Historiazaleei esker berreskuratzen ari gara historiagile ofizialistek ezkutatzen digutena

Bermeoko Nafarrola

Gure historia galduaren berreskuratze bidean, bizkaitar batzuek Xabier Orube Etxebarria ikertzaile galdakoztarraren aurkikuntzaren berri izan genuen Bermeoko Artike auzoan. Bertan, Nafarrola izena duen baserri bat dago, orain turismorako landa-etxe bihurtua; errota bat, aintzinako burdinola bat izan zena; eta baita karobi bat ere, segur aski aintzinako euskal labe bat edo burdina lortzeko haizeola bat.

Aspaldi zuen kezka Xabierrek, bere auzoko Andramari elizaren jatorria arakatzen aritu zenetik. Eliza hori XI. mendean Nafarroako erreinuaren defentsa-dorre gisa eraiki zen, Bizkaiko beste nafar gaztelu batzuk bezala, Gaztelaren erasoetatik babesteko: Basauriko Malmasin, Orozkoko Untzueta edo Abadiñoko Aitz-txiki eraiki ziren moduan. Nafar kronikak ikertuta, Xabierrek bazekien Galdakaoko Santxo izan zela nafar erreinuaren ordezkaria Bizkaiko eremu horretan. Ordezkari horren biografia ikertzean, ordea, hutsune handi bat dago, eta hara non, beste dokumentu batzuk irakurtzen ari zela, aurkitu zuen Santxo hori Bermeora abiatu zela burdina ekoiztera; hain zuzen ere, Artike arroilara, burdinola ugari zegoen parajera. Beraz, hortik datorkio Nafarrola izena eremu horri.

Bizkaiaren memoria galduaren inguruko hitzaldi zikloaren kronikan aipatu nuen bezala, historiazale hauei esker berreskuratzen ari gara historiagile ofizialistek ezkutatzen digutena, lehenengoek egiten baitute bigarrenek egiten ez duten lana. Oraintxe bertan, Galdakaoko Andramari elizaren aurrealdean dagoen kartelean, eliza XIII. mendekoa dela jartzen du, hau da, Gaztelaren konkistaren ondoren eraikita dagoela. Elizak duen nafar jatorria ez da aipatzen eta, noski, Nafarroako buruzagi zen Galdakaoko Santxo ere ez da aipatzen. Gauza bera gertatzen da Arabako Portillako gazteluan eta haren ondoan berregindako herrixkan dauden karteletan: Nafarroako erreinuko jatorriaren ia aipamenik ez, betidanik Gaztelaren parte izan bagina bezala.

Historian, medikuntzan bezala, boterearen bertsioa ez da beti egia osoa izaten.