Mandaperrexila – Daucus carota
Oso hedatua den lore hau ez dugu zainhoriarekin lotu ohi, baina usaindu besterik ez dago kidetasunaz jabetzeko. Hau da umbelifera familiatik aipatuko dugun lehena, asko eta askotarikoak dira; batzen dituen ezaugarria aterkiaren antza duen lorearen forma da, hortik izena.
Bereizgarriena usaina da: mandaperrexilak azenario usaina du; beste biek, aldiz, usain txarra dute
Kontu berezia izan behar da landare hau biltzean, antzeko bi landare pozoitsurekin ez nahasteko: astaperrexil handiarekin (Conium Maculatum) eta Oenanthe Crocata izenekoarekin, hain zuzen ere, bai hostoak eta bai loreak antzerakoak dituztelako. Bereizgarriena usaina da: mandaperrexilak azenario usaina duen bitartean, beste biek usain txarra dute. Gainera, mandaperrexil landarea iletsua da, eta beste biek ez dute iletxorik. Lorea heldutakoan, mandaperrexilarena kabitxo baten moduan ixten da, bere baitan bilduta, eta beste bien loreek aterki formari eusten diote.
Sustrai berriak gordinik jan daitezke, baina segituan bihurtzen dira zurkarak, gogorrak alegia. Lehortu eta txigortu egin daitezke, kafe edo txikori moduan hartzeko. Lore freskoak entsaladari gehitu dakizkioke, baita ozpin eta gatzetan ondu ere, kruxpeta antzera frijitu edo marmelada egin. Landare gaztearen hosto basalak entsaladan eta zukuei gehituta har daitezke, neurri txikian. Barazki moduan ere erabili daiteke.
Mandaperrexil edo azenario basatiak landutako azenarioak baino hogei aldiz kaltzio eta A, B1 eta B2 bitamina gehiago eduki dezake. Berdin C, E, PP, H bitaminak, pektina, falkarinola, proteinak eta beste osagai batzuk. Hostoak aberatsak dira magnesioan, landutako azenarioaren hostoak baino bost bider gehiago. Gainera, fosforoa, potasioa, burdina, manganesoa, sufrea eta kobrea dituzte.
Haziek antisorgailu fama dute
Landare honekin arreta jartzeko beste kontu batzuk: hostoek furanokumarinak dituzte eta pertsona batzuei alergiak eragin diezazkiekete ukitzeagatik edo jateagatik, eta, eguzkitan egotean, fotodermatitis arina eragin diezaiekete.
Mandaperrexilaren haziek estrogenoak dituzte eta horiek hormona-mendeko tumoreak azkartu ditzakete. Antisorgailu fama dute eta, horregatik, haurdun dauden emakumeek ez lituzkete jan behar, ezta haurdun gelditu nahi dutenek ere.
