Euskararen zeregina

Irlandan, “Irish Free State” delakoa lortzean, irlandera pittin bat bultzatzen zuten. Kaleetan, “speak Irish!” jartzen zuten …ingelesez. Independentzia lortu zutenerako,  soil-soilik %3k zekiten ongi irlanderaz. Ez zegoen plan handirik. Parlamentuan barra-barra aritzen ziren ingelesez, gutxi zeuden enpresetan, ingelesez, hiri handietako kaleetan, ingelesez. Irlandera eskoletan sartu zuten, baina metodo zaharkituekin eta modu txarrean irakasten zuten irlandera edo gaelera. Euskal Errepublikan, teorian behintzat, hobeto egingo al da? Agian. Letonia eta Estonia ere ereduak dira. Hala eta guztiz ere, ikusiak ikusi, ez nago oso konbentzituta. 

Eusko Legebiltzarrean, nahiz eta gehiengoa izan, legebiltzarrekide abertzaleek, espainiazaleek bezalaxe,  barra-barra egiten dute espainieraz, gazteleraz eta gaztelaniaz. Noizean behin, euskaraz ere bai. Kataluniako Parlamentuarekin konparatzean, alde ederra ikusten da. República Catalanaren aldekoek beti-beti egiten dute katalanez, baita PSOEtarrek  eta besteek ere. 

Gehienik irakurtzen diren egunkariak espainieraz daude. Astelehenean, espainiera hutsez!! Eta etengabe jarrai nezake baina irakurleak ederki ulertuko du zertaz ari naizen.

Euskal gizartean, dena Espainiako edo Frantziako kulturaren bitartez ikusten da. “Hemen Espainian”  esaten da, handik eta hemendik, Hegoaldean. Rio de Janeiro esatean, “j” espainieraz bezala ahoskatzen da, ¿por qué no?. Macron Eliseo Jauregian bizi da, ez Elysée Jauregian, eta Iparraldekook , hor konpon, horrelako euspañolismoak irentsi behar dituzue, protestatu gabe, Hegoaldekook gehiago garelako! Horrelako giroan, nekez indartuko da euskara estatu berrian.

Oztopoak

Independentzia lortzeko, ideiak argi eta garbi azaldu behar dira. Baina garbi! Behin batean, orain dela urte asko, Firrin-Farran telesaioan azaldu nintzen eta galdera hau atera zen: Hobeto biziko al ginateke, Euskal Herriak independentzia lortuko balu? Imanol Muruak: baietz, jakina. Zergatik? Guk euskaldunok hobeto dakigulako zer eta nola nahi ditugun gauzak egin. Beste bat, PSOEtarra, ez zegoen ados. Nire txandan, galdetu nuen zer nolako estatuaz ari ginen. Nola lortuko da independentzia?  Zein eredu? Hori jakin baino lehen, ezin nuen behar bezala erantzun. Ez zuten galdera/erantzun hori oso gogoko , “sakonegia” baitzen baina, 30 urte geroxeago, oraindik ere arrazoia daukadala uste dut nik. Ozotoporik handiena, herri honetako hiritarrak dira. Ez dute sinesten. Ahoz bai, baina eginez ez.  Euskal alderdi abertzaleek independentzia aipatzen dute baina ez dute sekula zehazten zer den, zergatik hobea izango den.  Gauza on bat bezala saltzen dute eta kitto. Ez dute gehiegi konbentzitzen.

Zergatik? Estatuek narratiba kontrolatzen dutelako.  Pais Vasco, Euskadi, Pays Basque, baita Euskal Herria ere, Espainiakoa/Frantziakoa da.  Derrigorrez. Ezinbestean. Historia ilustreagatik eta, referendum aske batean,  diotenez, País Vasco/Navarra Espainian dagoela jartzen duen konstituzioa berretu egin zen. Eta, gainera,  Espainiako armada da Magna Cartaren atzean, ideia txarrak pentsatuz gero. Espainia unibertsala da, Pais Vascoa txoko txikia . Espainiarik gabe, País Vascorroa ezin da bizi. Espainiako Armadak, konstituzioaren arabera,  ez du separatismoa behin ere utziko. Euskal Errepublikak “hemengo bizikidetasuna etengo duela” esango dute, herria banatuko baitu. “Vascoa” izatea, espainiarra izateko beste modua da eta, bidenabar, Espainiako Futbol Liga izugarria ona da! Narratibak dionez, ezinezkoa da hori aldatzea eta, orduan, zertarako alferrik saiatu? Zertarako beharrik gabe burua hautsi? Onartu eta jarraitu behar da espainiarra izaten, oso “guay” delako. Eta aipatu al dut Espainiako Armada konstituzio demokratikoaren atzean dagoela?  Narratiba hori aldatu behar da.

Frantzian, ez dago euskal herritarrik, frantziarrak baizik eta horrela amaitzen da bertako narratiba. Beste narratiba asko ere daude baina goian aipatutakoak nahiakoak dira hasteko.

Beraz, narratiba faltsu asko daude aldatzeko, independentzia lor dadin, baina egin liteke.  Francoren garaian, gauzak askoz zailagoak ziren baina “España  = aurrerakuntza, País Vasco = eskualde folklorikoa” den narratiba aldatu zen, baita “Pais Vasco = España”  edo “eusquera = atzerapena” narratiba ere, askorentzat bai, behintzat.

Datozen artikuluetan, aipatu ditudan puntuak zehatzago azalduko ditut, hau da, Euskal Errepublikaren izena eta izana, euskal nortasuna zer den, zertarako eta norentzakoa den independentzia, Euskal Errepublika nola lortu, indartu, eta hobetu; euskararen egoera eta litezkeen konponbideak baita oztopoak nola gainditu ere.