Garapen teknologikoa eta suntsipen soziala

EKAI Centerrek landutako Working paper 2022-01-14

Hirugarren industria-iraultzak erakutsi digu azken hamarkadetan Europan erregistratu den aurrerapen teknologikoaren eta produktibitatearen gorakada urriaren arteko itxurazko bat-etortze bitxia.

Lehenago azaldu dugu, gure ikuspuntutik, «produktibitatearen paradoxa» hau aurrerapen teknologikoaren diruzko produktibitatearen eta produktibitate sozialaren arteko bereizketaren bidez azaldu ahal dela. Bereizketa horren azpian dagoen funtsezko faktorea da aurrerapen teknologikoaren zati handi batek prezioen gainean duen inpaktu negatiboa, aurrerapen horrek aukera ematen baitu produktuak eta zerbitzuak unitateko kostu merkeagoetan egiteko.

arazoaren oinarria da diruzko produktibitatea dela inbertitzaileentzat garrantzia duen bakarra

«Paradoxaren» arazoaren oinarria da «diruzko» produktibitatea dela inbertitzaileentzat garrantzia duen bakarra –logikoa denez–. Horren ondorioz, diruzko produktibitate urriak zenbait dinamika ekonomiko, politiko eta sozial sortzen ditu produktibitate hori areagotzeko edo produktibitate urriagoa konpentsatzeko, eta, horretarako, mozkinak sortzen dira beste inbertsio batzuetan.

Seguruenik, hori da garai neoliberalean Europan –eta, oro har, Mendebaldean– gertatu izan denaren interpretaziorik zentzuzkoena. Eta ez soilik, aurrerapen teknologikoa izan arren, produktibitatea murriztu dela interpretatzeko; aurrerapen teknologikoak berak, ziurrenik, beheranzko «diruzko» produktibitatea sustatu duela interpretatzeko ere bai.

Aurrekoaren ondorioz, printzipioz, ageriko produktibitate «soziala» duen aurrerapen teknologikoak sozialki suntsitzaileak diren dinamikak sortu ditu Europan.

Garai neoliberalean inbertsioen errentagarritasuna areagotzeko erabili diren politiken eta estrategien multzoaz ari gara. Haien artean, jakina, finantzarizazioa eta gehiegizko zorpetzea, deslokalizazio produktiboak, gerra osteko hamarkadetan eraikitako ongizate-estatuaren suntsipen progresiboa, hondoratze demografikoa edo eskulan merkearen esplotazio masiboa (emakumeak eta etorkinak, batez ere).

Kontraesan hori ulertzea ezinbestekoa da, batetik, garai neoliberalean gertatutakoa ulertzeko, eta, bestetik, dirudienez Europa mugako egoera batera iritsi dela ulertzeko.

Garai neoliberalean hartutako neurri guztiak gorabehera, Mendebalean oraindik ez da nahikoa inbertsio produktiboen errentagarritasuna. Beste garai historiko batzuetan, halako arazoek behar zuten erantzuna kanpoan bilatu zen, merkatu kolonialetara hedatuta edo beste potentzia batzuen merkatuak harrapatzeko sustatutako gerrak baliatuta. Antzeko inpaktua izan zuen Asiako eta Europako Ekialdeko merkatuei lotutako globalizazioak, baina hedapen hori amaitu egin zen, eta Eurasiako potentziak lekua hartzen ari dira, astiro-astiro, lehen Mendebaldeko potentzien eskuetan zeuden merkatuetan.

«Kapitalismo inklusiboa» esaten diote eredu berri horri, baina «kapitalismo korporatiboa» edo «feudalismo korporatiboa» hedatzen ari dira

Itxurazko kale itsu honen “irteera” da, seguruenik, korporazio handiek «Berrabiatze Handia» deitu duten iraultza korporatiboa.

Badirudi multinazional handiek hala interpretatu dutela egoera hau, eredu neoliberala bukatutzat jotzeko eta eredu ekonomiko berri bat ezartzeko –«Berrabiatze Handia» proiektuaren bidez– beharra planteatzeraino. «Kapitalismo inklusiboa» esaten diote eredu berri horri, baina «kapitalismo korporatiboa» edo «feudalismo korporatiboa» hedatzen ari dira, termino egokiagoak baitira.