Foucaulten arabera, gizarte-medikuntza deritzanaren (eta gorputzaren gizarte-kontrolaren) jatorria bilatu behar da kapitalismoaren jatorriaren inguruko hiru fenomenoren segida eta bateratzean: estatuaren garapena, urbanizazioa eta, azkenik, hiriko txiroen eta langileen masa berriak kontrolatzeko beharrean (aldi berean, lan-indar osasuntsua ziurtatzea helburutzat zuena).
Politika Medikoa (“Medizinische Polizei”) garatuko zen XVIII. mende amaieratik
Gizarte medikuntza XVIII. mendearen amaieran, Alemanian garatu zen, batez ere, Estatuko Zientziaren inguruan (“Staatswissenschaft”), hau da, Estatua helburu duen ezagutza; ez bakarrik gizarte baten baliabide naturalak, ezta bertako biztanleen baldintzak ere, baita makineria politikoaren funtzionamendu orokorra zaintzeko ere. Horren barruan, Politika Medikoa (“Medizinische Polizei”) garatuko zen XVIII. mendearen amaieratik XIX. mendearen hasierara bitartean. Hona hemen:
a) “Bizi-estatistiken” (jaiotza, heriotza-tasa) zaintza epidemiologikorako eta jarraipenerako sistema: Gaixotze-tasaren behaketa, jardunean dauden ospitale eta medikuei eskatutako informaziotik abiatuta, eta fenomeno epidemiko eta endemikoen erregistroa.
b) Praktika eta jakintza medikoaren normalizazioa (prestakuntza medikoa eta tituluen kontzesioa). Unibertsitatearen eta korporazio medikoen esku utzi zen, baina horien kontrol estatala ere eskatzen zen.
c) Medikuen jarduera kontrolatzeko administrazio-erakundea
d) Gobernuak izendatutako funtzionario medikoak sortzea, eskualde baten erantzukizuna beren gain hartzen dutenak: Medikua osasun-administratzaile gisa agertzen hasten da.
Foucaultek zioenez: “langilearen gorputza ez zaio interesatzen osasunaren estatuko administrazio horri, baizik eta Estatua osatzen duten banakoen gorputza. (…) Medikuntza modernoa estatismoaren une gorenean hasten da horrela. (…) Beraz, ez da egia pixkanaka-pixkanaka gero eta sozializatuagoa den medikuntzarantz eboluzionatu zenik, baizik eta XIX. mendeko medikuntza kliniko handiaren aurretik sendagaiak estatu kontrola badagoela”.
“Frantzian, XVIII. mendearen amaieran, medikuntza sozial bat sortu zen; dirudienez, ez zuen , Alemanian bezala, estatuaren egiturak babesten baizik eta fenomeno erabat desberdin batek: urbanizazioak.
Foucaulten hitzetan, hiriko medikuntzaren helburuak hauek ziren:
a) Hirigunean gaixotasunak eragin zitzakeen guztia (hilerriak, hiltegiak, etab.) pilatu eta pilatzeko lekuak aztertzea.
b) Uraren eta airearen zirkulazioa kontrolatzea (etxebizitzak eta hiriak aireztatzeko metodoak, hornidura eta saneamendua) miasmarik pila ez dadin.
c) Bizitza osorako beharrezkoak diren elementuak kokatzea (iturriak, hustubideak, ibai-garbitegiak).
Beraz, lehenik eta behin, Estatua, bigarrenik hiria, eta azkenik, behartsuak eta langileak medikalizatu egin ziren. Txiroak, plebea, herria, langileak ez ziren XIX. mendearen erdialdera arte herritarren osasunerako arrisku iturritzat hartu. 1832ko kolera-izurritearekin batera, proletarioen eta plebeioen populazioari buruzko zenbait beldur politiko eta sanitario sortu ziren.
Erresuma Batuan non industria- eta proletario-garapen garrantzitsuena gertatu zen, medikuntza sozialaren modu berri bat agertzen da. Funtsean, “Pobreen Legeak” medikuntza ingelesa gizarte-medikuntza bihurtzen du, lege horretako xedapenek behartsuaren kontrol medikoa eskatzen baitzuten. Gaixoa asistentzia sistemaz baliatzen denean, kontrol mediko batzuk egin beharko ditu. Pobreei doako edo gastu handirik gabeko tratamendua jasotzeko aukera ematen zaie, eta aberatsak klase pobrearen jatorrizko fenomeno epidemikoen biktima izatetik aske geratzen dira.
Beraz, zein da Kapitalismoan garatutako Medikuntza horren helburua? Mundua menderatzea ala gizarte kontroladoreko tresna bihurtzea?. Baina mikrobio bat besterik ez gara gu kosmos erraldoi eta enigmatikoan.
Eta oraingo honetan, zer? gizartea kontrolatzea, edo bizitzak salbatzea?
Bistan da, telelana, teleirakaskuntza baita telemedikuntza ere badatorrela. Bakoitza bere etxean geratu beharra eta janaria bera ere etxeetara eramatea baimenduko den nahiz eta, legez eta indarrez, tabernak, janari dendak edota farmaziak itxita eduki…
Dena den, egun batean bakterio bat egin badezakegu ere, kopiatzaile gisa egingo genuke… eta gai izango al ginateke enara bat, idi bat edo lore bat sortzeko? Bakterioak milaka milioiren truke sarraski ditzakegu, baina ezin dugu eragotzi bakterio erresistenteak ugaltzea. Birusak deusezta ditzakegu, baina armarik gabe gaude, baztertzen, eraldatzen, berritzen… diren birus berrien aurrean.
Hala, bada, gizakiok pentsamenduaren erreforma egiteko ditugun zailtasunak funtsezkoak dira gizakiak planetan dituen helburuak berrezartzeko, gizakiak unibertsoan duen misioa, alegia, espeziearen eboluzioa eta garapena.
Iritsi zaigun iragarpena da kulturaren eta zibilizazioaren etapa berri batean gaudela.
Kapitalismoa ala estatismoa? Ez daukat oso garbi artikuluaren hasiera irakurrita…
Artikuku argigarria.
Baina garai hartako alemanezko “Medicinische Policey” ez nuke “polizia” hitzarekin euskaratuko.
17. mendeko esanahiak ingelesezko “policy” hitzarekin dauka antza gehiago. Honela, “politika” edo “estrategia medikoa” litzateke.
Eskerrik asko, Tomas