Erratza – Ruscus aculeatus
Udaberriko kimu gazteak esparragoak bezala presta daitezke. Gosegarri eta diuretikoak dira. Aberatsak dira potasio, magnesio, kaltzio, fosforo, kobalto, selenio, sodio, manganeso, kromo, C bitamina, A probitamina, niazina, riboflabina, tiamina, tanino, erretxin eta flabonoideetan (rutosido, hesperidina eta quercetina). Mingotsak dira.
Jateko, ur gazitu ugaritan egosi eta gero kontuz aterata, jateko prest daude, nahieran.
Hazi txigortuak kafearen ordezko moduan erabiltzen dira.
Ez da gomendatzen hipertentsio arteriala eta giltzurrun gutxiegitasuna dutenek jatea. Ezta haurdunaldi eta edoskialdian ere.
Bere fruitu gorriek gorakoa, beherakoa eta gorputz ikarak eragin ditzakete.
Erratza, erratzak egiteko erabiltzeaz gain, harakinen ebakitzeko taulak eta kupelak garbitzeko ere erabili izan da, baita tximiniak garbitzeko eta janaria arratoi eta saguengandik babesteko ere.
Beste arlo batzuetan, ekaitzetatik eta indar gaiztoetatik babesteko ere ezagutua da.
Hori bai; landare hau galzorian dago, diotenez, Eguberrietan apaingarritzat erabiltzeagatik, baina basoen galerak zerikusi handiagoa duelakoan nago, hainbeste erabilera emanda ez baldin bazen lehenago galdu.
Beraz, hartzekotan, neurriz bildu, inguruan nahikoa dagoela ziurtatu ondoren. Gainera, ugaltzen laguntzen badiogu, elkarri mesede egingo diogu.
“ERRATZA” eskoba latz gisara erabili ohi zen, beheko suak eta tximiniak garbitzeko, adibidez.
Tximiniei buruz, leku arriskutsuak omen ziren, handik hildakoak Jaisten zirelako, eta bizi zirenekin nahasi!
Hildakoak nahastea bizidunekin ezin zen normaltzat Jasan;
Ezta izarrak nahastea lurrean bizi direnekin;
Hortik euskaldunek “EUTSI Goiari” esatea!
‘Eutsi Goiari’ eta
‘Ez Galdu Iparra’!
Nik uste, gaur egun ere gaurkotasun handia duen goiburuak direla!
Euskaldunen beldur itzeletariko bat horixe baitzen: izarrak bizidunen buru gainera Hautes bapatean!
“Eutsi Goiari” goiburua bilakatu da agur esateko modu ohikoa!
Bizidunen buru gainera jausi bapatean
Miren Amurizak bere ‘Playbak’ liburuan castellanismo mordo bat darabil: ‘ankilosatu’, ‘perifenria’…, nahiz eta euskeraz esan daitezkeen horien ordezko diren
‘zaharkitu’, ‘inguramen’…
Ez dut ulertzen Miren Amurizaren jokabide hori;
Eta zergatik ez du jotzen frantsesera, edo Japoniera, adibidez, eta ez gaztelaniara hain zuzen ere; zer estimatzen du GURE Miren Amuriza batek gaztelanian!