“Derrigortzearen kontra, informatzearen alde”?

2021eko martxoaren 2an Ana Galarraga Aiestarenek Berrian, “KORONABIRUSA, ZIENTZIA PENTSALDIAN” atalean “Derrigortzearen kontra, informatzearen alde” izeneko artikulu bat argitaratu zuen. Hura irakurtzen hasi nintzenean, burura etorri zitzaidan lehena izan zen “guztiz ados”. Edozein gairi buruz eztabaidatzen dugunean eskatu behar dugun lehenbizikoa askatasuna eta gardentasuna dira; hau, da informaziorako sarbide librea. Informazio egiazkorik gabe ez dago eztabaidatzerik.

Hala ere, irakurtzen jarraitu ahala, zalantza handiak sortu zaizkit, bai atalaren izenaren eta bai artikuluaren beraren izenaren egiazkotasunaz.

Printzipioengatik txertoei uko egiteak (Covid-19ko txerto haietaz ari dela uste dut) “aurrez aurre jartzen ditu norbanakoen askatasuna eta onura kolektiboa” horren biribil adieraztea astakeria iruditzen zait, alde guztietatik begiratuta.

Adierazpen hain biribil horrek erakusten du artikulugileak ez duela oso printzipio sendorik inongo gaitan. Iruditzen baitzait ez dakiela oso ongi zertan datzan giza bizipen hori, bizitzaren edozein konturi begira.

Eta ez bakarrik ez duela ideia argirik pertsona baten printzipioak zer diren. Horretaz gain, ez du aski gaitasunik printzipiodun pertsonei hauek defenditzeko askatasun nahikoa eskaintzeko. Irudi du kazetariak askatasuna eta gardentasuna defenditzen dituela… bereak ez diren printzipioak dituzten pertsonentzat izan ezik.

Pertsonek txertoei uko egitea “zuhurtzia edo errezeloarengatik” (galdera ikurra neurea da, txertorik ez jartzeko halako arrazoia agertzeak sortzen didan harridurarengatik), txerto horien eraginkortasuna eta ziurtasuna egiaztatzearen zain egotea, ez didate ukatuko jarrera guztiz arrazionala eta logikoa dela. Populazioa lasaitzeko, eta botika hauen egokitasunaz konbentzitzeko, artikulugileak galdera-erantzun multzo bati ekiten dio. Haietako batzuek, nire irudikoz, ez dute nondik heltzerik.

Hasteko eta behin, txertoak zer diren azaltzen du. Eta adierazten du (ez dakit ongi zertan oinarrituta) gizakiengan birus zatiak sartzeak “ez duela kalterik egiten”. Kontu hau plazaratzen dudanean ez dut esaten material genetiko sartze horrek beti arazoak sortuko dituenik pertsonengan… baina hortik zalantzarik gabe ez duela sortuko esatera, tarte izugarria dago.

RNA-m (RNA mezularia) duten txertoak, Pfizer- BioNTech eta Modernarenak, azaltzerakoan, berriz esaten du delako RNA-m ezin dela zelulen nukleora sartu. Eta hori, printzipioz, teorian, zuzena da. Haren funtzioa, edozein RNA-m-rena bezala, zitoplasmako erribosomekin mihiztatzea da, hauek baitira proteinak sortzen dituzten egiazko faktoriak.

Eta printzipioz diot. Biologian, gure gorputzetan edozein unetan espero eta nahi ez dena gerta daitekeelako. Biologia ez da matematika hutsa; gutxien espero duzun lekuan agertzen da ustekabea.

Onartuko dut artikulugileak ez duela zertan jakin badagoela erretrotranskriptasa izeneko entzima bat, alderantzizko transkriptasa, alegia, erretrobirusek, ARN birusek, dutena. Bere betebeharra da DNA eraikitzea RNA kateetatik abiatuta, ugaltzeko eta bere prozesua jarraitzeko organismoan. Eta hau zeluletako nukleoen barruan gertatzen da.

Ez dut esaten hau gertatu behar denik… baina, nork baieztatu dezake ez dela gertatuko, RNA-m-zko txerto berri eta esperimental hauek ikertu diren hain hilabete gutxitan? Nik neuk, jakina ezetz. Eta informazio falta honengatik, txerto esperimentalek ikerketa denbora nahikoarekin egitea nahi nuke, honelako gauzak ziurtatzeko… hau eta beste batzuk… jendeari era masiboan inokulatu baino lehen.

Birusaren RNA-m inguratzen duten substantziei buruz hitz egin gabe. Nanopartikula lipidiko batzuk dira, alergia erreakzioak sor ditzakete, eta baita ustekabeko eragin neurologikoak eta kardiobaskularrak ere, mintza hematoentzefalikoa zeharkatu dezaketelako, gure nerbio sistema kanpoaldetik babesten duen azken hesia. Era berean, birusaren “Spike” proteina erraz lotu daiteke gure organismoan ACE2 entzima duten alde askorekin: endotelio baskularra, hesteak, barrabilak, obarioak, ume bat sortzeko karen osaketa, giltzurrunak…

Nola esan daiteke txerto hauek ezin dutela elkarreragin gure DNArekin, eta ezin dutela bat ere kalterik sortu? Hori ziurtatzeko aski denbora hartu dute? Horrelako baieztapena sustatzeko urte asko igaro beharko lukete, elkarreragin genetikoa, eta elkarreragin honen ondorioak ondorengoentzat hurrengo belaunaldietan ikusi beharko bailirateke.

Eta pellokeria iruditzen zait “Babes hori iraunkorra da” irakurtzea. Iraunkorra? Hilabete batzuetako efikaziaren ikerketekin? Bai, zera! Hau informazio egiazkoa da ala propaganda hutsa? Artikulu idatzi duenak benetan hori uste al du? Nondik kopia-itsatsi du? Mezu hau ematen dute “albisteen egiaztatzaile” ustezko eta zorigaitzez ospetsuek. Erdizko egiak eta ordaintzen dien nagusiaren ahotsari leial.

Ondoren, adenobirusak garraiatzaile erabiltzen duten txertoez ari da. Adenobirusek, gehienetan, marrantak sortzen dituzte gure arnasbideetan. Beren egoera naturalean ere ez dira kalterik gabekoak, artikuluak dioenaren kontrara. Garraiatzaile erabiltzeko, eta inokulatzen dieten pertsonei kalterik ez eragiteko errekonbinatzio genetikoa lana egin zaie.

Kasu honetan, artikuluan ongi irakur daitekeen bezala, delako “Skipe” partikula fabrikatzeko erabiliko den material genetikoa adenobirusaren DNA egiturari atxikia dator. Eta galdera inozo bat datorkit burura: non gauzatuko du bere ekintza DNAk, zeluletako nukleoan edo zitoplasman?

Aipatzen da dagoeneko badaudela esperientziak adenobirus garraiatzaileekin, Ebola eta Zika birusaren kontrako txertoetan. Baina ez du deusetarako aipatzen bi txerto horietan ikusi den fenomenoa. ADE izeneko fenomenoa, alegia, ingelesezko itzulpenetik “antigorputzen menpeko hobekuntza”. Fenomeno hau bi txerto horietan ez ezik, RNA birusen kontrako beste txerto batzuetan ere gertatu da: bai koroabirusetan (SARS, MERS), eta bai bestelakoetan ere (Arnasbideetako Birus Sinzitiala, ume txikien bronkiolitis ezagunak eta batzuetan konplikatuak sortzen dituena).

Birus horien kontrako txertoetako saiakeretan ikusi zen askotan pertsona larriago  jartzen zela, prebenitu nahi zuten patologia berarekin. Eta hau gertatzen zen “lotzeko” deitzen diren antigorputz batzuk ekoizteak birusa sartzea eta gogorrago eragitea errazten zuelako.

Asti pixka bat badu, artikulugileak miatu dezake duela berrogeita hamar urte baino gehiagoko bibliografia medikua, orduan umetxo batzuk hil ziren, modu dramatikoan, VRS inokulatu zietelako aurretik ikerketarik egin gabe eta animaliengan probatu gabe. Bai, ados, beste garai bat zen, baina adibidetzat balio du birus hauekin kontuz eta tentuz ibiltzeko. Idazlana egin duenarekin ados nago RNA-m txertoak direla Covid-19rako onartutako lehenengoak.

Horri gehitzen dio honelako txertoak beste eritasun batzuetan probatzen ari zirela, nolaz eta GIH eta amorreria. Probatzen ari ziren, bai, baina, adibidez, 40 urte daramatzate GIH identifikatu zutenetik, eta orain arte ez dute txerto eraginkorrik sortu.

Ez dut zalantzarik egiten teknologia hauek erabilgarriak izanen direla etorkizunean, ez nago aurrerapen teknikoen aurka… baina urrats zuhurrekin ezarri beharko lirateke. Beti esaten dut lehergailuekiko saiakerak hobe dela gaseosarekin egitea.

Artikulu berean adierazten du informazio zientifikoa ez dela inoiz hain bizkor eta hain garden partekatu, eta inoiz ez duela hainbeste diru jaso munduan. Ados nago erdizka bakarrik. Azalduko dut.

Hain bizkor komunikatu da informazio zientifikoa, ezen, hasieratik, egun gutxi batzuetan, birus bat bakartutakotzat eta purifikatutakotzat jo baitzen, bere sekuentzia osoarekin, birusa zegoela suposatu zen paziente gutxi batzuen izerditik (ironia uler bekit). Kontrol ikerketa paralelorik egin gabe.

Prozesu batean, orain arte jakiten denetik, nukleotido serie bat identifikatu zuten) SARSen antzeko birus baten gutxieneko partea) eta gainerako guztia banku genomikoen informaziotik berreraiki zen. Literalki, birologiaren hizkeran, birus kimera baten aurrean gaude.

Espezifikoak diren PCRak eraikitzeko prozesua (beste zientzialari batzuek ezeztatu dute dagoeneko) egun batetik bestera gertatu zen eta argitaratu zen, maila bereko beste ikerlari batzuek berraztertu gabe, eta OMEk eredu hau hartu zuen mundu osoan erabiltzeko “urrezko estandartzat”… ia argitara atera baino lehen.

Bizkorra bai izan da… baina gardena ez. Izan ere, bertsio ofizialaren aurka mintzatu den, edo are galderak ozen egin dituen edozein ahots isilarazia izan da, tregoarik gabe, komunikabideetan eta sareetan. Hau gardentasuna da?

Eta bukatzeko, artikuluaren egileak txerto hauen segurtasuna aipatzen du. Egia da txerto bat onartua izateko ikerketa preklinikoak egin behar direla animaliekin, eta ondoren hiru fase kliniko gizakiekin. Egia da, halaber, txerto hauek hiru faseetan ikertu direla boluntario talde handi samarrekin.

Baina orain arte ez zen inoiz onartu (arrazoi handiz, nire ustez) fase batetik bestera hain azkar igarotzea, eta are gehiago, txertoen ikerketa batean faseak aldi berean egitea. Segurtasun alderdiak egiaztatu behar direlako ez hilabete bat edo biko tartean. Arrazoi handiagoz txerto eredu esperimental hutsekin, eta urteetara begira.

Argudio ematen du orain arte ez dela egon hainbat gobernuren hainbesteko finantzaketarik. Baina kontua da diru gehiago egoteak ezin dituela berme ikerketen epeak laburtu, ezta ikerketa beraiek bizkortu ere. Ea azaltzen didazuen nola egiten duen hau.

Esperimentuaren laugarren fase honen emaitzak aurrekoen emaitzak hobetzen ari direla? Hori azaltzea ere behar dut. Ikerketen lehenengo faseetan, batez ere, ondorio kaltegarri ugari gertatzen ari ziren, gehienak lokalak baziren ere, eta sistemiko gehienak, itxura batean, oso larriak ez baziren ere. Pertsona zenbaitzuek patologia neurologiko larria garatzen zuten, eta ikerketak hainbat aldiz gelditu zituzten ea azken hau txertoekin lotuta ote zegoen ikusteko.

Deigarria da nolako erresistentzia jartzen den, gehienetan, ondorio kaltegarri larriak injektatutako produktuekin lotzeko orduan, denbora sekuentzia argia baita, eta lehen osasuntsu zeuden pertsona batzuetatik abiatzen delako.

Bestalde, txertoen ondorio kaltegarriak kontatzeko orduan, beste botikekin bezala, datu bilketa sistemak “pasiboak” izan ohi dira. Esan nahi dut, kalte hauek jasotzen dituzten pertsonek beraiek, edo beren medikuek, jakinarazi behar dituzte.

AEBetan, sistema hauen, VAERS, adibidez, efizientzia eza ikusi dute. Baliteke ondorio kaltegarrien % 10etik % 1era bakarrik jasotzea.

Espainiako Farmakozaintza Sistemaren jakinarazpenen sinesgarritasun erreala jakin nahi nuke, hau ere datu bilketa sistema pasibo bat delako. Covid-19ren txertaketa kanpaina honetan argitara ematen ari diren txostenetan ondorio kaltegarrien % 0,15 zenbakia ematen dute, erreakzio lokaletan, arinetan, eta beste larriago eta sistemikoen artean.

Zenbaki hau, argi esateko, sinestezina da. Adibide bat emanen dut, hau ere Amerikakoa. Iragan abenduaren 14an hasi zen kanpainako lehenengo bost egunetan, CDCak alertan jarri ziren Erresuma Batuan eta AEBko hainbat estatutan gertatzen ari ziren alergia erreakzioengatik, eta “V-safe” izeneko datu bilketa sistema proaktibo bat abiatu zuten ondorio kaltegarriak jakiteko. Sistema honetan txertatutako lagun bakoitzaren jarraipena egiten da, bere egoeraz bereziki galdetuz.

Lehenengo egunetako datuetan, denetara zenbatu ziren % 2,79 ondorio kaltegarri, lanera joatea eragotzi zuten eta medikuen arreta behar izan zuten ondorioak. Aldiz, beranduago, CDCek nahiago izan zuten datuak ematen jarraitu… baina orain VAERS sistemarekin, askoz gutxiago erreala dena. Pentsa daiteke hori egin zutela sistema proaktiboarekin ondorio kaltegarri asko jasotzen ari zirelako.

Adibidez, otsailaren 26an (ikus daitekeen azken data) 70 milioi dosi inokulatutatik kaltetutakoak 25.212 dira, tartean 1.136 hildako eta 4.424 lesio larri, Beraz, ondorio kaltegarriak % 0,036 dira.

Zer gertatu da, orduan? Txertoak, berez, hainbeste hobetu direla txertaketa masiboaren hasieratik beren ondorio kaltegarriak ia % 99 gutxitu direla? Ez da izango, ba.

Zer esaten didate zenbaki hauek? Nire ustez, argi ikusten da ondorio kaltegarriak zenbatzeko era nabarmen anomaloa dela gutxiegi kontatzeagatik. Zergatik ez dute jarraitu Ipar Amerikako CDCek hasieran erabili zuten sistemarekin? Arazo teknikoak? Bai ta zera ere!

VAERS sistema, behintzat, irekita dago online kontsultatzeko, egun batzuetako atzerapenarekin bada ere (azken hau onargarria da guztiz). Espainian ezta hori ere. Eta Espainian Covid-19ko txertoen ondorio kaltegarrien % 0,15 horrekin fidatu behar dugu?

Argitara atera dira kasu ugari, zeinetan Espainiako erresidentzietan txertaketa masiboa hasi ondoren, bai egoiliarrei eta bai langileei, bat-bateko eritasun agerpenak eta heriotzak gertatu baitira. Norvegiako osasun arduradunek, txertaketa ondoko heriotzak jakin ondoren, bederen kuestionatu zuten ea ongi zegoen osasun kaskarreko pertsonei txertoa ematea… Hemen ezta hori ere; bakarrik “ze pena ez ziotela txertoa lehentxeago eman” bezalako komentarioak. Horri nik itsutasun kognitiboa deitzen diot.

AEBen heriotzen % 47 gertatu ziren txertatu ondorengo 48 orduetan gaixotu ziren pertsonei, eta heriotzen herena gertatu zen Covid-19 txertaketa ondorengo 48 ordu haietan. Hau ere kasualitatea da? Zoritxarra, agian? Honi deitzen diote ondorio txarrik ez egotea?

Nora begira daude autoritateak, bai osasunekoak eta bai gobernukoak; nora zientzialariak eta masa komunikabideak?

Zientziaren papera (letra larriz idazten dudanarena) beti da zalantzan jarri eta jakiten ez dena ikertu, aztertu. Gainerakoa, azken urte honetan ikusten ari garena, diktadura zientifiko hutsa da, pentsaera bakarra, Orwellen Egiaren Ministerioa ezartzea.

Eta bukatzeko, komentatuko du artikulugileak Covid-19 txertoekin hain onkotea den bere lanaren bukaeran aipatzen duena, esaten baitu idatzi duena idatzi duela “Zalantzan zeudenak lasaitzeko”. Sentitzen dut, Ana, baina ez nago batere urduri, eta ez dut zalantzarik nik neuk zer erabakiko dudan Covid-19 txerto hauei dagokienez. Nirea, zuretzat uzten dizut, gustu handiz.

Osasuna zuretzat eta zureentzat.