Gizarte ekosozialista baten aldeko pentsalari batzuek, oraingo osasun-politika biomedikuaren aurrean, beste eredu bat proposatu zuten: postmedikuntza deiturikoa. Proposamen hori murrizketen kontra baino haratago doa, zalantzan jartzen baititu neoliberalismotik sortutako osasun-politikaren ildo nagusiak.
Biomedikuntzaren eredutzat 2010ean Espainiako enpresarien CEOE elkarteak argitaratu zuen “El libro blanco de la sanidad” daukagu. Liburuan agertzen diren proposamenekin, CEOEk osasun-negozioan dabiltzan enpresen eskari-orri bat bete zuen, eta neoliberalismoan oinarritutako ideologiaz blaitutako testua irakur dezakegu. Zer suposatzen du horrek? Bada, estatuak enpresa horientzako lan egin behar lukeela eta behar diren neurriak hartu beharko lituzkeela haien negozioa bermatzeko (morositatea ezabatu, zergak gutxitu, konbenioak,…). Liburuaren planteamenduak gizarte indibidualista eta basati batera garamatza, non osasuna eta aberastasuna hertsiki lotuta baitauden, hau da, ordaintzeko aukera dutenek soilik jasoko lituzkete osasun-zerbitzu onak. Era berean, kontraesan nabarian erortzen da diskurtso hori, osasun-enpresekiko gastua handitu nahi baitute, baina zergak jaitsiz eta bezero orokorrei kobratuz (aseguruak,…). Hots, eredu amerikarra proposatzen dute, baina Europako estatuen laguntzarekin. Proposamenetan birzentralizazio eta batasun asmoak ere ageri dira, autonomia-erkidegoetako ordainketa atzeratuak kentzeko eta araudiak bateratzeko. Ildo nagusi hauek betetze-maila handia izan dute osasun-politikan, bistakoa denez.
Osasun publikoaren gastua handitzeak ez du zertan errentagarritasun sozialaren parekoa izan
Alabaina, osasun publikoaren gastua handitzeak ez du zertan errentagarritasun sozialaren parekoa izan. Bestalde, eredu biomedikotik gastu murrizketen eta zerbitzuen kudeaketa pribatuaren proposamenekin erantzun izan da. Ez da urruti joan behar osasun-negozio gisa ireki diren Alzira izeneko eredu pribatuko ospitale publikoak ezagutzeko, Valentzian zein Madrilen. Paradigma biomedikoak gastua biderkatu du ospitaleetako arretan, medikamentuetan eta teknologietan, baina, bestetik, lehen arretara eta osasun publikora bideratutako gastua gutxitzen ari da. Honen aurrean, postmedikuntzak, deshazkundearen pentsaerarekin bat eginez, sanitatearen gastua gutxitzea proposatzen du, osasuna eta berdintasun soziala hedatzeko. Beste ikerlari batzuek, aldiz, gaur egungo osasun-sisteman egin beharreko murrizketak beste eremu batzuetan kokatzen dituzte: gain-diagnosietan, gain-medikazioan eta bizitzaren medikalizazioan.
Eredu honek medikuntzaren ikuspegi-aldaketa bat ekarriko luke, bai pentsamenduan, bai helburu eta kontzeptuetan
Postmedikuntzaren eredu honek medikuntzaren ikuspegi-aldaketa bat ekarriko luke, bai pentsamenduan, bai helburu eta kontzeptuetan. Bere aburuz, osasun-gastuaren gaindosia beste arlo batzuetara bideratu beharko litzateke herri-osasuna hobetzeko, hala nola, enplegura, ingurugirora, etxebizitzara edo hezkuntzara. Osasunaren determinatzaile sozialen arloetara, alegia.
Arestian aipatutakotik urrun, biomedikuntzarekin lotutako indibidualismoak osasunaren pertzepzioa aldatu egin du eta desioen asebetetze huts gisa hartu izan du osasuna. Adibidetarako balio du A gripearen aurkako txertoaren kanpaina kamutsak. Hobekuntza teknologikoek markatu dituzte osasun-arretaren helburuak: esaterako, gaixotasuna lehenbailehen osatu beharra, osasunaren hobekuntza-desioa teknikekin asetzea edo bizitzaren amaigabetasunaren ideala. Desio hauek erraz erabili dituzte merkatuek euren probetxurako, gehienbat farmaziaren industriak. Politika-modu honek askotariko alorretan izan du eragina:
- osasun-sistemen bideraezintasun ekonomikoa,
- osasun-arriskuen eta perfekzioaren nagusikeria,
- osasun-helburuen aldaketa eta
- osasun-arreta lortzeko ahalmenean arrakala soziala, klase sozialaren araberakoa.
Biomedikuntzarekin, hobekuntza teknologikoek markatu dituzte osasun-arretaren helburuak eta desio horiek erraz erabili dituzte merkatuek euren probetxurako
Postmedikuntzak eremu politikoan baliabideen efizientziaren alde egiten du eta osasunerako behar ez diren gastuen gutxitzea aldarrikatzen du. Gardentasuna farmazia-industrian, ate birakariak bukatzea osasun-karguetan, saio klinikoen finantzaketa esku pribatuetan soilik ez egotea eta osasun-profesionalen formazioa industria farmazeutikoan oinarritua ez egotea.
Bestetik, postmedikuntzak norberaren ardura eta parte hartzea sustatu nahi du osasun-arloan, ahalduntzea deitzen dena. Gainera, ekologistek bultzatzen duten bizimodu onaren helburu orokorrarekin bat egingo luke. Borondatezko sinpletasunaren kontzeptua sustatzen du: kontsumoa gutxitzea, bizitza laboralaren eta sozialaren uztarketa, mugikortasuna, lokala globalaren aurretik jartzea, talde-lana, elkartasuna, zainketa eta ingurugiroaren defentsa. Honekin batera, osasunaren burujabetze prozesu bat berreskuratu beharko genuke, osasun-sistemaren kudeaketan parte hartzea areagotu eta osasunaren aldeko auzolanean lagundu.
Beraz, bizi-ohiturez, genetikaz, ingurugiroaz edo gizarte-mailaz gain, ideologiak ere eragina du osasunean, plandemiak argi utzi digun moduan.
Angel Bidaurrazaga Vandierdonck
Funtsean ados egonda, ba dago hor hitz infiltratu bat begietan min egiten didana “…gizarte indibidualista eta BASATI batera garamatza….”
Behin eta berriro aurkitzen dugu Basatia txarrenaren neurri bezala, eta hor froga bat dago Zibilizazioak geure garunak nola kolonizatu dituen agerian uzten duena.
Basatiak izango ditu gustuko ditugun gauzak edo gustuko ez ditugunak, edo gure gizatasunetik hobetu nahi genituzkenak, beti ere antropozentrismo harro batek hezita, baina ez dena zuzena da, Gaitz Zibilizatorioei Basati deitzea. Bakoitzari berea.
Bai horixe Angel!