Ana, Veleiako harresia garbitzean agerian geratu den ‘ATA’ idazkuna babestu, arren

Iruña-Veleia Martxan elkartea Arabako Foru Aldundiko Kultura diputatua Ana del Valekin bildu da gaur, gaia konpontzeko datazioak egingo zituela hitz eman zigula gogorarazteko. Baina ez ditu egin, eta legealdia amaitzeko falta den epean ez dituela egingo dirudi.

Horrez gain ostrakak erakustea eskatu diogu, legez ikerleei ezin dielako ukatu. Ezetz esan digu.

Aztarnategian urtean 900.000 euro gastatzea, aurretik grafitoak egiazkoak diren ala ez zientifikoki argitzeko 10.000 gastatu nahi ez direnean, kontraesan handia da.

Harresian agertutako ATA babesteko eskatu diogu eta Eliseo Gilen taldeak, Lurmenek, topatutako beste 12 ATA idazkunekin bat datorrela uste dugu. Babestuko duela adierazi digu.

Iruña-Veleia lurperatzeko bi arrazoi egon dira: Vatikanoaren presioa eta euskalduntze berantiarra, grafitoek kristautasunaren historia aldatu dutelako eta euskera erromatarren garaian hemengo hizkuntza zela frogatu digutelako.

ETB, Academia de la Historia eta Alberto Santana bultzatzen ari diren euskalduntze berantiarraren gezurraren aurka altxatzeko eskatzen diegu herriari, hedabideei eta euskera eta kultur arloko erakundeei, gehiago zabaldu baino lehen (testu liburuetan, National Geographic-en…).

Uztailaren 3an Iruña-Veleiaren 1. Jaia egingo da, altxor hau hobeto ezagutzeko eta ondo pasatzeko.

Iruña-Veleian aurkitu den ATA idazkunaz

Gratiniano Nietok harresia estaltzen zuten lurrak kentzean eta garbiketa lanak egin zituztenean agertu omen zen, baina bi A ikusten ziren, erdiko T ordea ez zen bereizten.

Harresia garbitzean, lehendik zegoen idazkun bat nabarmenago geratu da: ATA. 

Kokapenagatik, III. mendekoa edo lehenagokoa izan daiteke, harresia III. mende amaiera eta IV. mende hasiera bitartean egin zelako.

Ana del Val kultura diputatuari babestea eskatu diogu gaur, hau da, dagoen lekutik kendu eta Museora eramatea, ondoan dagoen beste idazkun irakurtezinarekin batera. Izan ere, gaur egun ez du inolako babesik eta edonork izorra dezake.

Lurmen SLek topatu zituen 12 ATAk 

Eliseo Gilek zuzendutako LURMEN taldeak 12 ‘ATA’ topatu zituen indusketan eta, beraz, harresia garbitzean ikusi den harresiko ATAk garrantzia du ildo beretik doalako. 

Eliseoren LURMEN taldeak 12 ATA hauek topatu zituen:

(Ikusi hau ere: Iruña Veleia euskara. JM Elexpuru. Gasteiz 2016-5-7)

Ana del Valek zer esan zuen eta zer egin duen gai honetan

Iruña-Veleia Martxan elkarteko kide batzuek gose greba egin zutenean bilera bat egin zen berarekin. Hiru pertsona egon ziren del Ana del Valekin: Nikolas Xamardo, Xabier Rodriguez eta Jose Mari Lejarza, greban gehien iraun zuena (99 egun). Bilera hartan Lejarzak gose greba amaitutzat ematea erabaki zuen, Ana del Valek gauza hauek esan eta egingo zituela adierazi zigulako:   

“Iruña-Veleia altxor bat da” (hiru aldiz errepikatu zuen) eta “ardura zuen taldeak (EHUk) gauza batzuk ez zituen ondo egin”.

“Grafitoen auzia argitu behar da eta gure borondatea argitzea da”. Hori entzunda, pentsatu genuen auzi zientifiko bat argitzeko bide zientifiko bakarra hartuko zela: datazioak eskarmentudun laborategietan egitea eta Aldundiak Eliseoren taldeak topatutako grafitoekin zeuden 20 kutxak garbitzen amaitzea eta ezkutatzen ez jarraitzea. Baina hori ez da egin bi urte hauetan eta ez dute egin nahi.

“Ebaluazio on bat egitea”. Aldundiak webgunean eskegi duen EHUren 10 urteko lanaren ebaluazioa ez da Harris Matrixaren arabera egin (hondeamakinek egindako suntsiketekin erabat kontrajarriak direnez ezinezkoa delako).

Berriak horrela jaso zuen bilera hau, gose greba amaitzeko arrazoia izan zelako: “Andundiko iturriek BERRIAri baieztatu diote bilkura egin egin zela, eta esan dute herritarren eskariak jasotzeko asmoa dutela eta, ondorioz, Lejardik helarazitako eskariak ere kontuan hartuko dituztela“.

Gaur bigarren aldiz batzartu gara Ana del Valekin eta bere konpromisoak gogoratu dizkiogu: gaia zientziaren bidez argitzea, hau da, datazioen bidez, 20 kutxak orain dela 14 urte garbitzen hasi ziren berberek amaitzea eta indusketa talde independente batek zuzentzea.

Baina hala ere, eskaera berri hauek egin dizkiogu: ATA eta bere ondoko grafitoa babestea, hondeamakina berriro ez sartzea, ostrakak ikusten uztea (ikerleei ikertzen ez uztea legez kanpokoa da) eta, azkenik, grafitoak ondare izendatzea.

Eta argi esan diogu 900.000 euro gastatzea eraikuntza bat han egiten, datazioetan 10.000 gastatu nahi izan gabe, etxe bat lokatzaren gainean eraikitzea bezalakoa dela. Eta ez dugula euskerari, euskal kulturari, zientziari eta historiari egin dioten eraso zital hau horrela utziko, eta herritar guztiek gertatu dena jakin arte lanean jarraituko dugula.

Eta Ana del Vali gure haserrea ere adierazi diogu Correon egindako adierazpenetan “presionatuta” sentitu direla esan duelako. Hemen presioa, jazarpena eta bortizkeria jaso duten bakarrak Eliseo eta bere taldeko beste bederatzi pertsona izan dira, proba zientifikorik gabe kaleratu, desprestigiatu eta bizitza hondatu zaielako.

Epaiketa: Euskal Herriari egindako iruzurra

Epaiketa oso argigarria izan zen: Museoko langileentzat kalbarioen grafitoa benetakoa da, nahiz eta Gorrochateguik eta El Correok RIP agertzen dela dioten, mikroskopioan ikusita, hiru santutasun marra direla ikusten delako. Eta faltsuak direla esanez ehunka aldiz grafito hau aipatu dutenek ez dute barkamenik eskatu.

Ezer ez dakigu zaharberritzaileei eskuetatik kendu zizkieten 20 kaxei buruz, Eliseok aurkitutakoen antzeko kristau sinbolo bat aurkitu ondoren.

Eliseoren taldea kaleratzeko esan zuten guztia ez zen epaiketan entzun, ez zuelako inolako zentzurik (akats ortografikoek faltsutasuna frogatzen dutela…) edota gezurra zirelako (adibidez, ez da Descartes agertzen, UPVkoek esan zuten moduan).

Esan behar da analitika egin zuen laborategiak interes gatazka duela Ministerio de Culturarena delako, Academia de la Historia bezala, euskalduntze berantiarra etengabe bultzatzen duena Martin Almagroren bidez. Beraz, ezin zuen hemen analitikarik egin, Eliseok topatutako euskerazko grafitoek teoria hau hankaz gora jartzen dutelako.

Baina argigarriena izan zen faltsuak direla nork esan duen: datazioetan eskarmenturik ez duen teknikari bakar batek (Vicente Navarrok), kalibratu gabe zegoen makina batekin eta munduan datatzeko inork erabiltzen ez duen teknika bat erabilita. Ausartuko ginateke Osakidetzan ebakuntza bat egiten uzten, eskarmenturik ez duen mediku baten esku, doitu gabe dagoen makina batekin eta munduan inork erabiltzen ez duen ebakuntza mota eginda? Gu erotuta ere ez.

Euskal herritarrek jakin behar dute epaileak Iruña-Veleiako grafito gutxi batzuk faltsutzat hartu dituela grafitoen azaletan ikutzearen bidez itsasten diren metal modernoen aztarnak zeudelako, adibidez, aluminioa, baina aluminiozko erretilutan egon ziren piezak.

Ez zuten benetako datazioetan egiten dena egin nahi izan, hau da, letren gainean itsatsita dauden karbonato kaltziko, sedimentu edo material organikoak (kedarra) ildoetan zenbat denbora daramaten aztertu.

Gure Elkartea behin eta berriz datazioetan laguntzeko prest azaldu da, 10.000 euro ere jarrita, prestigiodun laborategietan grafito batzuk datatzeko, baina ez da gure proposamena inoiz onartu. Zeren beldur dira?

Laborategien ordez, Vatikanora

Euskal Herritarrek jakin behar dute Vatikanoak erabaki duela grafitoak faltsutzat ematea, kristautasunaren hasierari buruz kontatu digutena zalantzan egon daitekeelako.

Iñaki Aldekoak, Arabako Batzar Nagusietako kidea garai hartan, kontatu zigun nola Henrike Knorri berarentzat grafitoak egiazkoak zirela entzun ondoren, Lorena Lopez de Lacalle orduko kultura diputatuarengan joan zen eta Henrikeren iritzia azaldu ondoren zera erantzun zion honek Iñakiri: “beitu Iñaki, Vatikanora deitzen dudan bakoitzean gutaz barre egiten dute”.

Hau da, Lorenak ez zituen grafitoak laborategietara bidali zientziaren bidez argitzeko, baizik eta Vatikanoari galdetu eta horiek faltsukeriaren bidetik joateko esan omen zioten. Izan ere, Lorenaren gainean zegoen Rafa Larreina OPUSeko kideak pisu handia izan omen zuen erabaki horretan.

Jakin behar da Bizkaian, Kantabrian eta beste lurralde batzuetan “kristautze aurreko” gurutzedun hilarriak topatu direla eta horiek Iruña-Veleian Eliseok topatutako kristau ikonografiarekin bat egiten dutela.

Hurrengo bidalketetan gehiago.