USAID (United States Agency for International Development) AEBko erakunde bat da, 1961ean abiarazia, nazioartean AEBren ”laguntza ez militarra” banatzeko sortua eta unean uneko gobernuen interes geopolitikoen zerbitzura aritu dena. Ironikoki, sozialki erabat onartuta zeuden eta jada historikoak diren siglek “US-Aid” hitz-joko positiboaren oihartzuna dakarkiote ingeles hiztunari, “US-Laguntza” esan nahi duena.
Beste gizarte-eragile askoren artean, hedabide eta komunikabideak diruz lagundu ditu USAIDek, baita “hedabide independente” deitutako ugari ere. Duela gutxi argitara atera da hedabide iparramerikar, latinoamerikar, ukrainar eta oro har Europako ekialdeko eta munduko beste toki askotako hedabide, komunikabide eta, finean, herritarrak informatzeko funtzioa duten sare askok USAIDen finantzaketa jaso dutela. Euskal hedabideetan gai hau ez da aipatu ere egin.
Euskal hedabideetan gai hau ez da aipatu ere egin
Ustez “kazetaritza independentea” sustatzeko eta egiteko dirulaguntza horiek, hain zuzen, independente izatea definizioz eragozten dute, pentsatuko duzuenez, finantzaketa horrek bete beharreko baldintzak, gidalerroak eta zuriketa exijentziak baititu, dirulaguntza guztiek bezalaxe. Askotan, baldintza edo exijentza zehatzik jarri gabe ere, dirulaguntza horiek sortzen duten dinamikak lan egiteko modu bat ezartzen du, inertziak eramana eta maiz auto-zentsurak gidatua.
Europan bereziki, USAIDen finantzaketak bestelako formak ere har ditzake. Izan liteke diruz lagundutako hedabide batzuek ez jasotzea zuzenean USAIDen diru-funtsik; bai, ordea, hark zuzenean finantzatutako erakunde, agentzia edo filantropia-elkarteen finatzaketa: hor sartzen dira mega-aberats batzuek sortu eta kudeatutako Open Society Foundations edota Bill & Melinda Gates Foundation erakundeak, International Fund for Public Interest Media GKEa edo National Endowment for Democracy delakoa, besteak beste.
Wikileaks-ek lan handia egin du USAIDen diruztatze-sare hori guztia argitara ekartzen, zeren aurrean gauden ikusteko aukera izan dezagun. Espainiako estatuan, Beatriz Talegón eta Carlos Sánchezek ere, haien Grupo de control saioan, afera hau bere sakonean eta zuzeneko iturrietara joz aztertu eta gizarteratu dute.
Ustelkeriak mila bide erabiltzen ditu. Hori behintzat pelikularen puntu honetan argi izango dugulakoan nago.
Euskal Herrian inork jaso al ditu, zuzenean ala zeharka, AEB eta bere interesak zaintzeko diseinatuta dauden laguntza horiek?
Euskal Herrian inork jaso al ditu, zuzenean ala zeharka, AEB eta bere interesak zaintzeko diseinatuta dauden laguntza horiek? Euskal komunikabideen existentzia bera posible egin dugun herritarron aurrean, zintzotasun-ariketa bat egin eta euskal kazetaritzaren izen ona indartuko lukete (eta batzuek, beharbada, berrezarri), dudarik gabe, honen berri emango baligute, informazioa baieztatzeko edo ezeztatzeko bada ere. Bestetik, zuriketa-pantaila itxura duten zenbait kooperatiba, elkarte eta haien adarrek ezer ezkutatzen ote dute finantzaketa-iturrien inguruan? Galdera xumeak dira, baina ez garrantzirik gabekoak.
USAID ezaguna egin da AEBko gorbernuak bertan behera utziko duela jakin denean. Hemengo hainbatek eskuak burura eraman ditu kezkatuta eta haserre, orain “bulo-ehiztari” prestuak kobratu gabe gera daitezkeelako. Fake news-ak atzo goizekoak izango balira bezala! Zer ote da benetan kezkatzen dituena? Sinistu al lezake inork kazetari bat independente izan daitekeela munduko gobernurik boteretsuenaren interes inperialaren hegalpean arituta? Ez al lirateke, kontrara, poztu behar finantzaketa hori mozteagatik?
Aipamen bat eskaini behar zaio azkenik euskarazko Wikipediari: nondik kobratzen dute bertan lan egiten dutenek? Zein kontzepturengatik? Jon Ander Etxebarriaren Wikipediako sarrera idatzi duenak zertan oinarrituta berrets dezake pertsona horretaz egiten den definizioa? Norbaitek ordaindu al dio wiki-sarrera hori idazteagatik?
Beraz, eta laburbilduz: nola berma diezagukete euskal erreferenterik ez dela aritu gezur erdiak, gezur osoak eta azken batean Kapital Handiaren eta Inperioaren diskurtsoa euskaldunei ekartzen eta irentsarazten?
Denon laguntzarekin, aztertu beharko litzatekeen gaia da, inondik ere.
Galder Gonzalezek esaten du doainik egiten duela. “excusatio non petita, accusatio manifesta”.
Datu batzuk:
Eusko Jaurlaritzak Gara eta Berria egunkariak, 2021eko abenduaren 13ko dekretuan ebatzitako laguntzen bidez, hurrenez hurren 305.580,45 eta 290.427,70 eurorekin diruztatu zituen. Oso kontuan hartu beharreko datuak dira; gainera, jakinik Jaurlaritzaren diru hori gure zergetatik atera dela, hedabide horiek nolabait modu bikoitzean dira gure: dirulaguntza horien jatorriarengatik eta euskaldunon komunikabide nagusiak direlako.
Bestalde, Naiz-ek, Mediabask-ek eta Hernaniko Kronikak Googleren dirulaguntza jaso zuten “pandemiaren” testuinguruan.
…eta USAID-en diru-funtsik iritsi al zaigu Euskal Herrira, gure hedabide eta komunikazio-sareetara? Nora zehazki eta zein modutan? Inor hau ikertzera animatzen bada, asko eskertuko dugu denok.
Izenak berak US-Aid, “laguntza”, itxura positiboa ematen du, nahiz eta errealitatean inperialismoaren tresna gisa funtzionatu duen, egitura zibil eta militarren arteko mugak lausotuz, edo desagerraraziz.
Ez da aztia izan beharrik ulertzeko USAID, NED, Gates Foundation, OSF eta antzekoek informazioaren ekosistemetan duten eragina ez dela neutroa; aitzitik, kazetaritzaren ikuspegi, lehentasun eta diskurtsoak osoki tankeratzen ditu.
Pertinentea da, beraz, galdetzea Euskal Herria inperialismo gringoaren eragin eremuan dagoen, nola eta zergatik. Jaso al dute euskal hedabideek “laguntzarik”, zuzenean ala zeharka? Eta era berean, zergatik ez da hau guztia eztabaidagai Euskal Herrian Eta koska bat harago eginez: ez bada diru truk, zergatik darabilte euskal hedabide gehienek AEBen edo Europar Batasunaren diskurtso bertsua gai asko eta askotan?
Nire ustez finantzaketa zuzena ez da baitezpadakoa dominazioa eragiteko. Hedabide batek diskurtso hegemonikoa jarraitu ezean, bazterketa soziala, prestigio galera edota finantzaketa publikoaren galera izan ditzake. Horren jakitun, askok, ez esatearren denek, aurretiazko autozentsura egiten dute, beren ustezko independentziaren bandera astintzeari utzi gabe. Zinismo hutsa? Tira, ez ahantzi giza erreflexu funtsezkoa dela autoengainua.
Eta zientzian bezala kazetaritzan, (auto)engainua irakatsi egiten da. Kazetaritza egiteko modua, etika eta deontologia profesionalaren markoa, zertaz hitz egin eta zer isildu, horiek denak irakatsi egiten dira fakultateetan, eta transmititu egiten da hedabide handien, hegemonia kulturalaren eta botere polotikoaren bidez. Euskal Herriko sistema komunikatiboa ere premisa hauetan hezia izan da, baita bezatua ere. Ondorioz, “independentzia” edukiz hustutako hitza da. USAID edo NED bezalako agente inperialisten finantzaketarik gabe ere, menpekotasun ideologiko, kultural eta politikoa erabatekoa da.
Inork bere burua aske eta independetetzat jo aurretik bere lotura eta dependentziak aztertu beharko lituzke arretaz. Euskaldunok, gure historia borrokalaria gorabehera, menpekotasun kate luzea daukagu: Frantzia eta Espainia, Europar Batasuna, EEBB, baina baita burgesia autoktonoa ere, besterik ezpada horretxek banatzen baitu diru publikoa. Hedabide baten independentzia pretentsioak eta euskal izaera ez dira, egunero ikus, entzun eta egiaztatzen dugunez, inolako berme. Alderantziz, gure hedabide gehienek menpekotasunetik taxutzen dute diskurtsoa, eta inork gutxik sinets lezake denek edaten dutenik Soros edo Gatesen errapeetatik. Menpekotasuna sistema konplexu baten emaitza da: botere publikoen konfigurazioa, finantzaketa publikoaren baldintzak, sozialki zigortzen diren diskurtsoak edota mendebaldeko kazetaritzaren balore normatiboak. Arazoa ez da gutxi batzuk “saldu” egiten direla, baizik eta gehienek ezin dute beste era batera jardun. Euskal komunikabide sistema mendekotasun sare baten parte da, eta horrek sortzen du diskurtso hegemonikoarekiko atxikimendua. Hegemonia ez da soilik inposatzen, barneratu egiten da.
Guzti hau esanda, eta guzti honengatik hain zuzen, guzti honengandik askatzeko eta independizatzeko, pertinentea dugu inperialismoak noraino eragin digun komunikazioa, pentsakera eta akzioa.
(iruzkina bukatzeko, Zigor, berriz horrelako esaldi baten falta bota dut, alegia azpimarratzeko kuestioaren pertinentetasuna)
(edozein kasutan bikaina, zuk ere kriston gaitasuna duzu ondo idazteko botepronton)
Bai, tira, ez da azterketa xehea, ertz batzuk utzi ditut ikutu gabe. Aurrekoan Landerri aipatu nion, finean euskaldunok ez dugula ideia, ideologia edo pentsaera korronteeik asmatu bederen idazkera asmatu zenetik, agian aurretik bai, baina ondotik gutxi. Gure bi pentsalari handienek, Azurmendik eta Txillardegik, edota arrastoa utzi duten beste batzuk, Argalak eta Txabi Etxebarrietak, ez dute deskubrimendu handirik egin, garaian garaiko korrontea aztertu eta egokitu dituzte, baina sikiera askatasunez egin dute, marko ideologiko inposatuak identifikatu eta kritikatuz. Orain ez dago askatasun hori. Eta kezkagarriena horixe da, nola lortu duen inperialismoak marko ideologiko ukiezinak eraikitzea.
Hoixe ba, NOLA.
Diruaren esklaboak, egiaren faltsutzaileak.
IA (adimen artifiziala): Adimen artifizialak “ideologia du”, programatu diotena funtzionatzeko eta algoritmoekin erantzuteko. Desinformaziorako eta pentsamendu eta iritzi askearen suntsipenerako beste arma bat da.
👇
Jaurlaritzak zazpi milioi euroren diru laguntzak emango dizkie komunikabideei, adimen artifizialaren eragina arintzeko.
https://www.berria.eus/komunikazioa/zazpi-milioi-euroko-dirulaguntza-emango-diete-komunikabideei-aaren-eragina-lausotzeko_2141071_102.html
Euskal egunkari ezagun bat 2020 urtean gizarte segurantzak egotzi zion 3 milioiko zorra ordaintzeko oso egoera larrian zegoen. Horretarako kanpaina handia abiatu zuen suskripzioak lortzeko baina oso argi gelditu zen kanpaina horri esker ez zituela lortu 3 milioiak (zenbakiek ez zuten ematen). Hala ere 2021 urtean problemak existitzeari utzi zion. Nondik etorri zen dirua, nola likidatu zen zor hura, zeren truke eta abar, … bakoitzak bere konklusioak atera ditzala.
Zigor esango nuke ez direla nahastu behar bi galderak, bata da ea zuzenean nor ari den soldatapean sator edo zizare lanak egiten euskal hedabideetan eta bestea zergaitik gauden ideologikoki hegemonia ideologiko gringoaren eraginpean.
Bigarrena garrantzitsuena izanik ere ardura zuzenak lausotzen ditu eta esango nuke artikulua lehengoaz ari dela, hau da:
NORTZUK DIRA EUSKAL HERRIAN GRINGOEN KAZETARI MERTZENARIOAK?
Matias bai, Gara-Naiz esan nahi duzu. Nik esan nion nire aitari laguntzeko eman genuen diru hori guztia, ea, jaso zituzten milioi laguntzen ondoren, plumazo batez ordaintzen amaitu zutenak, itzuliko ziguten. Baina ez, nire aitak ez inork ez du ikusi nahi. Ehbildu, Gara, etab., erlijio bat bezala dira beraientzat. Itsu-itsuan sinetsi eta kito. Batekin nahikoa ez bazen, orain baditugu bi EAJ-PNV.