Konspirazioak

Iruña-Veleiaren afera, zientzia eza, desinformazioa, lawfare

Balizko eta egiazko konspirazioen garai honetan iritzi desberdinak plazaratzea zaila da, gizarte demokrataren kontrako erasotzat har daitezkeelako. Hori da boteretik erabiltzen den taktika kritikak ezerezean uzteko.

2

Xabier Gorrotxategi Anieto

Arkeologoa. Geografia eta Historian doktore. Enkarterri

Historia, badakigu, irabazleek egiten dute, gehiengoek, ahaltsuek egindako guztia justifikatuz, justifika ezina izanda ere. Irabazleak ez du arrazoia izaten ezinbestez, indarra baizik. Iruña-Veleiako kasuan goi instituzioek narrazio bat onartu dute eta horren alternatiba zokoratu, mespretxatu eta baliogabetu. Gure goi instituzioek Batzorde baten bidez iruzurra frogatuta dagoela zabaldu dute gizartean.

Funtsik gabeko jarrera horren muturra Justiziaren azken erabakietan islatzen da, metodo arkeologiko bezala hondeamakina erabili izana salatu denean. Fiskaltzak ez du neurri prebentibo txikirik ere jarri nahi izan, zentzu komunak (eta jurisprudentziak) zerbait egin behar dela esaten badu ere. Zigor daiteke pertsona bat baliorik gabeko zeramika puska batean txantxa bat idatzi izanagatik, baina zilegi da, ordea, ehunka item arkeologiko baztertzea hondeamakina baten bidez, geruza arkeologikoetatik zuzenean hartu eta zabortegira jaurtitzea.

Balizko eta egiazko konspirazioen garai honetan iritzi desberdinak plazaratzea zaila da, gizarte demokrataren kontrako erasotzat har daitezkeelako. Hori da boteretik erabiltzen den trikimailua, taktika, kritikak ezerezean uzteko. Bide honetatik ideia arrakastatsu bat zabaldu dute aditu batzuek: Iruña-Veleiako grafitoen benetakotasuna defenditzen dutenak arrazoitik at aritzen dira, konspiranoikoak gara. Berdin da behin eta berriz aldarrikatzea zientzia erabili nahi dugula, hori eskatzean goikoek sasi-zientzia erabili nahi dugula ulertu nahi baitute.

Baina errepikatu behar da adituen Batzordeak ez zuela ezer frogatu, haien ikerketek ez zutelako hori egiteko ahalmenik. Ikerlari batzuek “anakronismoa” zeudela esan zuten faltsifikazioaren aldeko erabakia hartu aurretik. Batzordekide guztiak, gainera, ez zeuden ados balizko diagnosi bakarrarekin, eta batzuek ez zuten faltsifikazioa aldarrikatzen zuen agiririk eztabaidatu eta adostu. Metodoa indarrarena izan zen, Diputazioko teknikari batek konklusio bat erredaktatu zuen eta batzordekide gehienek, ez guztiek, sinatu zuten (batek behartuta). Istorio honetan, salatu behar dugu aurreiritziak baldintzatzen duela guztia: Batzorde-buruak barneratu zuen, kanpoko informazio batzuen bidez (horrela onartzen dute zenbait txostenetan), faltsifikazio bat zela eta, beraz, grafito guztietan ikusten dena horren ondorio zuzena zela. Baina benetako frogak aurkeztu behar dira, eta gaur egunera arte ez dira mahai gainean jartzeko gai izan.

benetako frogak aurkeztu behar dira, eta gaur egunera arte ez dira mahai gainean jartzeko gai izan

Gainera, faltsifikazioaren frogarik argienak ezerezean geratu dira benetako ikerketa zientifikoaren bitartez: ez da DESCARTES idatzi, ez da DENOK idatzi, ez da RIP idatzi. Baliorik gabeko asmakizun horiekin batera, beste argudio batzuk ere barregarriak direla frogatu da: M hizki mota bat ez da ezeren froga; ezta E (II) hizkia maiz erabiltzea ere. Oinarririk gabeko balizko froga horiek geure buruei galdera hau egiteko bakarrik balio dute: nola egin dezakete hain ikerketa eskasa goi mailako aditu batzuek?

Beraz, herritarrek jakin behar dute boteretik zabaldutakoa gezur hutsa dela. Zientzia eskatzen dugunean ikerketa arkeometrikoak eskatzen ditugu, eta indusketa arkeologiko forentsea ere bai. Hori ez da paranoia edo ametsa, errealitatea ikertzeko erabil daitekeen prozedura zientifiko arrunta baizik.

Katedradun horiek ez dute eztabaida zientifikoa onartu nahi, eta nahiago dute besteena iritzi mailan uztea. Haientzat, herritarrak katedradunen alde (edo kontra) jarri behar dira. Baina ez da iritzi kontua, zientzia kontua baizik. Haien diagnostikoaren kontra gaude, ez baitu bete ikerketa bati eska dakiokeen prozedura.

Bestalde, ez dira gai izan LURMENeko arkeologoen irizpide argiei erantzuteko, horretarako ostrakak agertu diren lekuetan azterketa arkeologiko berriak egin behar direlako. Eta ez dute egin, nahiz eta ikerlari askok eskatu dugun agiri publikoen bitartez.

Gainera, Gilen eta bere taldearen argudioak erantzun ezinak dira, eta ostrakak zaharrak direla frogatzen dute, erromatarrak: % 17 in situ koordenatuak (horien artean euskal ostrakak eta kristauak); ostraka guztiak (% 99) estratu arkeologiko jakinetan kokatzen dira; ikerketa konbentzionaletan berreskuratzen ez ziren zeramika puska txikiak (edo adreiluak) bildu eta garbitu ziren; garbiketa lanari esker, erabat zikinduta zeuden inskripzioak ikusi ziren; garbiketa neurtuari esker, oraindik ildoen barruan dauden aztarna karbonatikoak eta lurrak iker daitezke; zenbait kasutan, eraldaketa zaharraren aztarnak daude (suagatik, landareen sustraiengatik, higaduragatik…); ildoen gainean geruza karbonatiko zaharrak daude… Hauek datu objektibo eta esanguratsuak dira, frogak.

ondorio logikoa izanik gainerako ostrakak ikertu behar direla (% 90), Arabako Diputazioak ukatu egin ditu horiek aztertzeko aurkeztu diren ekimenak

Epaiketak giroa erabat kutsatu du. Sententzian faltsifikazioa mugatua bada ere (36 faltsu, bat benetakoa) dena faltsua dela frogatzeko erabiltzen da. Kontua da zuzendaria erruduntzat jo dela eta goi instituzioetakoek zein zientzia-kideek neurririk gabe erabiltzen dutela hori. Beraz, ondorio logikoa izanik gainerako ostrakak ikertu behar direla (% 90), Arabako Diputazioak ukatu egin ditu horiek aztertzeko aurkeztu diren ekimenak (ezta erantzun ere aurkeztutako eskaerari).

Onartu behar dut epaia ez dudala ulertzen. Badirudi fiskaltzak eta epaileak Batzordekideen erabakia barneratu zutela eta ondorioz zigortzea ezinbestekoa ikusi zutela, arkeologo zuzendaria mafia talde baten burutzat hartuta. Ezaguna da zer egiten den kasu horietan: lege berriak asmatu balizko errudunak zigortzeko, delitu berriak zehaztu (demagun, talde kriminal batean aritzea), eta frogarik gabe zigortu (“indicios probatorios” deituak erabiliz). Nola deitzen da prozesua? Lawfare. Prozedura hori aplikatu da kasu honetan, defentsaren froga guztiak baztertuz arrazoitu gabe: arkeologoa “egile intelektuala” izategatik zigortu dute, frogarik gabe, “indicios probatorios” deitzen diren sasi-argudioetan oinarrituta, zientzian inolako baliorik ez duten argudioak.

Nik ez daukat ezer demokraziaren, Justiziaren edo goi kargudunen kontra. Baina, aldi berean, pentsatzen dut eremu guztiak hobe daitezkeela eta, garrantzitsuagoa dena, hobetu behar direla. Uste dut pentsamendu hori modernotasunaren ikurra dela, berrikuntzak sartzea eta prozesuak eguneratzea gure erronka baita. Horretarako, kritikak funtsezkoak dira.

Baina zer dakite herritarrek gai horretaz? Hedabideen bidez gizarteratu dena, balizko faltsifikazio barregarri bat gertatu dela. Eta hori justifikatzeko hor daude Descartes-en izena, ‘denok’, RIP, ‘galimatías’, Deidre, ‘inplikazio ikurra’… ustezko faltsifikatzaileak idatzitako memelokeriak. Baina ozenki esan behar da faltsifikatzaile batek ez zituzkeela inoiz erabiliko aipatutako horiek ostraka faltsuak burutzeko, hori ez baita benetako faltsifikazioa, txantxa txarra baizik. Beraz, ezin da onartu faltsifikazioa gertatu dela txantxa batetik abiatuta, ezta hortik jaiotako diagnosia ere.

zer dakite herritarrek gai horretaz? Hedabideen bidez gizarteratu dena

Eta zein da Iruña-Veleiako ostraken kontuan oztoporik handiena? Goi instituzioek ez dutela begiratu nahi eta, ondorioz, ez dute ezer ikusiko, ikerlari batzuek benetako ikerketa berriak eskatzen ditugun bitartean. Ez badute ikusi nahi, ez da ezer egingo. Berdin gertatzen da aztarnategi arkeologiko batean, ez badute arkeologoek zerbait ikusi nahi, ez dute aurkituko. Irakurleak pentsa dezake jarrera horren ondorioa zein izan den azken urteetan Iruñako aztarnategian egindako indusketetan.

Amaitzeko, berriz esan behar dugu: frogak daude epigrafeen barne trazabilitatean (ostraka barruan) eta kanpoko trazabilitatean (ikerketa arkeologikoan) ostraka guztiak erromatartzat emateko. Gainera, bi iritzi zientifiko daude horren inguruan. Azkenik, euskal instituzioen papera (Diputazioa, Eusko Jaurlaritza) ez da iritzi baten alde egitea eta bestea baztertzea, arazoari aurre egitea baizik. Horretarako, goi instituzioek hartutako inakzio-jarrera bertan behera utzi beharra dago.

Irtenbidea seinalatuta dago: azterketa arkeologiko forentsea egitea arkeologia talde neutral baten bidez ostrakak agertutako guneetan, eta azterketa arkeometrikoak aplikatzea geratzen diren ostraken % 90ean. Ezin dute argudiatu ez dagoenik horretarako dirurik, jarduera merkeak baitira; eta ezta eskaera hori, zientzia aplikatzea alegia, jarrera paranoiko baten ondorioa denik ere.


Nahi baduzu, Independenteak aurrera egin dezan lagundu dezakezu. Idatziz, itzuliz, janariz, irudigintzan, bideogintzan, bertsotan, diseinuan, informatikan, psikologia klinikoan, abokatutzan edo diruz ere bai. Ziberjazarpenari aurre! INDEPENDENTEA LAGUNDU >

Honen harira

2 erantzun “Iruña-Veleiaren afera, zientzia eza, desinformazioa, lawfare” bidalketan

  1. Goiko erakunde batek Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailak 2024ko Euskadiko ikerketa saria Gorrochategui linguistika katedradunari eman dio, aipatutako “batzorde” horretan faltsukeriaren aldeko arduradun nagusiari. Hau bai iruzurra, iazko Medikuntza saria ARNm terapiaren ikertzaileentzat bezela.
    Zientziaren izenean hainbat gezur zabaltzen dira boterearen mesedetan.

Utzi iruzkina

Azken artikuluak