Gertaera batzuek betiko markatzen gaituzte eta gure bizitzan inflexio-puntu bat izaten dira. Zerbait ikasi dugunaren sentsazio argia izaten dugulako, ziklo bat amaitu dela ulertzen dugulako, beste berri baten hasieran gaudela sumatzen dugulako… Hainbat arrazoi daude gure historiaren une berezi-berezi batean gaudela ikusteko. Hala hasi nintzen ulertzen 2020ko martxo-apiriletik, eta horretarako tresna paregabea izan zen egunero irakurri ohi nuen egunkaria, euskaldunon egunkari nazional bakartzat hartu ohi dena, alegia. Irakurraldi horiekin “aktualitatea” behar bezala jarraitzen ari nintzela eta mundua eta Euskal Herria ulertzeko gakoak jasotzen ari nintzela uste nuen. Gajoa ni… eta inuxentea.
Esaidazu zein “adituz” inguratzen zaren, eta esango dizut zer pentsarazi nahi izango didazun. Irakurri ohi nuen euskarazko egunkarian, 2020, 2021 eta 2022an, gutxienez, denbora, espazioa eta protagonismoa eskaini zieten (eta haiek hartu) Miren Basaras, Ana Galarraga, Ugo Mayor edota Felix Zubia bezalako subjektuei. Hori izan zen euskarazko egunkari horren hautua, bere ildo editoriala, eta hortik ez ziren mugitu beraien pandemia maiteak iraun bitartean. Eta aipatu pertsona horiek argi utzi ziguten zertan ari ziren; zein maila erakutsi zioten Euskal Herriari. Zientzialari edota zientziazale izateko, eskas samarra.
Aditu horiek (Miren Basarasek eta Guillermo Quindosek) gidatuta idatzi zuten, 2020ko irailaren 29tik urriaren 3ra iraun zuen bilduma gogoangarrian, “Covid-19aren uste ustelak” izeneko seriea. Beste edozein erdipurdiko serie serioagoa zatekeen, ai ama. “Uste ustel” horiek esplikatzeko, egia «kakotx artean» sartu zuten; horrelakorik pentsatzera iristen bazara, ustel omen zaudela-edo adieraziz: «Maskarek arazoak sortzen dituzte; ez dira eraginkorrak»; «Txertoak arriskutsuak dira»; «COVIDa ez da gripe bat baino okerragoa»; «Asintomatikoek ez dute kutsatzen»; «PCR probek ez dute balio».
Gauza bat aitortu beharra dago zintzoki: hori idatzi zuen kazetariak badaki bere lana ongi eta artez egiten
Gauza bat aitortu beharra dago zintzoki: hori idatzi zuen kazetariak badaki bere lana ongi eta artez egiten. Eraginkorra izan zenik ezin uka inondik inora. Zertarako izan ote zen eraginkor, galdetzen diot nik neure buruari, ordea. Eraginkorra euskal herritarrak (euskadunak), oraindik gehiago, alienatzeko? Burugabetzeko?
Izan ere… Egia da maskarek arazoak sortzen dituztela (eta oso larriak, oxigeno falta, irritazioak, inkomunikazioa, psikologikoak) eta ez direla eraginkorrak (inoren osasunerako). Egia da ‘txertoak’ arriskutsuak direla (hilekoaren erregulartasuna, ugaltzeko gaitasuna eta bizitza bera). Egia da Covid deiturikoa ez dela gripe bat baino okerragoa, ez bada hezurretaraino sartutako beldurrarengatik, eta asintomatikoek ez dutela kutsatzen. Egia da PCR probek ez dutela balio, ez diagnostikorako behintzat; egia borobila da ez dutela balio, ikuspegi militar batetik kontrol sozialerako ez baldin bada; jakina, horretarako balio dute, noski. Baina batzuek, ikaragarrizko kaltea eraginez, beren burua ongi salduz, maisuki erabili dute letrak ederki juntatzeko duten gaitasuna, herritarrok behar genuen egia desaktibatuz, pandemiaren momentu garrantzitsuenetan gaixoak eta hildakoak bultzatuz eta sustatuz, eta gure prentsak zituen konfiantza eta arreta suntsitu dituzte, haiek agian Gabonetan kokotxak afaldu ahal izateko… Nor da hemen ustela?
USTE USTELAK atalean, kakotx artean sartu zituzten «Maskarek arazoak sortzen dituzte» bezalako titularrak. Hitz horiek kakotx artean jarriz, baieztapen horiek jatorritik bertatik baztertzea lortu zuten hain zuzen ere, errealitate posibletik apartatzea, zalantzarik txikienerako tarterik gabe uztea. Finean, deslegitimatzea eta estigmatizatzea. Zertarako? Berez eta izatez eta definizioz USTE USTELAK balira bezala tratatzeko. Egia pentsatzera ausartu ere ez egiteko. Beldur bat sumatzen da hor atzean? Beldurrak beldur eta dirulaguntzak dirulaguntza, lortu zuten hitz horiek eta, beraz, aukera horiek batezbesteko euskal irakurlearen gogotik ezabatzea. Lortu zuten euskaldunon pentsamendua bideratzea zentzu oso zehatzean, ildo ondo zedarritu batera.
Dena den, zein gaizki zahartzen diren testu batzuk. Ikustekoa da gero! Gainera, berripaper horretan Miren Basaras eta enparauek botatako beste hamaika perla gehitu behar zaizkio goian aipatu dugun artikulu-bilduma horri. Erronka botako nioke bere burua Berria egunkariaren egiletzat duen orori, arestian aipatu ditugun titular horiek diotena ezezta dezan gaur egun dituen datuekin eta igarotako denborak ematen duen ikuspegi zabalago eta bareagoarekin (ez propaganda gehiagorekin, faborez). Egunkari horrek euskal gizartearekin duen zor historiko bat kitatzeko balio izango luke keinu horrek.
Mikel P. Ansak sinatu zuen seriea, gutako bat baino gehiagori lehenik negargura, gero amorrua eta azkenik etsipena eraginez… Eleberri bikainak idatzi dituen Mikel Peruarena Ansa; Ez obeditu inori, Su zelaiak. Lan horiek sentipen eta ulermen sakonak ekarri zizkidaten obrak dira, markatu egin ninduten duela urte gutxi. Eta horrelako lanak idatzi dituenak janarazi nahi izan zigun gero, Berria egunkariko orrialdeetatik ongi kalkulatutako erregulartasun militar batez bonbardatuz, Estatuari obeditzea zela zentzukoena. Estatuak prestatu zigun gerran parte hartzea zela bidezkoena. Soldadu esaneko eta otzan izatea. Morts pour la Patrie izatea berriro ere, bai jauna! Eta bestela, ados ez bazeunden, bertsio ofizial-poliziala zalantzan jartzea otzen bazitzazun, horretarako frogak aurkezten bazenituen, eta, gainera, desobeditzera deitzen bazenuen edo, are, desertzioa aldarrikatzen bazenuen, bazenekien zer zeneukan zain: bazterketa, iraina, iseka, mehatxua… eta kantzelazioa.
Ez dakit orain Tximubirusa dela-eta deklaratutako larrialdi berriarekin maila horietaraino iristeko gibelik izango duten, baina Covidarekin jo eta pasa egin zuten
Nahiz eta urte batzuk pasatu diren, oraindik ere galdetzen diot nire buruari nola den posible maila horretako autore/kazetari batek, “arduraz jokatu behar zelako”-edo, idatzi dituenak idaztea euskaraz irakurtzen dugun irakurle guztiontzat. Noraino izan daitekeen iraingarria, ez edozein pertsonaren inteligentzia oinarrizkoenarentzat bakarrik, baizik eta euskaldun gisa, gure herria hondamendira eramateko bultzakadatxo bat gehiago ematen zuelako. Izan ere, Covid deituriko pandemia hori, globalizazio politiko-ekonomiko prozesuetan (prozesu neoliberalak, inon neoliberalik bada), azken kolpea besterik ez baitzen izan. Ez dakit orain Tximubirusa dela-eta deklaratutako larrialdi berriarekin maila horietaraino iristeko gibelik izango duten, baina Covidarekin jo eta pasa egin zuten. Esperimentu perfektua, lehenago inoiz ikusi gabeko artelan ikusgarria; nahi dugun bezala dei geniezaioke pandemia horri… Kontua da borobil atera zitzaiela. Kontua da guk, gizarte osoak, eragin genuela borobil atera zekien. Gure obedientziak. Gure itsukeriak. Gure koldarkeriak. Merezi duenagatik mugitzen ez den gure gizarte otzanak. Eta horretarako, gure egunkari nazional bakarrak betetako funtzioa ezinbesteko laguntzatxoa izan zen.
Baina… Ez obeditu inori, badakizu!
Ez nuke esan gabe utzi nahi beste hau ere: Covid-19aren uste ustelak seriea izan zen detonagailua, nik Berria egunkariari ordura arte erregularki eman nion laguntza ekonomikoa emateari uzteko. 2020 hartan orrialde haietatik jasan behar izan genituenak jasan ondoren, urtearen amaierara arte itxoiteko eta orduan harpidetza gehiago ez berritzeko asmoa nuen… baina ez nintzen gai izan. 2020ko udazkenean artikulu-sorta hori atera zenean, ezin izan nuen gehiago. “Zorionak, lortu duzue beste euskaldun batek zuen ondotik hanka egitea, ondo ari zarete!”; horren moduko zerbait pentsatu nuen. Jakin badakit ez dela nirea kasu bakarra, izen-abizenez aipa nitzake beste harpidedun-ohi mordo bat, tartean ‘txerto’ deituriko horrek kaltetutakoak ere bai.
Baja eman nuenean, telefonoz artatu ninduen langile atseginak mesedez eta oso modu onean eskatu zidan bajaren arrazoiak idatziz bidaltzeko, asko eskertuko zutela nire arrazoiak idatziz jasotzea. Orduan esan nion ez nuela ez denborarik eta ez umorerik horretarako, eta gainera ez zegokidala niri lan hori hartzea. Bedi oraingo artikulutxo hau orduan idatzi ezin izan nuenaren ordezko, nolabait.
Berriki, beste behin ere alarmak jo du, 2024ko udako Parisko Olinpiar Jokoetan. Joko-zirku horren berri jasotzeko (eta norbaitek hala hautatu duelako) euskaldunok pairatu behar izan ditugun azala, argazkia eta testua ere euskaldunon historiaren lotsarako geratu dira… Gai honi buruz irakurri nuen bezala, zein ongi jakin duten Egin eta Euskaldunon Egunkaria itxi eta haien ordez oraingo panfleto posmo eta urardotu horiek hauspotzen. Zein ongi atera zaien jokaldi hori ere.
Hala ere, badirudi ez dutela elefantea aretoaren erdian ikusten
Euskaldunon komunikazio-proiektu izendapena merezi lukeen proiektu batek, ordea, gure arteko komunikazioa erraztu beharko luke, eta ez zaildu, ez blokeatu, ez zikiratu eta ez faltsutu. Eta, agian eta nolabait, hor kokatuko da Independentearen egitasmoa, nabarmenegia suertatu zen hutsunea betetzen saiatzera etorria, behar gorritik jaioa… Hori bai, euskarazko komunikazioaren alorrean elefante bat katxarreria batean bezala lurreratuz. Eta hala ere, elefantea izan arren, badirudi euskal kazetari profesionalek, beren lanean hain iaio jarduten dakiten horiek, ez dutela elefante hori aretoaren erdian ikusten. Halakorik! Janzten omen dituzten kolore anitzeko betaurreko more, gorri, berde, kolorinetakoez gain, graduatutako batzuk ere behar dituztela esango luke edonork; bai horratik.
Gure memoria historikoa manten dezagun idatzita utzi nahi izan dut hori guztia, eta, dramatik urrun, horrelako adarjotzerik berriro onar ez dezagun. Oraingoz hauxe da ikasi duguna. Ea etorkizunak zein beste sorpresarekin harritzen gaituen.
Artikulu bikaina! Bai, horixe!
Bikaina, bai, Ihintza. Eta beharrezkoa.
Eta zenbat arlo eta gairi dagoen beste hainbesteko bozala kendu beharra oraindik!
Kolorezko betaurreko, ile eta agenda guzti hoiek, euskal hilerri ilun honetako plastikozko lore patetikoak dira. Herri bat zela inoiz pentstu izan dugunaren mozorro ezin patetikoagoa.
Kasetaritzan bezala gertatu izan zen gainontzeko arlo guztietan ere, zori txarrez, herritzako honen aurpegirik patetikoena eta makabroena agertuz. Hor zegoen antza aspalditik, bere momentuaren zai, eta 2020an aurkitu zuen bere momentu hori.
Zenbat zaborra irentsi behar izan du hona heltzeko? Noiztik? Ba ote dago kelante eta desintoxikatzaile nahikorik guzti horrentzako? Nahi ote dugu desintoxikatu? Bada, segun eta zertaz, jende gehienak, ez!
Independenteak badu bere zeregin kelantea guzti horretan, jakina!
Oso ona Ihintza! Besteak beste, diruz lagundu ditugu “Egin” eta “Egunkaria”, eta behin zapalduta, herri gisa elkartuta erantzun diegu eraso horiei, eta berriro altxatu ditugu “Gara” eta “Berria” rekin. “Egunkaria” ren arduradunei egindako torturak oroimenean grabatuta geratzen dira su ta gar. “Gara” ri tranpa jarri zioten “Egin” en Gizarte Segurantzari zorrak uzteko, haiek izan baitziren urteetan errotatibaren instalazioak epailearen aginduz zigilatu zituztenak, mantenurik gabe utziz eta erabiltezin geratuz. Bi egunkariei irekitako auzi guztiak artxibatu egin ziren. Bidegabekeria horren aurrean, berriz ere herriak ordura arte gizarte hau ulertzen genuen bezala erantzun zuen, eta ekonomikoki beste laguntza bat eman zen “Gara” zutik mantentzeko. Ordainketa hiru fasetan egitea proposatu zen. Azkena iritsi zenean, kolpetik eta borraz eta plandemia betean, “Gara” -k zorra kitatuta zegoen titular bat atera zuen.https://www.naiz.eus/es/hemeroteca/gara/editions/2021-04-26/sections/1 Jakina, hain azkar ordaintzea arraroa zenez, geroago baieztatu egin ziren, Gara-k, besteak beste, plandemian laguntza ekonomikoak jaso zituela egiaztatu ahal izan baigenuen. Horregatik, diruagatik, saldu egin gintuzten. “Berria” eta “Gara” sistemara saldu ziren, jada ez zuten ahotsik gabekoaren ahotsa izan nahi, jada ez zuten herria ordezkatu nahi. Gurasoek Gara-ri ekonomikoki laguntzen jarraitzen dute, eta izugarrizko adorea ematen dit. Errematatzeko, nire ama Madrilera joateko zen arreba bisitatzera. laurogeitaka urteko dira biak. Baina telebistan eta prentsan sartu zuten, “Gara” tartean, Niloko eltxoarena, beste ergelkeria bat burugabekerien zerrendan. Amak, ametsgaiztoz eta negarrez, bidaia bertan behera utzi behar izan du; aste honetan gertatu da. Independentea besterik ez zaigu geratzen, bertsio herrikoiari arrakala bat irekitzeko, ahotsik gabekoen ahotsa izateko, herri oso bati lapurtu zioten duintasunari eusteko, haien konfiantzaz baliatuz ederra sartuz.
Milesker Ihintza, gure ideiak eta aburuak behar den bezala azaltzeagatik. Eutsi eta aurrera beti ✊🏻💜
Hori da gauzak ZU-ZEN esatea, Ihintza!! Hitzaren ZEN-TZU zabalenean esango nuke gainera, eguzkiaren izpiak guregana etortzen diren bezela, ZU-ZEN ( ” SU-ZEN”, kakotxa artean jarriko dut ). Ea ba, jendartean EKI EGI hori bakoitzaren SENera eramaten laguntzen duen zure artikulu honek. Mila esker Ihintza!!
Oso ona, Ihintza. Arrazoi osoa.
Beren burua agerian utzi zuten, batzuon aurrean, bederen.
Gustua ematen du irakurtzeak.
Oso ona Ihintza.
Hemen azaltzen dira Gara eta Berria .
https://mpr21.info/el-pensamiento-unico-impuesto-a-golpe-de-represion-censura-y-soborno/
Aupa, Ihintza!! Artikulu bikaina.
Batzutan pentsatzen det, ez duela merezi berriro min hori guztia berriro ateratzea. Baina hain izan da larria, ezin diegula barkatu, eta bai, oroimena gorde behar dugu.
Bestalde, zure zerrenda beltzean gogoratu beharreko beste izen bat ere sartuko nuke. Hain zuzen ere euskaldunok genuen egunkari bakarraren buruarena: Tolosako zuria, Martxelo Otamendi.
Asier, egia da egin digutena ez zaigula komeni inoiz ahaztea, oso heavya izan delako eta, guztion ibilbideak markatu dituelako. Bakarrik galdetu nahi dut, ez barkatzearenak nora garamatzan. Inora? Kontua ez da, nire ustez, barkatu ala ez, gure jende honek egindakoa —gure jendea delako nahi ala ez—; nahiz eta momentu zehatzetan gu iraintzeko inkluso batzuk gu hiltzeko prest azaldu zaizkigun; gure jende guzti hau behar dugu, ezinbestean, gure ekosistemaren jendea delako, nahitaez. Eta nire buruari galdetzen diot, halako beldurrik izango al luke talde batek aurretik fisikoki eta mediatikoki torturatua izan ez balitz talde horren zuzendaritza osoa? Zentzu horretan, halako izen zehatzak aipatzean, nik uste beti errepikatu behar dugula Estatuaren papera, aintzat ematen duguna jakina baina ezin dugu utzi fokoa galtzen. Nor den borrokatu eta suntsitu beharreko etsaia, horrelakoak gertatzen direnean denok garelako zapalduak, luzarorako ikusi denez, eta benetako zapaltzailearen aurrean ixildu edo obeditu egiten dugu neurri ezberdinetan, gehienetan. Nola geratuko ginateke gutako edonor, horrelako bortxaketarik pairatu ezkero? Erantzuna erreza da, inguruan dugu emaitza: Estatuarentzat ipintzen kakotxoak, hautsitako enajenatuak bezela. Beraz, guregatik bada ere, zaindu ditzagun ere gure sikopatatxo hauek.
Oso garrantzitsua iruditzen zait izenak ateratzea, eta denek jakin dezatela esan eta egindakoen erantzunkizuna eskatuko duen gizarte bat dagoela. Patrikek esan bezela, ikusteak sasi kazetari preparatu hauek sortu izan duten ikara guztia batipat gure familian, eta adineko eta umeen artean bereziki, hotzikara eta amorruz betetzen nau, gainera nik dakidala ez du inork barkamena eskatu edo ez dira atzera bota publikoki…
Euskal komunikabideei buruz, zeharo klasistak iruditu zaizkit beti, ez dute ia lekurik askori gehien inporta zaizkigun gauzetaz hitzegiteko, ez ahotsik eman etxekoandre, igeltsero, baserritar, arrantzale etabarri. Mundua bertsolari, idazle, politiko, kirolari, unibertsitarioen eta azken finean kultur egileen boligrafo eta iritzietatik kontatu zaigu, intelektualilluak, eitb, berrian eta euskal mundutxoan “lagun kuadrila” berdina ateratzen da ia beti (zenbat gara? 750.000 hiztunetik?), teknika, estetika eta hitz jario latz ta mami gutxi, asko entretenitzen dira detaileetan eta gutxi bene-benetan bizimodu hobea eramateko inporta zaizkigun 4/5 gai garrantzitsuenetan. Lehenengo multzokoen ahotsak baztertuz (ez dit balio noizean behineko elkarrizketatxo batek), eta mundua hobeto ezagutzen da hauen bitartez. Diozunak baino, zarenak indartsuago oihu egiten omen du, eta hedabideetan gizarteko zati batek ez du ahotsik, pertsona batzuek erabaki dutelako bere iritziek gutxiago balio dutela, klasistak direlako, lehendakari izateko aukeratuak izango ez liratekeen bezelaxe. Adibide bat; independentean bertan nekazari batek idatzi zuen bere abereetan txertoak eragindako kalte latzak, nik ez nuen holakorik inoiz entzun, eta bere biziera eta jakintza horiek irakurtzeak izugarri aportatu zidan puntu askotatik begiratuta.
Euskal komunikabideek beti behar izan zuten konpetentzi gehiago, beste gauza da komunitate kopuruagatik posible ez izatea, paperean behintzat.
Zuk idatzi bezela euskal kazetan dirua jaso dute errelato ofiziala kontatzeko, baina badira baita diru laguntzarik jaso ez duten aldizkariren bat edo beste, eta baita errelato ofiziala kontatu dutenak. Covid garaian irakasle eta beste ofizio batzuetako jendearekin hitzegitean garbi da gehiengoaren ahotsetik ateratzeko izugarrizko beldurra dagoela, – gero zerbait gertatu eskero ere- esaten zuten, hori da gaur egungo nere belaunaldiko gizartea; beldurtia, arduragabea, indibidualista baina masa pentsamenduarekin, mediokrea.
Eta zer inportantea izen abizenak mahai gainean jartzea.
Iritsi zait, Joseba. Nik ere oso gustora irakurri ditut bereziki zenbait ama eta nekazarik.