Besteen txertaketa-egoera orain fokoa

2020ko martxora arte, norbere osasuna horixe zen, norbere kontua. Erretzea, edatea eta horrelako bizioak onartzen genituen, norbere kontura. Izatez, hala dira gaur ere. Baina gaixotasun kutsakorrei beste begirada bat ematera heldu gara. Orain, gutako bakoitza beste guztien osasunaren erantzuletzat jotzen omen dugu. Etsai ikusiezinarekiko gudan omen gaude. Okerrena da edozein izan daitekeela etsaia. Lagunak, fruta-dendako gizona, lankideak, baita umeak ere?

Adituen arabera (bestela diote beste batzuek) sintomarik gabeko kutsatzea ekartzen ahal du Covid-ek. Beraz, osasuntsu dirudiena ere beharbada gaixorik dugu? Musukoak besteengandik babestu behar omen gaitu, eta besteak gugandik. Balizko babes horren ordaina da egunero ikusten ditugun arrotzen aurpegiak ezin ikustea, eta umeen irribarrerik ere ez. Egunero musukorik gabe bagenbiltza, errazki ahaztuko genuke kutsatze posiblearen beldurra. Menturaz, balizko arriskutzat ordez, gure bizi-aberasgarritzat hartuko genituzke gainerakoak. Sinestezina; badira urte eta erdiko umeak horrelako mundua besterik ezagutzen ez dutenak! Ume nagusienei kontaktu fisikoa saihesten irakatsi diegu. Zer eragingo ote die horrek umeoi bizitzan eta garapenean?

noraino behar dugun bizitza mugatu, bizitza babestearren

Balore-krisialdia dugu bat, beraz. Nola bizi nahi dugu? Nola aurre egin behar diogu gaixotasunari? Ez dago erantzun errazik. Eztabaidatu beharko dugu gaiari nola heldu eta noraino behar dugun bizitza mugatu, bizitza babestearren.

Demokrazia-krisialdia ere badugu. Askotan eman izan da lehen ere joera hau: estatua indartzen duen arau bat lege bihurtuz gero, lege horrek luze iraungo du. Bai herritarrak bai gobernuak ohitu egiten dira molde berrietan. Edward Snowden, AEBetako agentziek teknologia oro gu espiatzeko (legez edo legetik at) baliatzen dutela salatu zuenak esan zuen, bai, 2020ko udaberrian: birusak joan-etorri, horiek kontrolatzeko arauak bertan geratuko zaizkigu. Ezer ez da berri, estatuaren eta herritarren arteko harremana horrelakoa zen Covid aurretik ere. Bat-batean, baina, jende askok kontrol teknologiarekiko pentsakera aldatu egin duela ematen du. Baina ze kontrol-mailari eutsi ahal dio demokraziak? Zenbat bizi salbatuko genuke oinarrizko askatasunak baztertzeagatik? Benjamin Franklinek esana omen:

2021eko udazkenean Alemaniak “nazio mailako epidemia larrialdian” darrai, Covid-i aurre egiteko, 2020ko martxotik. Horrek eta Konstituzio Epaitegiaren geldokeriak (inkostituzionaltasunagatiko salaketak ezetsiz) germaniar konstituzioko oinarrizko aldeak sahiesten uzten dio gobernuari. Esaterako, Covid-arekiko neurriak salatzeko hainbat manifestaldi galarazten dituzte gaur egun. Demokrazian oinarrizkoa da manifestazio eskubidea. Ospitalek gainezka egin ez zezaten ezarri zuten larrialdi egoera. 2020an, datu ofizialen arabera gaixoen %1,9 ziren Covid-ek eragindakoak, eta ZIUko oheen %3,4 hartzen zituzten ¹. Ärzteblatt, medikuen aldizkari profesionalak dionenez, baxua izan da historikoki 2020ko ospitaleen betetze-maila ².

Nahi zuten guztiei “txertatzea” eskaini bazaie ere honez gero, gobernuak murriztaldiari eta jendearen bizimodua larriki kaltetzeari eusten dio. Gizarteko atal askotan, “txertatze” egoeraren araberako segregazioa ezarri dute: jatetxeetan, aisialdi-guneetan, bai eta unibertsitatearen gisako toki prfesionaletan ere. Han sartzeko “txerto” agiria, froga negatiboa edo aurreko 6 hilabeteetan gaixoa pasatu izanaren frogagiria eskatuko dizute. Urritik aurrera norberak ordaindu beharko du froga eta toki askotan, hori ere ez dizute onartuko, “txerto” ziurtagiria exijituz. Ikasle bati 100 eurotara igo dakioke erraz unibertsitatera bost egunez joatea. Astero. Ikasle gutxik ordaindu dezake hori. Ezagutzen ditudan ikasle asko horretantxe dira orain, “txertoa” sartu ala ikasketak uzteko ezbaian. Mediku saiakuntza baten parte hartzeko behartze modu bat da hori, txertoek epe luzera izango duten eragina ez dugulako ezagutzen.

Nurenbergeko kodeak arrunt argi debekatzen du hori:

Umetan bizi nintzen Ohian Beltzaren alboko erakarpen parke baten, edonork ikusteko moduan, txertatze-egoeraren araberako kolorea duten eskumuturrekoak janztea eskatzen diete bisitariei. Jakina, arrabotsa eragin zuen horrek, baina galdetu beharrekoa zera da: sei hilabete barru ere eskandalagarri izango zaigu? Eta urtebete barru? Balioak aldakorrak dira, krisialdietan batez ere.

Covid-i begiratzeko alde asko daude eta hau ez da izango datorkigun azken krisialdia. Gero eta ekonomia hauskorragoa, naturaren esplotazioa, estatuen arteko gatazkak. Beti izango dugu hurbil krisialdiren bat, erdi-erdigunean ez gauzkanean. Galderak hortxe dirau: arazoei aurre egiteko, zer nahi dugu, molde demokartikoak ala autoritarioak? George Orwellek 1984-en aurrikusitakoa baino askoz kontrol sistema okerragoa ezartzeko arriskua dakar pasaporte sanitarioak. Bateragarria da demokrazia, horren botere eta kontrol ahalmen handia duten gobernu eta teknologia multinazionalekin? Yuval Noah Harari, Sapiens eta Homo Deus idatzitakoakesaten digu, gaur egungo teknologiaz erabateko kontroleko sistema batera jotzeko arriskuan gaude: “okerrenean, mundu mailako ordenuak pott egingo du” ³.

Orain gure gizartearen zeregin nagusia zera da ene iritziz: berriz ere elkarrizketan ikastea. Eta gizarteko zatiketa (inoizkorik eta muturrekoena orain) gainditzeko urratsak ematea. Iritzi ezberdinak egon behar dira, bai, baina aurrejuzkurik gabe horietaz mintzatzen ikasi beharko dugu, gizatasuna eta ingurukoak onetsiz. Herriaren aniztasunaren isla diren konponbideak aurkitu ditzakegu demokrazia osasuntsu baten. Totalitarismoan iritzi bakarra dago.

Minimo amankomuna demokrazia eta konstituzioaren (estatuaren eta bere bidegabekeriaren aurkako babesa izan dena beti, hein batean) betetze ezinbestekoa dugu, beharbada. Oinarrizko askatasun eta demokrazia erregimena gure begien aurrean desegiten den artean beste alde batera begiratzea, hori bai genuke benetako muturkeria!