Zertarako balio duen intelektual batek

2020ko irailean astronautaz jantzitako gizon batzuek Groseko hondartzan emakumezko surflari bat atxilotu (sintomarik ez zuen emakumea baina ditxosozko gaixotasunean nahasia zegoena, dagoeneko AEBn bere horretan zehaztugabeak edo axolarik gabeak izateagatik baztertu diren test ezagunen ondorioz) eta jendearen txalo artean eraman zutenean, zenbaitzuek faxismoa bertatik bertara ikusi genuen jadanik. Izan ere, faxismoa ez dira eskuak jaso eta bandera barregarriak daramatzaten frikiak, baizik eta auzokoa salatzen eta autoritatearen esku-hartze arbitrarioa goraipatzen diharduten auzotarrak, haiek ere garrantzizko zerbaiten parte izango balira bezala.

Faxismoa ez dira eskuak jaso eta bandera barregarriak daramatzaten friki batzuk, auzokoa salatzen duten auzotarrak baizik

Ordurako jadanik hasi ziren bideo distopikoak iristen, inork erremediorik ipini ezean gizarteak igaroko zituen hurrengo etapak zein izango ziren aurreratuz: zenbait aste itxialdian, zenbait hilabete gero, zenbait asteko muga harat-honat ibili eta elkartzeko askatasunean, zenbait hilabete gero, ziztada bat, gero bi, ondoren hiru, gaueko aisialdirako pasaportea, pentsioa kobratzeko pasaportea, lan-kaleratze bat erantzukizun eza aurpegiratuta, seme-alaben zaintza galtzea gehien komeni zaien hura ez egiteagatik, etab. Egia da urrats horietako zenbait jadanik ematen hasiak zirela, baina pronostiko gehienek xelebrekeria huts ziruditen.

Baina betetzen joan ziren.

Ikusi dugu, bata bestearen atzetik, neurri absurdu, alferreko eta askatasun-urratzaileak nola hartu diren, aldi berean, gutxi-gehiago sinesten genituen gauza askoren egiazko bisaiak azaleratuta geratu direlarik. Argi eta garden ikusi ahal izan dugu osasun, informazio eta ekonomia aldetiko menderakuntzaren atzean dagoen testuingurua eta, bide batez, baita gutariko bakoitzaren errealitatea ere. Ez da atsegina izan, eta askok hanka baten galera sentitu dugu, egiazko bizitzaren erbeste moduko bat, dagoeneko sekula berdinak izango ez diren gauza guztien dolu bat.

Zoroetxe honen erdian, faltan sumatu dira soilik gaixotasunaren aurka borrokatzeko neurriak eman beharrean osasuna hobetzeko moduari buruzko aholkuak emango zizkiguten medikuak, baina faltan nabaritu dira, baita ere, hitzaldi, mikrofono, post, katedra eta prentsa-artikuluen bidez hainbat gairen inguruan aholku-ematen ari zitzaizkigun intelektual horiek guztiak. Argi-uste horien zerrenda pertsonala da, bakoitzak berea du, baina guztiok dugu gogoan nabarmenduen talde bat: ezkerraren erreferenteak, kazetari entzutetsuak, iritzi-liderrak, txio-zaleak, irrati eta telebistako programetako gidariak, idazleak, filosofoak, askatasunaren poetak, artista plastikoak eta nekegile ugari.

Non egon dira gobernuak hedabideak erosi dituenean, zentsura ezarri denean, oinarrizko eskubideak alboratu direnean, bereizkeria zentzugabeko mailetara iritsi denean?

Hitz proparoxitonoekin eta latinezko aipuren batekin edo maitasunaren eta egiaren, edertasunaren eta autodeterminazioaren inguruko rock-leloekin mintzatzen ziren horiek guztiak, errealitatearen txokoak argiztatzen zituzten itsasargitzat eta mundu garaikidearen kilker hiztun ezinbestekotzat hartu izan ditugun horiek guztiak, non egon dira gobernuak hedabideak erosi eta gezur eta zentsura instituzionalizatua ezarri zenean, eztabaida zientifikoa debekatu zenean, funtsezko eskubideak alboratu eta totalitarismo guztien koartada den guztion onurarekin ordeztu zirenean, txertoa ipini nahi ez zutenen aurkako hertsatzea eta bereizketa zentzugabeko mailetara iritsi zirenean? Entzun ere ez ditugu egin. Bitan bat: gertatutakoaren larritasunik, inondik ere, ez dute ikusi, ala ikusi bai baina dena delako arrazoiagatik isildu egin dute, beldur irrazionalak eramanda, interesik ezagatik, hala komeni zitzaielako edo, agian, intelektualek nonbait kargutxo bat, bulego bat, liburuzain postu bat, beka bat, tertulia bat edo agintaritzak babestutako egunkarian zutabe dotore bat izatea eragiten duen kulturako laguntzatxo horren ondorioz. Ez dakit zer den okerragoa: ez ikustea edo ikusi eta isiltzea.

Beste zenbait gure bizkar barre egiten aritu dira, lehen beraiek baliatu ohi zuten iritzi-independentzia gauzatu dugulako

Batzuek beren gauzetan jarraitu dute ezer gertatuko ez balitz bezala, baina beste zenbait gure bizkar barre egiten aritu dira, lehen beren hitzaldi luzeak mamitzeko baliatzen zuten iritzi aldetiko independentzia gauzatu dugulako. Arrisku publiko garela esan dute, ume modura neurriz gain jardutea leporatu digute, eta nazismoa hutsaltzea ere bai, hilabetean tabernetara sartu ezin izan dugulako. Bada, ados. Agian gradu kontua izango da. Ez bada nazismoa telebistan txantxak egitea ez txertatuaren pegatina bat guri ipintzearekin eta su-jaurtigailu batetik pasarazteko aukerarekin, edo nire seme-alabak urtebetetze-ospakizun batetik kanpo geratzea haur toxiko “aitona-amona hiltzaile” izateagatik, orduan ez litzateke intelektual izendatu behar mehatxua osasunerako ez baizik eta askatasunerako zela ohartu ez den edo ohartu izan nahi ez duen hura.

Esango didazu zertarako behar ditugun bestela. Zertarako balio duten intelektualek, gaizkia badatorrela hauteman eta jende arrunta horretaz ohartarazteko ez bada. Ohartarazi eta adoretzeko. Ez dute halakorik egin. Gehien behar izan ditugunean, ez dute eman behar zutena eman.

Zertarako balio dute intelektualek, jendea ohartarazteko eta adoretzeko ez bada?

Eta kostako da ostera serioski har ditzagun.