20 urte eta gero, hau
20 urte, azkar esaten da. 2005eko martxoan argitaratu zen nire eleberririk arrakastatsuena, Karonte. Nire bigarrena. Sarien distira eta itzala zer diren. Arrakastatsuena, baina ez onena. Hor geratu banintz… Jende askok eskatu baitzidan, irakurtzen amaitutakoan, ea bigarren zatirik izango zuen. Nik berehala baztertu nuen aukera. Liburu bakoitza, niretzat behintzat, bakarra da, abentura bat, bide bat, eta amaitutakoan ixten da hortik atera gura nuena. Nire baitan arakatu gura nuena. Nire liburu guztien artean kosmologia literario moduko bat osatu arren. Bigarren zatirik ez, baina, neuronen moduan, elkarri lotutako konstelazio bat, zabalduz doana.
Hura argitaratu nuenetik, nire lehen urrats literario horietan, euskal zientzia-fikzioaren gainean idazten zenean aipatu beharreko idazle bihurtu nintzen. Normala, ez dira gure letrak oso oparoak izan genero horretan. Euskal zientzia-fikzioa=Karonte=Asel Luzarraga. Ekuazio bitxia, nik bilatu eta espero ez nuena. Seguruenik, ahaztuta geneukan denok gure benetako aitzindaria, Maddi Pelot.
Eta, era berean, ez nuen espero liburu hark hamabi astez edukiko ninduenik libururik salduenen zerrendan niretzat mitoak ziren beste izen batzuen artean. 20 urte geroago aurkitzen diren bitxikeriak…
20 urte horiek, ordea, ez dira alferrik joan. Nire literaturak ez du inoiz hartu besteek espero zuten bidea, ez askok gomendatzen zidatena. Liburu bakoitza mundu bat. Pieza bat. Gure gizarte poliedrikoaren puska bat. Iragan hurbilean utzi dugun mundutik gure aurrean zabaltzen diren mehatxu, erronka eta abaguneetarantz.
Hala, hurrengo urteetan nire literaturak orainaren bidetik aurrera egin ondoren, 2018ko martxoan, hamahiru urte geroago, etorri zen zientzia-fikzioari eskainitako bigarren pieza: Bioklik. Batzuei esan nien: Karonteren bigarren zatia gura bazenuten, hor daukazue. Baina ez da izango espero zenuten jarraipena, hain zuzen ere. Bertan, nobela horretako pertsonaia batek garrantzi handia izan arren. Baina ordura arteko beste nobela guztietako pertsonaiak ere ez ziren falta Biokliken orrietan infiltratuta. Beraz, zeinen bigarren partea? Unibertso baten zazpigarren pieza esatea litzateke egokiagoa.
aspaldi idatzitako lehen nobela distopikoak, ordea, efektu bitxia izan zuen (…) Ez genekien ordurako baten batek erabakita zeukana hori ez zela euskal zientzia-fikziorako bide zuzena
Euskaraz aspaldi idatzitako lehen nobela distopikoak, ordea, efektu bitxia izan zuen. Handik gutxira etorri zen genero bereko beste nobela interesgarri bat, Maite Darcelesen Bihotzean daramagun mundua, baina, ezjakinak gu, ez genekien ordurako baten batek erabakita zeukana hori ez zela euskal zientzia-fikziorako bide zuzena. Bitxia, liburuak harrera oso ona izan baitzuen euskal irakurleen artean. Sare sozialetan ez nuen ordura arte nire liburu bat hainbestetan aipatuta ikusi (gaur egun ezin jakin, sare sozialen mundu toxikoa aspaldi utzi bainuen), askok esaten zidaten nire ordura arteko nobelarik onena zela, eta kritika onak eta elkarrizketak ez ziren falta izan. Azkenak ia, hurrengo sei urteetan.
Zirudienez, bazegoen idatzi behar zenaren teoria bat, eta teoria horrekin zintzo iritsi dira gero beste lan batzuk, bolo-bolo ibili direnak.
interes gutxi aurkitu dut zientzia-fikzio transhumanistaren uretan (…) Donna Harawayren ciborg-feminismo posmodernoa ez da pozik egongo nire bidearekin
Teoria horrek bere lan eta egile eredugarriak ere bazeuzkan, baina ni ez naiz batere eredugarria, eta interes gutxi aurkitu dut zientzia-fikzio transhumanistaren uretan. Ideia gutxi eta literatura are gutxiago. Zer gura duzu, gogokoago dut gure gizatasunari, gure biologiari, gure haragizkotasunaren plazerari heldu eta kantu egin, zirkuituei baino. Donna Harawayren ciborg-feminismo posmodernoa ez da pozik egongo nire bidearekin.
Eta beraz, setati ni, beste bide batzuk zabaltzen nituen bitartean, hirugarren kikua egin nion hiru urte geroago, 2021eko udaberrian, zientzia-fikzioari: Malthusen ezinegona. Lagun on batek zientzia-fikzio existentzialista gisa definitu zuen nobela. Bolada bateko obsesio pertsonala. Beste distopia bat, atzerakoi eta gaiztoori! Horrek, ordea, ez kritikarik, ez elkarrizketarik, ez keinurik txikiena.
Zerbait gustatzen ez zaigunean bide bi izaten dira ohikoenak. Bata, gutxiestea. Baina gutxiestea aintzat hartzea da. Bestea, gauza desatsegin hori mamu bihurtzea. Mamu bihurtzen badugu, begiak luzaroan itxita izanez gero, agian, desagertua egongo da zabaltzen ditugunean… Baina mamuak tematiak zer diren, halako batean begiak zabalduko zaizkizu, eta bertan jarraituko du ahaztu gura zenuena.
Eta teorien gainean ezer gutxi dakidanez, eta nire eleberrietan ideia berri gutxi aurki daitekeenez, nire inozentzian, 2009tik buruan neukan beste bideari heldu nion. Distopien bitartez gure gizartearen dialektikak norantz eroan gaitzakeen zirriborratu gura banuen, aldi berean horren ifrentzua ere eskaini gura nien euskal letrei: beste bide dialektiko bat abiaraziz gero, norantz jo genezakeen, zer etorkizun eraiki.
Iraultza esango diote batzuek bide horri.
Hor etorri zen urte luzez ondutakoaren lehen pieza, 2022an: Esan gabe doa. Hiruki baten lehen alboa bere angeluen zain; ziklo oso baten hasiera.
Izan ere, Ursula K. Le Guin izugarri miresten dudan arren, haren Anarresek ez ninduen inoiz konbentzitu balizko utopia gisa. Beste karta batzuekin jokatu gura nuen nik.
Izorrakina: literatura anarkofeminista organikoak ez du ongietorri berorik izango feminismo hegemonikoaren bidelagun ezinbestekoa den transhumanismoaren aldetik. Patriarkatuaren azken oldarraldiak beste plan batzuk dauzka denontzat. Ez du biologia gogoko, ez du emetasuna onartuko.
Sekretu bat: algoritmo batek ez du sekula bost segundoan jakingo minutuz minutu, urtez urte, hitzez hitz sortzearen plazera zer den.
Aurrerapen bat: beharbada, laugarren pieza bat ere etorriko da egunen batean ziklo distopikora batzera.
