldin eta bere irizpide propioa aginduarekin, legeekin edo arauekin bat ez badator, desobeditzeko prest badago. Hau da, lehentasunez bere irizpideari kasu egiteko prest badago, kanpoko beste edozeini baino lehen.

Labur esateko, ardura beti oinarritzen da norbere kabuz pentsatzeko eta horren arabera jokatzeko ekintza konszientean. Arduragabekeria beti oinarritzen da norbere kabuz pentsatzeko ekintza konszienteari uko egitean. Obedientzia beti eta kasu guztietan, norbere konszientziari uko egitean oinarritua dago. Gizabanakoak kriterio propioari uko egite hori gizateriaren arazo gehienen iturria da, eta gure espeziearen bilakaera oztopatzen du.

Pertsona arduragabeak behe-mailako gizakiak dira, erabaki dutelako norberaren behe-mailako bertsio batean bihurtzea. Behe-mailako bertsioak dira, uko egin diotelako munduaren ikuskera propioari, epaitzeko, bereizteko eta erabakiak hartzeko gaitasunari, eta beraz beren kabuz pentsatzeko eta jokatzeko askatasunari eta beren ekintzen ondorioei aurre egiteari. Beren jarduera konszientea mutilatu dute eta horrela, jakin gabe, beraienak ez diren ideien eta aginduen bidez programatu daitezkeen robot biologikoetan bilakatu dira. Sistema, oso-osorik, dimisio ziztrin honetaz elikatzen da. Boteretsuenek, obeditzen dieten gizabanakoen errenuntzia honetan oinarritua dute bere nagusitasuna. Mito zentzugabeen sinismenean edo printzipio abstrakto absurdoei men egitean oinarrituta dauden erlijio eta ideologia irrazional eta kaltegarriek, obedientzia axolagabe horretaz elikatuz biziraun dute mende luzeetan, era guztietako gerra eta gatazketan ehundaka milioi heriotz eraginez. Izan ere, indibiduoak uniformatzen eta nahieran ezaba daitezkeen zenbaki bihurtzen dituzten jarduera guztiak, norbere borondateari uko egite horretan oinarritzen dira.

Gure kontzientzia zikiratzen duen eta gizaki gisa beheratzen gaituen programazio mental hau, aberria, erlijioa, ideologia edota legea baino askoz haratago iristen da. Egutegi bat bezalako gauza abstraktu batetik atera den tradizio bat jarraitzea ere, axolagabekeria horretan oinarritzen da. Jar dezagun adibide xume bat. Gehienok Eguberria ospatzen dugu ekidin ezinezko zerbait balitz bezala, gizarteak markatu digulako soilik, eta galdetu ere ez dugu egiten zergatik ospatu behar dugun. Data iritsita eta inkonszienteki, hipnotizatuta bageunde bezala, urtero-urtero erritual berberak errepikatzen ditugu, gogamen konsziente batek egingo lituzkeen galderarik egin gabe. Galdetu dio inork bere buruari zergatik egiten duen jende guztiak gauza berbera data berberetan? Inork planteatu du zertarako ospatzen dituen, zein zentzu daukan norberarentzat eta norberari zein ekarpen egiten dioten? Noizbait norbaitek galdetu dio bere buruari benetan nahi ote dituen ospatu, familiak edota gizarteak esango diotena esaten diotela?

Batek ez badu galdera hauetako bat ere egin, ezta Eguberriak ospatzeari uzteko aukera planteatu ere egin, inoiz ez du Eguberrietan egiten duenaren gaineko konszientzia errealik eduki. Beraz, ez da bere jokaeraren zentzuaz konsziente, eta beraz, arduragabeki jokatzen du. Era berean, mozorrotzen gara Ihauterietan, gure urtebetetzea ospatzen dugu, eta abar. Ez dakigu nola heldu garen hori guztia egitera ere. Inertziaz egiten dugu eta borondate propiorik gabe betetzen dugu, egin behar dugula suposatzen delako, edota beti egin delako horrela. Hau da, hipnotizatuta dagoen norbaitek bezala jokatzen dugu, robot batek egingo lukeen moduan. Erabat bizirik ez dauden izakiak bagina bezala, eta inoiz zalantzan jartzen ez ditugun kanpo-inpultsuei kasu eginez, eztabaidatu ezin diren printzipio goren kontsideratzen ditugulako. Ez gaitezen engainatu: hori gure bizitzen arlo guztietan aplika daiteke. Hipnosi hori bera, arduragabekeria hori bera, izan dezakegu eguneroko ohitura hutsal arruntenetatik hasi eta balore moral gorentzat dauzkagun horietaraino.

Asko gara mundua aldatu nahi dugunak. Baina nolatan aldatuko dugu ezer, ez bagara gai galdetzeko zergatik eta nola pentsatzen dugun pentsatzen duguna, zergatik sinisten dugun sinisten duguna, edota zergatik jokatzen dugun jokatzen dugun moduan, eta zein zentzu daukan horrek guztiak, zerbaitek zentzua baldin badu? Ez badugu zalantzan jartzen gure buruen barruan dagoena, nola iritsi den horra barrura, zertarako behar dugun buruan daukagun hori… nola kuestionatuko dugu kanpoko mundua? Tristea da, baina hori da egia. Ez gara gizaki osoak. Itzalak gara, izan gintezkeenaren bertsio mutilatuak eta deformatuak, automata arduragabeak bezala, programazio mentalezko mekanismo anitzen aginduak betetzen. Definitzen eta bideratzen dituzte gure gustuak, pentsamenduak, ohiturak, usteak… guk sortu ez ditugun gustu, pentsamendu, ohitura eta usteak. Saia zaitez, ausardiaz eta irmo, zure sinismenetako bat, zure adikzio sozialak edo ohitura oso sustraitu bat zalantzan jartzen. Ohitura xumeena ere, smartphonea edozertarako erabiltzea adibidez, auzitan jartzen hastean, behatu zer gertatzen den zure buruan: ez dira 10 segundu ere pasatzen burua aitzakiak eta justifikazioak jartzen hasteko. Programazio mental sakonaren mekanismo horietako bat bera ere ez kuestionatzeko gertatzen zaigu hori, eta beldur sentipen sotil kasik antzemanezin bat sentituz egiten dugu. Gure usteak eta ohiturak zalantzan jarriz gero, mehatxupean egongo bagina bezala. Gu eta gu menperatzen gaituzten ideiak, gauza bera balira bezala. Sentitzen duzun beldur hori eta garuna gainezkatzen dizun aitzakien eta justifikazioen olde hori, hori ere, ez da zurea. Zure ideiak dira, zu kontrolpean zauzkaten ideia horiek, zure garuna erabiltzen ari direnak, defentsa mekanismoak sortzeko eta zure konszientziak gogamenaren eta borondatearen kontrola berreskuratzeko.

Mutur horretaraino heltzen da gure esklabutza. Eta mundu hutsal, hipokrita, injustu eta zoro hau gure buruen barruan gertatzen denaren islada da. Benetan gauzak aldatu nahi badituzue, eman lehenengo urratsa eta konsziente izan benetan zaretenaz. Zuek ez zarete zuen ohiturak, ezta urtero errepikatzen dituzuen tradizioak ere. Ez zarete irakatsi dizueten erlijioa, aberria, ezta alderdi politikoa ere, ez eta futbol taldea ere. Zuek ez zarete zuen smartphonea, ez zarete zuen dirua, zuen etxea, zuen kotxea, ezta zuen estatus soziala ere. Zuek zarete zuen kabuz pentsatzeko eta erabakitzeko borondatea, momentuoro, zer egin nahi duzuen zuen denborarekin eta zuen energiarekin. Zuek ingurukoengatik sentitzen duzuen maitasuna zarete, baita ingurukoek zuengatik sentitzen duten maitasuna ere. Gainerako gauzak kanpoko elementu hutsak dira eta zuek eman nahi diezuen balioa daukate. Hala bada, utz diezaiogun kanpoko errudunak bilatzeari. Kanpoko okerkeriari aurre egin aurretik, ausar gaitezen sinisten dugun eta esklabu egiten gaituen guztia zalantzan jartzen. Aurretiko urrats hori gabe, mundua aldatzeko edozein saiakera alferrikakoa izango da. Aska gaitezen jaiotzetik preso gauzkaten kate hauetaz guztietaz eta har dezagun gure gogoaren eta borondatearen kontrola.

Utz diezaiogun gure kabuz pentsatu gabe obeditzeari, alde batera utz dezagun arduragabekeria.

Bihur gaitezen gizaki osoak.

Gizakiaren askatasuna bere barruan hasten da.

Siriusen ahotsa / La Voz de Sirius