Kontakizun baten hitzaurrea

Kontakizun triste eta partzialen astebeteko inposaketaren ondoren, idazteari ekin diot, eta konturatu naiz lehen pertsonan hitz eginez bakarrik sentitzen naizela ordezkatuta, eta inork ez duela eskubiderik nire eta beste hainbaten bizitza esaldi pobre eta huts batean kategorizatzeko.

Uste dut ez ditudala inoiz imajinatu azken urteotan bizi izan ditudan gertaera gehienak. Agian azalpena da bizitzak buelta asko ematen dituela eta ni ez naizela inoiz oso zorrotza izan. Aitortzen dut errealitateak harritzen nauela oraindik ere, hamabost urte nituenean bezala, eta, sarritan, horrek inguratzen nauenarekiko nahasmenduan eta arroztasunean murgiltzen nau. Eta nahasmendu horrek, orain, nire komunitatea zailtasun handiz ulertzen dudan kolektibo bihurtu delako pertzepzioa biltzen du. Etxean sentiarazten ninduen habitata aspaldi hainbeste aldatu denez, denbora gehienean bisitan joan izan banintz bezala sentitzen naiz. Lekuz aldatze hori, agian, prozesu normala da hazten joan den edozein gizakirentzat, batzuetan ikasiz eta beste batzuetan ahaztuz, baina nik ez nuen aurreikusi nire inguruko mundua hainbeste aldatuko zenik urte gutxi batzuetan.

Atzera begiratzen badut, gogoan dut ziur nengoela ezker abertzaleak babesten zuen giza-kolektiboa (kolektibo politiko ere bazena) berezia zela, eta gizarte-talde eta erakundeen garapena arautzen zuten legeetako batzuk ez zitzaizkigula aplikatu behar. Xalotasun handiz uste zuen militante izatea ez zela inoiz erosoa izango, eta are gutxiago moldaerraza, ideiekiko leialtasuna pertsonekiko leialtasunetik bereizezina zela, boterearen handinahiaren aurka nolabait txertatuta geundela, taldeak berak erakutsi behar zizulako zer ekarpen egin zenezakeen eta zertarako ez zenuen balio, eta, batez ere, ideia handiek, «askatasuna», «herria», «iraultza», ezingo zutela inoiz euren adiera kolektiboa galdu, ezta euren indarra ere, testuingurutik at maiz erabiliak izanagatik ere.

Hamarkadetan zehar eraiki genuen lidergo naturalak ez zion leku handirik uzten pertsonalismoari

Iraganaren ikuspegi hau, zalantzarik gabe, nire bizitzaren zati handi bati zentzua emateko dudan premia bezain desitxuratua egongo da, eta ziur aski orain erabat aspertuko ditu orrialdea pasatu eta etorkizunari benetan existituko balitz bezala begiratu nahi diotenak. Baina ez diot etsi-etsian uko egingo nire kontakizuna goraki kontatzeari, nire oroimenaren ispilu-jokoak gorabehera. Uste dut baldintzarik gabeko borrokarako eta entregarako gaitasuna zuten pertsonaz inguratuta bizi izan naizela eta, horregatik, sakonki markatu nauen bizi-eredu izan zirela eta direla. Horietako batzuk, oso gutxi, bere garaian kolektiboki gure lider bihurtu genituen komunitate txiki eta askotan klandestinoaren barruan, eta horretan, beste gauza batzuetan bezala, ezker abertzaleak ohiko erakunde politikoen moldeak hautsi zituen, zeintzuek aldizka pertsonaia karismatikoak eraikitzen baitzituzten beren irudia indartzeko, ez beren ideologia. Nostalgia-ariketa segur aski trakets batean, gogoan ditut hauteskunde-kanpainak, hautagaien ez izenik eta ez argazkirik ez zuten kartelekin, ginenari eta izan nahi genuenari buruzko mezu eta ilustrazio argi eta adierazgarriekin soilik.

Hamarkadetan zehar eraiki genuen lidergo naturalak ez zion leku handirik uzten pertsonalismoari, ez zegoen gurtzarik eta are gutxiago arduradun politikoen aurkako jazarpenik -farandulako izarrak balira bezala-, agian haien presentzia aldizkakoa zelako, espetxetik etengabeko sartu-irtenean zebiltzalako. Ulermenaren eta enpatiaren bila hurbiltzen zenaren zalantzak eta kezkak entzuteko ariketaren hurbiltasunarekin, apaltasunarekin eta pazientzia amaigabearekin lortzen zen lidergo naturala.

Hitzaldi politikoez nuen oroitzapena eskuekin gogor heldutako atril batena zen, ez entzuleengandik urruntzeko, baizik eta ideien indarra eta hitzetatik ekintzetara behar genuen koherentzia eta behetik sentitzen genuen pertzepzio guztiarekin pasatzeko prest egoteko uste osoa erakusteko; kohesioa eta aterpe ideologikoa nabari ziren, hain interakzio erreala, non errezelorik gabe eta prestasunaren kalkulurik egin gabe martxan jarrarazten baikintuen, nahiz eta errealitatea gogorra izan.

Baina garai haiek lausotzen joan ziren, eta ezker abertzalearen eraldaketan estrategia politikoaren aldaketei oso lotuta zegoen premiazko «aggiornamenturako» behar moduko bat ezarri zen. Nire ikuspuntutik, iritzi publikoaren aurrean «askatutako» mugimendu gisa agertzeko beharra nagusitu da, eta diskurtso politikoaren formak eta funtsak aldatu ditu. Eta, hala ere, errealitateak askotan zirrara eragiten du saiakerak hutsalak izan direlako, komunikabideek eta Espainiako politikaren ispiluak topikoki desitxuratutako irudiari eusten diotelako, hamarkadetan hain baliagarria izan zaien irudi horri.

Komunitate ideologiko gisa, gai garrantzitsu guztiak deskonfiantzarik eta interpretazio magistralik gabe xehatzeko dugun gaitasun kolektiboa galdu dugula uste dut

Eta bitartean gure gizartean, pixkanaka, «politikaz hitz egiteko» ariketa ordezkaezina alde batera utzi dugu, gure herrian, plazan, tabernan edo dagoeneko desagertuta dauden egitura politikoetan gertatzen denaz, sutsuki ala ez, eztabaidatzeko ariketa baztertu dugu. Komunitate ideologiko gisa, gai garrantzitsu guztiak deskonfiantzarik eta interpretazio magistralik gabe xehatzeko dugun gaitasun kolektiboa galdu dugula uste dut, eta, horren ordez, gure bizitzatik hain urrun dauden eta batzuetan ezagutu ere apenas egiten ditugun bozeramaileen tweetak eta prentsa-titularrak erabiltzen ditugula orain.

Eta, hala ere, iruditzen zait ezker abertzalearen historian eraikitako partaidetza-mekanismo galduak proiektu politiko eta sozial oso baten sorrera ekarri zuela, inperfekzio asko eduki arren, eta nazioartean ezkerreko pentsamendu politikoan erreferente garrantzitsua izatea lortu zuela, eta orain nik horren falta handia sumatzen dut.

Badakit iraganean dena ez zela zoragarria izan, ezta gutxiagorik ere, eta, jakina, iraganeko garai guztiak ez direla hobeak izan, kontrakoa baizik. Nire memoriaren parte den historian une ilunak, akats erabakigarriak, frustrazioak eta desleialtasunak izan dira, baina horrekin guztiarekin ikasi genuen, eta kolektiboki gailendu gintzaizkien galera eta nahasmendu egoera krudelei. Argi-itzalezko motxila hori nire kontakizunaren parte da, nire ardurapeko kontakizun bakarrarena.

Eta kontakizun horren barruan dago konfrontazio armatuaren garaiaren amaierarekin sentitu nuen poza ere; aintzat hartzen dut eta estimatzen dut bizitzea egokitu zaidan gizartearen zati handi baten sufrimenduaren apaltzea, baina, aldi berean, oraindik ere sentitzen dut hainbaten estalitako minaren larritasuna, hamarkada bat geroago oraindik ez baitute sentitu garai berrietako haize arina, eta berunezko haizea arnasten jarraitzen baitute espetxeetan, erbestean eta hamarkadatako absentzietan. Hamarkada horiek kidekoen -herriko jendearen- elkartasunez lagunduak izan dira, batzuetan isilean baina eraginkorki eta arrazoirik eta zirkunstantziarik ezagutu beharrik gabe, eta, nahigabeak gorabehera, itxaropenez eta alaitasunez bizitzen jarraitzeko beharrezko enpatia helarazi dutenak izan dira.

Duela aste batzuk, lagun onen arteko elkarrizketa batean (denboraz kanpokoak diruditen horietakoak), gure kontakizunak kontatzen joateko konpromisoa hartu genuen, garai galkor hauetan gal ez zitezen, eta gaur, kontakizun triste eta partzialen astebeteko inposaketaren ondoren, idazteari ekin diot, eta konturatu naiz lehen pertsonan hitz eginez bakarrik sentitzen naizela ordezkatuta, eta inork ez duela eskubiderik nire izenean hori egiteko, nire bizitza eta beste hainbatena esaldi hutsal batean kategorizatzeko.

Egunen batean, beharbada, zer izan ginen eta zer izan nahi genuen azaldu ahal izango dugu, beldurrik gabe, mehatxurik gabe. Bitartean, nire oroimena, ziur aski beste askorekin partekatzen dudan eta nire bizitzari zentzua eman dion oroimena, desitxuratzeari uko egiten diot.

Naizen argitaratua estreinakoz 2021eko urriaren 27an