EKAI Centerrek landutako Short paper 2023-04-19
Ingurumena babesteko mugimendu ekologista izan zenak, gaur egun katastrofismo klimatikoaren bidez posmoekologismo gisa endekatua izan denak, ekofaxismorantz bizkor egiteko arriskua duela aipatzen dugunean, indar kontzeptual handiko adierazpena erabiltzen ari gara, baina, logikoa denez, irakurle askori gehiegizkoa iruditu dakieke.
Ikus dezagun. EKAI Centerren behin baino gehiagotan aipatu dugu mendebaldeko elite korporatiboek faxismo edo neofaxismo modu berrien aldeko apustua egitearen arrisku objektiboa. Arrisku objektibo horiek XX. mendeko 20ko edo 30eko hamarkadan faxismoa eragin zutenekin aldera ditzakegu.
Faxismoaren jatorria, hiru gertaeren aurrean elite ekonomikoek izan zuten izua besterik ez zen izan:
- Sobietar komunismoaren kanpo-mehatxua.
- Langileen eta herritarren mugimenduaren barne-mehatxua.
- Eredu ekonomikoaren krisia.
Garai hartan, forma desberdinak hartu zituen faxismoak: nazionalismo erradikala, fundamentalismo erlijiosoa edo arrazakeria. Baina helburuak beti berdinak ziren. Barne matxinada neutralizatu nahi zen eta, bereziki Alemaniaren kasuan, sobietar komunismoaren kanpoko mehatxua neutralizatu.
Mendebaldeko elite korporatiboak izututa daude berriro eta ez dute zalantzarik izango beren burua defendatzeko orduan
Mende bat geroago, mendebaldeko elite korporatiboak izututa daude berriro. Eredu neoliberala agortuta dago eta kanpoko mehatxu antikorporatiboa herrialde emergenteek ordezkatzen dute orain, Errusia eta Txina buru direla. Korporazio handiek ez dute zalantzarik izango beren burua defendatzeko beharrezko neurriak hartzeko orduan.
Desberdintasun nabarmena dago, noski. Egungo barne-oposizioaren ahultasunaren eta duela mende bateko langile-mugimenduaren indar handi eta erradikaltasun are handiagoaren arteko ezberdintasuna agerikoa da. Gaur egungo mendebaldeko Europan, neoliberalismoaren, atlantismoaren eta posmodernismoaren inguruko homogeneizazio ideologikoa da nagusi. Hala ere, korporazio handiek badakite egoera hori azkar alda daitekeela, batez ere, eredu neoliberala agortzearen ondoriozko kostuak mendebaldeko herritarren lepotik ordaintzen jarraitzen bada.
Arrisku horien aurrean, posmoekologismoa sistematikoki erabiltzen ari dira jada korporazio handiak, hainbat helburu ekonomiko edo kontrol sozialari dagozkionak lortzeko asmoz. Kontrol sozialerako tresna bat da orain ekologismoa, katastrofismo ekologikoaren bidez oinarri arrazionalik gabe geratu baita. Tresna hau, duela mende bat fundamentalismo erlijioso, patriotiko edo arrazazkoak izan zuten indarrarekin aldera daiteke argi eta garbi.
Gaur egungo mendebaldeko Europan, neoliberalismoaren, atlantismoaren eta posmodernismoaren inguruko homogeneizazio ideologikoa da nagusi
Katastrofismo ekologikoa oinarri emozional bikaina da eredu neofaxista baterako. Benetako helburuek ez dute zerikusirik izango ingurumenarekin, baina planeta salbatzeko aitzakia eta herritarrengan hainbat hamarkadatan eragindako izua funtsezko euskarri izango dira era guztietako murrizketa ekonomiko, sozial edo politikoetarako.
Korporazio handien zerbitzura dagoen katastrofismo ekologikoaren erabilera aspalditik da errealitate. Europako buruzagi ekologistak guztiz bat datoz NATOren joera belizista oldarkorrenekin. Energia- eta ingurumen-politikek, etengabeko kontraesanean, zentral nuklearrak irekitzea edo ixtea, ikatzaren erabilera moztea edo suspertzea, ibilgailu elektrikoen bultzada aktibatzea edo desaktibatzea dakarte. Kontraesan hauek enpresa handien interesen arabera gauzatzen dira beti, eta horretarako dira nahi bezala aktibatzen edo desaktibatzen diren hondamendi klimatikoen mehatxuak.
Katastrofismo ekologikoa oinarri emozional bikaina da eredu neofaxista baterako
Inork serioski hartzen ez zituen murrizketa sozial edo ekonomikoei buruzko mehatxuak ere pixkanaka txertatzen ari dira, lehendabizi sinesgarri bihurtu arte eta, ondoren, askatasun zibilen, kontsumoaren edo bizi-mailaren mota guztietako murrizketa gisa errealitate bihurtzen saiatu arte.
Hasieran, inork ez zituen serio hartzen haragia kontsumitzearen aurkako edo intsektuak kontsumitzearen aldeko kanpainak. Eta pixkanaka ikusten ari gara nola saiatzen diren kontsumoa eta bizi-maila murrizteko testuinguru bat errealitate bihurtzen, “planeta salbatzeko” asmoz onartuko dugulakoan.
Argi dago horrek guztiak “faxismo aurreko” testuinguru baten aurrean jartzen gaituela. Eredu soziopolitiko ekofaxista baterako kultura-, ideologia- eta komunikazio-oinarriak agerikoak dira.
Hala ere, horrek ez du esan nahi prozesuak nahitaez norabide horretan aurrera egingo duenik. Hori, lehenik eta behin, herrialde emergenteen eta NATOren inguruan egituratutako Mendebaldearen arteko gatazka geopolitikoaren bilakaeraren arabera gauzatuko da, eta baita, noski, egungo eredu ekonomikoa suspertzeko gaitasunaren arabera ere. Mendebaldeko elite korporatiboak nahiago luke gaur egungoa bezalako eredu bat mantendu, non itxuraz ezberdinak diren joera politikoak arazorik gabe kontrolatzen dituen. Baina mundu-hegemonia galtzeak, testuinguru multipolar berri batek eta barneko ezegonkortze sozial eta ekonomikoak bere interesak defendatzeko estrategia erradikal batera eraman dezakete berriro. Estrategia erradikal horren oinarri kontzeptual idealak posmoekologismoa eta katastrofismo ekologikoa dira. Adi egon beharko dugu.
Kontrol sozialerako eta erregimen bat tankerik eta suzko armarik erabili gabe inposatzeko, edozein ideia da erabilgarri. Eta erabilera horren intentzioa da gakoa, ez ideia bera. Pelloren egia da hauxe, hain agerikoa, esan beharrak gogorarazten didala G. K. Chestertonen esana: “iritsiko da belarra berdea dela baieztatzeko ezpata atera beharko den eguna”. Baina harrigarria bada ere, propaganda teknika oinarrizkoenen lehenengo kolpe horrekin, hamaikatxo idiota ingurugiroarekiko zabarkeriaz (edo zuzenean aurka) jartzea lortzen dute honela.
Denok ulertu beharko genukeen lehenengo gauza da, badagoela kasta, elite, oligarkia edo dena delako %0,1 txiki hori, ez dena gehiengo zabalaren ongizatearekin bateragarria. Eta oreka ekologikoa, ingurugiroaren eta biziaren errespetua, %0,1 horretan hasten ez bada, ondoriozko ezerk ez daukala zentzurik batere.
Aurrena, kasta horrek hazkundean oinarritutako garapenaren mitoa inposatu zuen, banaketa ekitatiboa eta justua oztopatzeko. Orain, “desazkunde” delakoa ameskaizto are okerragoa izan daiteke larrialdi eta salbuespen egoeran gobernatzeko joera duen fikzio demokratiko honen testuinguruan.
Laburrean: ekologiaren muga biofisikoak boterea eta baliabideak kontzentratzeko ukatu zituen kasta berberak, orain desazkundea erabili nahi du boterea eta baliabideak kontzentratzen jarraitzeko. Kasta bera, intentzio bera eta emaitza bera; baina orain jendearen kolaborazio zintzoaz, jende ikasia barne. Egin dutena subertsio ideologikoa da, eta badira milaka urte batzuk Sun Tzu estrategak irakatsi zuela, bere “Gerraren Artea” lanean.
Ekofaszismoaren ideian sakontzeko, Carlos Taibo pentsalariaren “Ecofascismo. Una introducción” (Catarata) liburua gomendatzen dut.