ETAk bere borroka armatua amaitu zuenetik, badirudi era guztietako borrokak ere finitu zirela. Badirudi, borroka armatua amaitu eta hamalau urtera eta ETAren desegitetik zazpi urtera, XXI. mendeko Euskal Herrian borroka egiteko ezagutzen dugun modu bakarra armatua dela. ETA desegin ondoren, oro har, euskal gizartea ez da gai izan herri borroketan lekukoa hartzeko, eta ETA 1958an sortu izanaren arrazoia bertan behera utzi, onartu eta asimilatu egin dugu. Gogoan ditut pertsona asko esaten zutenak ETAk hilko ez balu, bere aldarrikapenak babestuko lituzketela, legitimoak zirela iritzita. Baina errealitatea ez da hori izan.
ETAren gizarte-inguruneak, behin amore emanda, agerian utzi du ETAren esku utzi zuela Euskal Herriaren eta haren nortasun-ikurren aldeko borroka ia guztia. Eta, behin ETA desagertuta, euskal gizarteak ez dakiela borroka armatuaren babesik gabeko herri-borroka artikulatzen. Badirudi erresistentziaren ideia erromantikoaren atzean errealitatea bestelakoa zela. Gutxi batzuek sakrifizioaren bidea hartzen zuten bitartean; erailketak, heriotza, torturatuak, espetxeratuak, ihesa eta erbestea… ingurune horretako gainerakoak ongizate faltsuaren erosotasunean bizi ginen, gatazka armatua eta sortutako giza-drama existituko ez balira bezala. Urtean manifestazio nazional baterako edo birako bakarrik aktibatuta, edo une jakin batzuetan, gertakariren batek erosotasuna kolpatzen zuenean. HB bozkatzen zen negoziazio politikoa babesteko, gaitzespen hutsalak arbuiatzeko eta errepresioa salatzeko termometro sozial gisa, ETAri emandako babes gisa interpreta daitekeena, nahiz eta bazeuden ñabardurak eta ezberdintasunak botoemaileen artean, HBri (edo Batasunari edo bidean hartu behar izan zituen marka eta izen guztiei) botoa ematean. Azken finean, eta herri borroka ez-armatuetan oso jende aktiboa egon arren, gehienek antolatzeko eta kalean bertan borrokatzeko gaitasuna galdu zuten, gizarte-erakundeetan militantziarako eta aktibismorako gaitasuna, desobedientzia zibilerako, adibidez soldadutzari intsumisioaren garaian bezala, Espainiako Estatuaren nahitaezko soldaduskaren aurrean garaipen izugarria izan zena, eta abar. Izan ere, ezin da ulertu sakrifiziorik gabeko borroka mota bat. Erresistentzia eta borroka alde batetik, eta erosotasun- eta lasaitasun-mailari eutsi nahi izatea bestetik, ez dira bateragarriak.
Ez gaitu euskaldun egiten estatu independente batek, ezta lur honetan bizi eta lan egiteak ere. Euskaldun egiten gaituena euskara da
Eta, noski, behin ETA desagertuta, herria memelo moduan dago amildegira begira, aireak nondik jotzen dion ere ez dakiela eta zer eta nola egin asmatu ezinik. Euskararen egoera da kezkagarriena, ez baikaitu euskaldun egiten estatu independente batek, ezta lur honetan bizi eta lan egiteak ere. Euskaldun egiten gaituena euskara da, Euskal Herriak euskararen herria, gure hizkuntzaren herria garela esan nahi baitu. Euskal Herria izateari utziko al diogu, Euskal Herriaren ondorengoak izateko? Euskal lurralde historikoen balizko independentzia batek, gaztelania eta frantsesa bakarrik hitz eginez gero, zer zentzu izango luke? Zertarako? Hainbeste urte pasatu ditugu espainol eta frantses ez garela esanez ahoa betez, herri honen defentsan era askotako borrokak bultzatuz eta, aldi berean, gure nortasun-ikur garrantzitsuena alde batera utziz.
Iragana igaro da eta harengatik ez dago zer eginik, kantatzen zuen Eskorbutok. Beraz, itzul gaitezen orainera. Iraganak oraina markatzen badu ere, daukagunarekin abiatu behar dugu, motxila kargatuta, baina eskemak berrituta. Egin behar dugun lehenengo lana epe laburrean gizartea kontzientziatzea eta aktibatzea da. Herriak ulertu behar du ez dela nahikoa hiru hilean behin hainbat arrazoirengatik protesta egiteko kontzentrazio edo manifestazio batera irtetearekin. Horretan bakarrik geratzen bada, ez du emaitzarik sortzen; titular bat besterik ez (eta ez kasu guztietan), borroka-irudipen bat, gero, gainera, bi egunetan ahazten dena.
Zertarako balio du ikastolan edo eskola publikoan euskara ikasteak, gero hitz egiten ez bada? Batzuentzat abertzale etiketa indartzeko domina bat dirudi, baina Euskal Herriaren kontzeptuari berari uko eginez. Itxuratik bizi gara. Abertzale etiketak, baina Espainia barruan, pedigri handia ematen du inguru hauetan, baina iruzur bat da. Espainolak ez bagara, frantsesak ez bagara, euskaraz hitz egiten hasi behar dugu dakigunon artean, gaur egun asko gara gainera, eta borondatea eta kontzientziazioa behar ditugu, argi izan behar dugu euskararik gabe ez garela Euskal Herria, gaztelaniaz hitz egiten badugu espainiarrak garela, eta frantsesez hitz egiten badugu frantsesak garela.
Bestalde, bizitzan sortzen zaizkigun fronteetan aurrera egiteko moduaz konturatzen hasi behar dugu. Adibidez, zertarako balio dit niri Palestinako genozidioaren aurkako manifestazio batera joateak, gero ez banaiz gai neure burua sakrifikatzeko enpresa sionistei boikot serioa eginez? Eta zergatik ez dago etengabeko aktibismorik munduan milaka pertsona hiltzen dituzten armak edo arma-piezak egiten dituzten euskal enpresen aurka?
Frankistak gogorarazten dizkidate, egun batetik bestera desagertu zirenak mundu guztia “demokrata” bihurtu zenean
Zertarako balio dit sexu-eraso baten aurka agertzeak, gero emakumeen erdeinua sustatzen duen ideologia matxista mantentzen badut? Gehiegi dira goizetik gauera eta publikoari begira feminista bihurtu diren horiek. Baina, funtsean eta gizon artean soilik daudenean, beren matxismorik higuingarriena azaleratzen dute, eta honelako iruzkinak egiten dituzte: “hobe emakumeei kontrarik ez egitea, orain harrotuta daude, baina itzuliko dira gauzak normaltasunera“. Frankistak gogorarazten dizkidate, egun batetik bestera desagertu zirenak mundu guztia “demokrata” bihurtu zenean.
Azkenik, zergatik kexatzen da mundu guztia soldatengatik, ordutegiengatik, gero eta prekarioagoak eta okerrago ordainduak diren lan-baldintzengatik, baina ez dira mobilizatzeko gai egoera horri buelta emateko? Agian harrapaturik gaudelako, etxearen hipotekarekin edota neurrigabeko kontsumismo ustelak sortzen dizkigun behar faltsuekin? Orduan, zergatik ez gara aktibatzen, ondorio guztiekin, guztiontzako lanbide duin baten alde, edo eskuragarria eta duina den etxebizitza baten defentsan? Zergatik ez dugu uzten kontsumo arduragabearekiko mendekotasuna?
Funtsean, zergatik ez ditugu sakrifikatzen erosotasun faltsua eta zoriontasun faltsua eta, kontrara, hazia landatzen gure ondorengoek itxaropen-bide txiki bat bederen aurki dezaten giza askatasun, zorion eta duintasun errealerantz joateko? Amore eman dugu eta nahiago dugu erosotasun faltsuan bizi, ala prest gaude gure konfort-eremua sakrifikatzeko, benetan sakrifikatzeko, benetako askatasuna konkistatzeko? Ez al gaude prest? Zu hala al zaude? Egin galdera hauek eta izan zintzoa zeure buruarekin.
