Barkatuko didazue mintzagai hartuko dudan gaiaz nire ezjakintasun lotsagabeaz idaztea, baina lantzean behin hausnarketa honetan kateatzen zait burua eta hor geratzen naiz, bueltaka. Seguruenik, atentatu hau egin aurretik gaiari buruzko liburutegi oso bat irakurri behar nukeela esango didazue, baina nire idazteko irrika handia da eta zain ditudan liburuen zerrenda luzeegia, gai horietara garaiz iristeko. Izan ere, azken urteotan generoko teorien munduak sortu dituen eztabaida batzuetan sartuko naiz, adituen baimenik gabe.
Bereziki, gure alde biologikoak eta gure alde kulturalak gugan duten eraginari buruzko eztabaidan sartuko dut muturra, alde batetik, kontraesan ugari ikusten ditudalako eta, bestetik, teoriak dikotomia kristautik bereizi ezinik sentitzen ditudalako; are gehiago, dikotomia kristaua berpizten eta hauspotzen. Zehazki, sexu-joerei eta generoei dagokienez.
Eta badakit, jakin, gizarte heteropatriarkal honek eman dizkidan pribilegioetatik idatziko dudala, gizon europar (eta euskaldun!) zuri heteroa bainaiz (eta klase ertainean jaioa!). Kontatuko dut, sarrera gisa, eta gai honetaz idazteko zilegimetroan puntu batzuk irabazteko itxaropenez, nire umetako esperientzia. Izan ere, gogoan dut txikitan, 3-4 urte nituenean, barru-barruan sartuta neukala neska izan nahi nuela. Askoz hobea zela neska izatea. Arreba nagusiari txiki geratutako soineko loredunak jantzi eta desfileak egiten nizkion amari. Eskertu behar diot berari, estilo oso pedagogikoan, hura zentsuratu barik mutil izateari uko egin eta neska izan nahi izateko arrazoiez galdetzen zidala, eta mutila izatea neska izatea bezain ona zela ziostala (erantsiko dut, urte batzuk geroago txakur izan nahi nuela eta txakur gisa mugitzen nintzela etxetik, arrebaren oinetan etzan…, baina zailagoa zen, agidanez, txakur bihurtzea). Pasatu zitzaidan seta hori, baina beti gorde dut emeekiko inbidia puntu bat. Alde batetik, estetikoa, guri ukatzen zitzaizkigun apaingarriak onartzen zitzaizkielako haiei, eta bestetik, sexu-afektiboa, baimenduta baitzeuzkaten gure (mutilon) artean galarazita zeuden jokabideak. Badakit, nire sentimendu hura ez da inoiz izan okerreko gorputzean sentitzearen neurrikoa eta, gainera, neska izanez gero argi neukan lesbiana izango nintzela, ez baitut inoiz lortu gizonek erakarrita sentitzea, nerabezaroan, neskengana fisikoki hurbiltzea zailagoa izanik, lagunen arteko jolas homoerotikoetan parte hartu arren. Eta ez dut lortu, diot, neure buruari askatasun osoa eman nahi izan diodalako beti edonork erakarrita sentitzeko, baina kale, ez dut sexu-bulkadarik inoiz sentitu ondoan izandako mutilenganantz.
Eta esperientzia hori bera eztabaidarako abiapuntu bikaina izan liteke, ea nire portaera horietan zer den biologikoa, zer kulturala, eta hor sartuko gara egungo generoko teorien kontraesanetan. Izan ere, azken urteotan, zuzentasun politiko feminista-genero-mota-guztiekiko-begirunetsua nagusi izanik, prest egoten gara teoria guztiei baietz esateko, teoria horiek, erlijioetan legez (Biblia bera adibide bikaina), ezikusiarena egiten diegun kontraesanetan sarrarazi arren.
Erlijio kristauak, beste erlijio gehienek bezala, bitan banandu du gizakia historikoki: gorputza alde batetik, arima bestetik. Banandu ez ezik, atal kontrajarriak dira, platonismoak egingo lukeen molde bertsuan: arima da gure errealitatea (ideien mundua), gorputza haren kartzela (inguratzen gaituen leizea, ideien munduaren proiekzioak baino erakusten ez diguna). Era berean, gure zientzia modernoetan beste lehia bat piztu da aspaldi: gizakiongan biologia dela nagusi defendatuko dute, oro har, natur-zientziek, are biologia baino ez garela, alde batetik, eta egun biologia gaindituta dagoela eta izaki kultural hutsak garela giza eta gizarte zientziek, bestetik. Eta genero-teoriek bere egin dituzte dikotomia biak, zientifikoa eta erlijiosoa, egungo gizartea eta egungo gizakia azaltzeko kulturaren eta arimaren alde eginez aldi berean, kasu gehienetan (ez beti, ordea, ikusiko dugunez).
Eta teoriek, noski, euren esperimentuak behar dituzte euren burua berresteko. Interesgarriak dira, horri dagokionez, Norvegiako telebista publikoak ekoitzi zuen dokumentala, Norvegiako paradoxari buruzkoa eta, batez ere, medikuntzan eta batez ere psikologian oso ospetsu bihurtu zen John/Joan kasua.
Hasteko, biologiaren eta kulturaren arteko lehiari helduko diot. Azken hamarkadetan, genero-teorietan, giza eta gizarte zientzietako beste arlo batzuetan bezala, kulturaren aldarria nagusitu da. Gogoan dut UBAn (Buenos Airesko Unibertsitatea) ikasten nuenean: bat zetozen irakasle guztiak ia: gizakiaren jokabideetan biologia gaindituta dago, gugan ez da senaren arrastorik geratu, eta izaki kultural hutsak gara. Aho bateko adostasuna, ia (eta ia horretan Psikologiako irakasleak sartzen ziren). Beraz, oso zabalduta dago gure portaera guztiak kultura jakin baten emaitza direla, denok jokatzen dugula umetatik xurgatu dugun kulturaren arabera…, eredu heterosexualetik ateratzen diren joerekin topo egin arte. Halakoetan, pertsona batek heterosexuala, bisexuala, homosexuala… izatea kulturaren arabera hautatzen duela onartuko bagenu, laster elikatuko genuke homofoboen diskurtsoa eta onartuko genuke heterosexual ez direnak kultura nagusira txarto moldatutako pertsonak baino ez direla eta hezkuntzaren bitartez “zuzendu” daitekeela “desbideratze” hori. Beraz, kasu horretan kultura norberaren bultzada biologikoa erreprimitzen duen mekanismo errepresiboa baino ez da eta, beraz, onartu beharrean gaude kultura heterosexualean joera homosexualak eta bisexualak (bi horiek baino ez ditut aipatuko, barkatuko didazue maitatzeko aukera infinituak jasotzen ez baditut, banan-banan, baina uler daitezela horien barruan sartuta) norberaren biologiaren ondorio direla. Hots, batzuetan, biologia gailentzen zaiola kulturari. Baina kasu horietan baino ez, mesedez! Gainerakoan, fede kulturalari lotuko gatzaizkio zintzo.
Bestetik, eta eremu ideologiko disidentean kokatuta, gai hauen zuzentasun politiko disidentean, alegia, materialismoaren eremuan kokatzen garela suposatzen da. Ustez, metafisika kristaua gainditu dugu, gizakia batasun bat da, ez dago gorputza-arima bereizketarik, arima deritzogun hori gure alde materialaren mekanismoen emaitza baino ez da baina…, zer gertatzen da onartzen dugunean pertsona batek bere buruaz duen pertzepzioa ez datorrela bat bere gorputzarekin? Buruan genero bat (edo sexu bat? hots, ikasitako rol hutsa ez den errealitate fisiko bat?) eduki daitekeela, eta gorputzean beste bat? Nago, dikotomia kristaua besarkatzen dugula berriro, eta parametro kristau peto-petoetan, gainera. Hala izan da historikoki azken mendeotan, desadostasun horren “errua”ren kokapena aldatu bada ere.
Izan ere, XX. mende hasierako “zientzia” medikoak eta psikiatrikoak arimaren “ontzian”, garunean, kokatu zuen “arazoa”, bai homosexualitateari dagokionez, bai bestelako sexu “nahasmendu”ei dagokienez. Eta hala, lobotomiekin batera, “disfuntzio” horiek, “eromen” horiek, “gaixotasun” horiek, burutik ezabatzeari ekin zioten; batere arrakastarik gabe ekin ere, bestalde. Hizkuntza kristauan, arima zegoen gaixorik, gorputza osasuntsu.
Bestela ikusten da gaur egun, aldiz. Kristautasunaren ildotik, gorputza bada arimaren kartzela, argi dago zein dagoen oker halako kasuetan (alde batera utzita sexu joerak, adostasuna baitago hor ez dela ezer “zuzendu” behar): gorputza. Buruak (arimak) sexu bat sentitzen badu eta gorputzak beste bat erakusten, gorputza okertu da, gure arima ez baita okertzen, kaiola fisiko batean harrapatutako txoria izanik. Alda dezagun kaiola txori horren hegalaren neurrira. Eta, hala, gorputza aldatzeari ekingo diote arimarekin bat etor dadin.
Nire zalantza, ordea, beste ildo batetik doa: eta kulturala baino ez bada buru horien eta gorputz horien artean kontraesana ikustea? Eta ezer ez badago oker, ez ariman ez gorputzean? Eta ez badira okertu ez bata ez bestea? Eta kultura askeago batean biak elkarrekin gara balitezke elkarren kontra sentitu gabe? Edo beste modu batera esanda: eta gizakiarengan bitasunik ez balego eta batasun materiala baino ez bageneuka?
Hala ere, susmoa dut luze joko gaituela oraindik aje postmodernoak, nahierarako gizakiaren lilurak, nik-nahi-dudana-naiz-eta-nahi-dudana-ez-banaiz-moldatu-eta-kito kulturak. Autogorrotoa hain errotuta dagoen honetan, ordea, liburu asko sal daiteke oraindik eta mintegiak mukuru bete. Bitartean, ikusi beharko zenbat hilotz politiko uzten dugun mahai gainean…
Estreinakoz autorearen blogean, 2019-04-30
Zenbat testosterona kopuru kasu bakoitzean?
Zelan neurtzen da hori?
Pisura? Neurri kordelarekin?
Ni ere ausartuko naiz neure pekatu orijinal guztietatik abiatuta, guttigorabehera gaiz irizten diodan adierazten:
Ar-Emetasuna ez dira izaera egonkorrak, aldakorrak eta erlatiboak baino. Hau ez dut erabat asmatu,textu taoistetatik ulertu dut, ezer ulertu baldin ba dut.
Eguna Yang da eta Gaua Yin, baina egun ilun bat yin da egun eguzkitsuarekiko eta antzeko, gau ilargitsuak gau ilunekiko, bero-hotz, gogor-bigun, eta abarrekin. Yin Yang bikotasun honek, nolabait, munduko egoera guztiak adierazi ditzake konplexutasun amaitezineraino. Honen adibide dira informatikak sistema binariotik lortu ditzaken emaitza izugarriak.
Ar-eme kualitateak denongan daude osagarri eta kontrajarri eta beti aldakor, poloek mugitzen dutelako indarra. Horregatik egiten zait hain beldurgarri binarismoaren aurkako diskurtso progre antzua.
“gaiaz irizten diodana”
Zoragarria Asel!
Alde batetik hauxe datozt zu irakurrita: jakituria ez ote da barrutik eta esperientziatik ateratzen den zerbait eta gero bilatuko ditugu barne sentipen hori hoberen azaltzen duten hitzen teoria edo literatura? Jakituria ez ote da norbere bizipenetan esperimentatutako zerbait eta ez besteek esandakoaren lorito errepikapena?
Eskoletan eta unibertsitateetan bilatzen dutena ez da pertsona jakitunak sortzea baizik eta aukeratutako teorien bilgailuak eta loritoak izatea. Beraz, zoragarria da liburu guzti horiek irakurri ez izana zure erraietan sustraitutako jakituria hau gurekin partekatzeko.
Beste gauza bat partekatzeko gogoa pizten zait:
Ni “moderna eta askea” egiten zidan nire profesional langile bizitza uztera ausartu nintzen alabak izan nituenean eta 6 urtez edo exzedentzian egon nintzen amatasunean murgilduta. Beste ama batzuekaz tribuan hazten eta umeekin ikusten, sentitzen eta barnea mugitzen zidan guztia partekatzeko tarte zoragarriak egunero sortzen zitzaizkigun amoi. Pentsamendu laborategi bat sortu genuen ume haiek zekarkizkiguten altxorrei eta purutasunari esker.
Nik bizi izandakoa hauxe da. Umeek inguruan dutena erreproduzituz jolasten dute. Umeak askeak dira eta emakume eta gizon rolak erreproduzituko dituzte. Haiek ez dute batere arazorik. Mutilek lagunaren sevillana arropa gorria jantziko dute eta neskek txapela, bibotea eta gizon ahotsa jarrita Antonio direla esango dute. Dena barrez, gozamenez. Hemen ez dagoela batere arazorik eta ume guztiak yin eta yang energien abaniko zabal guztia esperimentatzeko egarriz jaio garela esatera ausartuko nintzateke.
Gero, badago beste istorio bat eta hauxe da nire iritziz: ume horien jolasak eta energia ezberdinak bizitzeko egiten dutena begiratzen duen heldua. Hemen dago kakoa. Heldu horrek mutila sevillana arroparekin ezin dela jantzi uste badu, edozer egingo du jolas hori erreprimitzeko. Hau erreprimitzean umearen yin energia erreprimituko du. Umeak bera yin bada maite ez dutela sentituko du eta horrela joango da yin energia hori hormigonatzen kasu batzuetan. Nerabezaroan eta helduaroan aratusteetan mini-gona, takoiak, bular handiak eta ezpain gorriekin ikusi ditudan futbolista haien atzean aipatu dudan haurtzaroko esperientzia gordetzen ez ote den galdetzen diot nere buruari. Eta eskerrak errepresio guztiaren gainetik ere mutil horrek esperientzia bizi ahal izatea.
Nire ondorioa oraingoz hauxe da: helduok, guk bizi izandakoagatik, noski, ezin dugu izakia bere osotasunean sentitu eta izaten utzi. Polarizatuta baino ez ditugu ulertzen umeak eta pertsonak; sentibera bazara ezin ausarta izan, irekia bazara ezin batzuetan lotsatia izan, … eta horrela polo edo mutur guztiekin.
Imajinatu kanpo-itxurarekin eta mozorrotzearekin ez badugu haien osotasuna esperimentatzeko jolasa onartzen, barne izakerarekin ere nolako triskantzak egiten diren.
Bidea beti izan behar da gure betaurrekoak garbitzea eta barrutik ateratzen zaiena ateratzen uztea.
Gaur egungo matrakarekin jolas horietan sevillana arropa janzten badu zuzenean homosexuala edo trans… eta polarizazio moderno berriak agertzen ari direlako susmoa dut. Umeari gure begirada garbiarekin libre utzita ematen dit nerabezaroan duda gabe sentituko duela atrakzioa bere arimaren bideak behar duenagatik eta kito. Oso erraza dela ematen dit. Txotxoloen teoriak jarraitu eta umeei ezarri beharrean gure umeak sentituko bagenitu akabo zoramen hau.
Beno, artikulua atera zait 😂😊.
Eskerrik asko Independentea izeneko pentsamendu askeko laborategi honengatik.