Ez du ertzik falta, baina komodoa da, balioanitza, “passe-partout”, bertutez jantzita dator, ezkutatu eta berriz azaleratzen da, gaurkotasunez betea, hor dago beti: berdintasuna. Espainiako alderdien arteko borrokaren atakan, protagonismo berezia hartu du, berriz ere. Ayusok eta nazional-populismoak argi utzi dute: berdintasuna eta, hedaduraz, Espainiako Konstituzioa da katalan independentisten amnistiaren kontrako errezeta. Epaileek berdintasunaren doinua maite dute, badakigunez.
Berdintasunaren leloa ezagun zaharra dugu. Frantziako Iraultzarekin batera eta Mendebaldeko nazio-estatuen konstituzioen goraldian sendotu zen. Historikoki berdintasunak kontrakoa du pribilegioa. Pribilegio hitza, ordea, bihurria da, piegé (edo tranposoa), Jean-Louis Davantek adierazi duenez. Frantziako Iraultzaren 1789ko abuztuaren 4ko Pariseko gau aztoratuan, “pribilegioak” abolitu ziren, eta frantses herriaren berdintasuna onartu. Desberdina zena salbuespena zen, eta berdindu behar zen. Joan ziren euskaldun kontinentalen betiko instituzioak eta zuzenbidea, Nafarroako Erresuma ere tartean.
Pribilegio edo privus lex haiek (etimologikoki “lege indibidualak”) tokian tokiko araubidea eta askatasunak ziren Euskal Herrian. XIX. mendean, bidegabe eta apetatsu bilakatu ziren bat-batean, gorrotagarri; traba zitzaizkion espainiar erregetzari eta errege erakundeei. Espainiar koroak ez zuen astirik galdu: Euskal Herriko foru araubidea, Nafarroako Erresuma barne, desegin behar zen.
Pribilegio edo privus lex haiek tokian tokiko araubidea eta askatasunak ziren Euskal Herrian. XIX. mendean, bidegabe eta apetatsu bilakatu ziren bat-batean, gorrotagarri
XIX. mende erdialdean, Espainiako Gorteetan ez zen zalaparta falta. Ezinbestekoa zen euskal herritarrak Espainiako Erresumarekin berdintzea. Berdintasunaren izenean, Marokoko gerra kolonial absurdura joan behar ziren, besteak beste. Euskal agintariak amua irensten hasi ziren. Bigarren Karlistaldiaren amaierako okupazio militarrak eta gerra legeak eman zuten berdintze ia osorako parada, 1876an.
Espainiar Gorteetako kide aztoratuek berriz astindu zuten (espainiarren) berdintasunaren mamua. Cánovas del Castillo presidenteak eta Espainiako Gorte ez demokratikoetako enparauek indarrik gabe utzi zituzten Araba, Bizkai eta Gipuzkoako instituzioak eta zuzenbidea. Asimilazioa bidean zen, eta Kode Zibilaren auzia geratu zen dantzan. Parlamentari espainiarrek euskaldunei orain hizkuntza ere kendu behar zitzaiela oihukatzen zuten.
Euskal agintariak amua irensten hasi ziren. Asimilazioa bidean zen
Sagastaren gobernua, Gamazo ministroaren bidez, berdintze hori erabat gauzatzen ahalegindu zen, Nafarroa Garaia Espainiako probintzia soiltzat hartuz. Euskal herritarrak haserre ziren, 1893-1894ko Gamazada matxinada piztu zen. Gernikako Arbola-ren doinuen artean, herri protesta horrek Nafarroa Garaia zuen erdigune, Donostian ere sei hildako utzi zituen, duela aste gutxi batzuk gogoratu dugunez.
Nolako hautsak honelako lohia. Ordutik, badugu adjektibo markaturik gabeko zuzenbide bat, zuzenbide erkidea edo komuna, ez berezia, ia unibertsala, ia neutroa, eta jakina, berdintasun konstituzional totemiko bat. Espainiakoa, noski. Hizkuntza bezala, komuna. Eta euskaldun izatea? Pribilegioa edo, Feijook Espainiako Kongresuan adierazi duenez, karaoke bat. Noiz arte?
Beraz, berdintasunaren auzia konpondu nahi nuke, Alzheimerra gerta zaidan baino lehen.
Bedintasun positibo bakarra Españar inperiala da, ezen EZ bestelako ezein: adibidez EZ eskoziar, ez kaledoniar…, ez, noski/prefosta euskalduna (batez ere azken hau!) baldin bada.
– “Viva España GRANDE, libre, UNA y BERDIÑA!
– “y cARA AL sOL con la Camisa Nueva!”
Con la camisa azul, por supuesto.
Y arriba los brazos! Los derechos, por supuesro!
Halaxe sartu behar izaten zuen jendeak Gautegiz Arteagako elizan, Franco GENERALISIMOAREN aurrean eta Lucio Arizmendi abade franquistaren garaian.
Luzio Arizmendi (Gallatukoa bera. Orozko, Bizkaia) bandera española zeukan pulpito gainean. Bandera hori baten batek handik kentzen bazuen (behin edo gertatu zen moduan) beste bat zeukan haren ordez jartzeko, lasai…. bandera rojigualdak zituen “sin solución de continuidad”
Zren besre gauza bat: er esan nahi du “sin solución de continuidad” esaerak?
– “Sin interrupción”, ¿no sabes? -esan didate albotik.
– O sea, sin problema -nik. Baina orduan, berdin al da PROBLEMA y SOLUCIÓN?
Algo no cuadra, españoles!
Zentralizazioa, kontrola, uniformatzea, zapalkuntza eta lapurreta “berdintasuna” hitzarekin estaltzeko saiakeraren ajeak dira hauek.
Irakurritakoak gogora ekartzen dit “munduko hiritar” omen zirenen moda; esaten ziguten: “ni ez naiz ‘nazionalista’, munduko hiritarra bainaiz”… eta hor ibiltzen ziren beren pasaportearekin mundu horretan harat honat bidaian eta lasai ederrean.
Laizismoaren inguruko debatea ere etorri zait burura. Nonbait irakurria dudanez, 1789ko Iraultzaren ondotik egon diren saiakeren beste arlo bat da hau: Estatuaren laizismoa aldarrikatzen den bezala kredo desberdinen arteko “bedintasuna” bermatzeko, era berean aldarrikatzen da hizkuntza bakarra, zentrala, “neutroa”, “amakomuna”, “apolitikoa”, hiztunen arteko “berdintasuna” lortzeko… Baina, nik dakidala, agian posible da erlijiorik eza; hizkuntzarik eza, ordea, ez.
A ze manipulazioa guztia… eta ze gogotsu besarkatzen duten kolonizatu askok.
Azken ñabardura bat: “berdintasunaren” izenean egindako manipulazio eta abusuak gizon-emakumeen arteko botere asimetria klasistaren esparruan ere ematen dira.
Tamalez herriari gerta zaio alzheimerra Josu!
Derioko Seminarioa apazgai nenbilela, Oteiza irakurri nuen “Filosofia” ikastean (Meditaciones en un túnel?), nahiz eta piperrik ez ulertu.
Hortaz, “Teologia” ikasketara heldu nintzen… eta galdera filosofikoa egiten hasi (zeren hori esan baitziguten “Fisosofian”.
Baina, galdetzen hasi nintzenean Teologian, zera erran zidaten: “baina ez al duzue hori konpondu Filosofian”; fede arazoak izan ditzakezu orain, kontuz.
Bada, beraz, aski nahastuta nenbilen oro har.
Halere, zerbait espabilatzen hasiak ginen Teolgia azkenetan, eta, den-denek gazteleraz errezatzen zihardutenen aurrez aurre, taldetxo bat, hamar bat edo, euskeraz errezatzeari ekin genion.
Horrek kirrinka egiten zuen (edo karranka), noski… ta orduan Semunarioko “Superiorek” zara leporatu ziguten: “ez zarete UNIBERTSALISTAK!”