Denborak errango du

Estreinakoz
papereko Independentearen
1. zenbakian argitaratua
2023ko abenduan.

Denborak errango du. Zenbat aldiz errepikatu dudan esapide hau azken hiru urteetan, jende batzuen hitz erasoen aurrean, datu emaile fidagarrien, diskurtso irmoen edota jarrera mingarrien parean.

Covid garaiak gure errealitatea errotik aldatuko zuela erraz ikusi zen hastapenetik. 2020 urte hastapen horretan agintariek hartutako erabakien neurria ikustean, hots, gizarte osoa atera gabe egoteko agindua, joan-etorriak mugatzea, hurbilekoei bisitak debekatzea, lan arloa gelditzea, maskaren derrigortzea, kirola edo haur parkeak debekatzea, isolamendua, sendagileen bisitak baldintzatzea eta beste hamaika agindu zorrotz eta neurrigabeen aitzinean, harridura aurpegia jantzita eta ulertezintasunean murgilduta, argi zen zerbait potoloa zetorrela. Mundu mailan, osasun erakundeen, gobernuen eta hedabideen laguntzaz jarritako neurri guztien zorroztasuna ikusita, hondamendia, sekula ikusi gabeko heriotza uholdea espero zitekeen…

Denborak erakutsi du datuak ez zirela hedabideek, zientzialari salduen adierazpen ukaezinez elikatuta, etengabean matrakatzen zutena bezain fidagarriak

Eta ez da gertatu. Mundu huntako boteredunek, gu izu batean harrapatuta eta datu faltsuez itota atxikiz, ongi prestatu zuten aurreikuspen dramatikoa. Denborak erakutsi du datuak ez zirela hedabideek, zientzialari salduen adierazpen ukaezinez elikatuta, etengabean matrakatzen zutena bezain fidagarriak. Denborak erakutsi du eta ikerlari zintzo batzuen lanek frogatu dute adin handiko jende askoren heriotzaren zergatia ez zela ikertu ere egin, kasu gehienetan Covida zutabea gurutze batez betetzen zutela diru gehiago irabazteko, inongo frogarik eman behar izan gabe. Denborak argiki erakutsi du telebista platoetan entzun diren sasi-aditu askok interes ekonomikoak zituztela edo dirutzak jaso zituztela laborategietatik, saltzaile paper ona egingo zutela segurtatuz. Inongo ikerketarik burutu gabe, frogarik eskatu gabe, laborategiek emandako datu guztiak errepikatu dituzte gero, ehunka aldiz eta segurtamen handiz. Orain gezurrak zirela ziur badakigu. Denborak erran du ere zer pairatu zuten adineko senideek: tratu txarrak, utzikeria, hainbat zahar etxetan.

Hiru urtez jasan behar izan dugun iruzur mundiala frogatzeko, hamaika ikerketa, datu eta froga daude orain, ikerlari, herritar eta zientzialari etikadun edota kontzientziadun askoren xinaurri lan luze eta isilari esker. Gertatu den guztiaz zinez ikusi eta jakin nahi duenak, ikerketa iturri fidagarri asko eskura ditu orain, hemen aipatzen ditudan gaiak ongi ikertzeko.

2023ko urriaren bukaeran, Jean-François Delfraissy Frantziako Covid -19 Batzorde zientifiko ofizialaren presidenteak berak telebista kate handi batean errandako esaldi motz bezain adierazgarri batek agerian uzten du iruzurraren aitortza: Oker ginen. Gogoratu behar dugu Delfraissy jauna, Frantziako CSC-19aren (Conseil Scientifique Covid 19: Frantziako Covida-Batzorde Zientifiko Ofiziala) buru dela 2020an izendatu zutenetik. Alegia, Frantzian, itxialdien beharraz, txertoen eraginkortasunaz, maskarez, debekuez, arriskuez, kutsatzeez eta beste neurri libertizida guztien beharraz, hura izan da Frantziako gobernua aholkatu duena eta ondorioz gobernuak hartu dituen neurri guztien atzean dagoena. Horrek erran nahi du etxeratze aginduak, joan-etorrien mugatzea, txertoen derrigortzea, txertoen fidagarritasuna segurtatzea eta abar, oker ginen batean oinarritutako erabakiak izan direla. Ez dakit ohartarazi behar dudanetz oker hori gezur hitzarekin ordezkatu daitekeela erraz, jaun horrek duen sinesgarritasun maila ikusita. Baina horrek erran nahi du bide batez, mugaz bi aldeetan, herri huntan zein mundu osoan, zientzia kontsentsu famosoaren izenean saldutako diskurtso guztia ere gezurra zela. Ondorioz, horrek erakusten du ere, diskurtso hori eta hartu diren neurriak zalantzan jartzeagatik zigortu, mespretxatu, iraindu, baztertu diren zientzialariak, adituak, edo herritar guztiak zuzen zeudela.

Segur aski Espainian, Euskadin eta munduko beste herrialde gehienetan ere osasun erakunde ofizialak hasi edo hasiko dira oker egon direla aitortzen, ahapeka bada ere. Euskal Herrian, irrikaz itxoiten ditugu batzuek horien aitortzak eta -zendako ez- barkamen hitzak. Nik behintzat, ez dut inor entzun orain arte.

Zientzia kontsentsu famosoaren izenean saldutako diskurtso guztia ere gezurra zen

Gero uler daiteke, isiltasun luze batean, gaiaz ahaztu nahi izatea. Zaila izan behar da hiru urtez harroputza izan ondoan eta inguruko pertsona asko iraindu edo mespretxatu ondoan, engainatuak egon direla asumitzea eta gezurretan ibili direla publikoki erratea. Are zailagoa zaie horien gezurrek eta txertatzeko aginduek askoren bizitzak arriskuan jartzen dituztela ohartzea. Bai, azken ikerketek argi erakusten dute heriotza tasak nabarmen goratu direla, %10 eta %15 ere bai, adin guztiak nahasturik, txertatze kanpaina hasi zenetik. Ukaezinak dira txertoek dituzten ondorioak, eragin dituzten heriotzak, gaixotasunak, arriskuak, minbizi larrien areagotze kezkagarriak. Zaila da askorentzat onartzea neurri libertizida asko ezertarako bultzatu edo babestu zirela. Eta asumiezina izan behar da irentsitako eta errepikatutako gezurrengatik jende batzuen heriotzaren erantzule, konplize bilakatu direla onartzea. Isiltasuna babesle bezala erabiltzen dute batzuek, auskalo noiz arte.

Argi da konplize eta ardura maila ezberdinak daudela, eta ni ez naiz epaile lanetan ibiliko, bakoitzaren jokamoldea aztertzen eta horren atzean zeuden intentzioez iritzia ematen. Batzuk diru gosez sartu dira iruzurrean; badakigu orain eliteak diru zama erraldoiak banatu dizkiela osasun erakunde buruei, hedabideei, handi zein tokikoei, beilatokiei eta gobernuei, diskurtso ofiziala onartu eta hedatzen lagundu dezaten, bakoitzak bere lekutik. Beste batzuek botere gosez, interesez hautatu dute diskurtsoak eragindako gizarte zatiketaren alde onean egotea, eta gehiengo zabal batek alferkeriaz edo erosotasunez erosi du diskurtso ofiziala; jakin badakigu errazago izaten dela zure erreferenteek proposatzen dizuten diskurtsoarekin bat egitea eta errepikatzea, zure ikuspuntu propioa gogoetatzea eta jarrera ezberdinarekin kontrako korrontean egotea baino.

Gehiengo zabal batek alferkeriaz edo erosotasunez erosi du diskurtso ofiziala

Covidaren hasieratik anitzetan errepikatu dudan beste esapidea hau izan da: ni ez naiz zientzialaria, ezta osasun langilea ere, baina zerbait dakit komunikazioaz eta hedabideen funtzionamenduaz. Bai, kazetari gisa luzaz eta ikusentzule gisa ere bai, anitzetan izan naiz hedabideen matrakaren ondorioz sor daitezkeen gezur erraldoien lekuko zuzena. Ikusi dut, publikoari ematen zaizkion irudiak ongi hautatuz, lelo berberak etengabe errepikatuz, nola ezkutatu daitekeen errealitate bat eta nola saltzen diren gezur handienak egia bakar gisa, buruan daudenen ikuspuntua asumituz eta asumiaraziz ustez libre diren kazetariei. Baina aitortu behar dut, halere, covid krisiak gezur mundialen ohiko prentsako konplizeen zerrenda luzatu duela nabarmen, eta pena handiz onartu behar izan dut Euskal Herriko eragile askoren laguntzaz osatu dela pixka bat gehiago munduko elitearen sare libertizida.

Covid garaiaz dudan ezin ulertze orokortua argitzen saiatzen naizenean, galdera honek obsesionatzen nau: zer gertatu da, Euskal Herriaren gizarte kritiko zabal batek 2019ko abendura arte argi zuelarik hemengo zein kanpoko agintariak etengabe gezurretan ari direla, eta dirua irabazteko munduko elite kapitalista zernahi egitera prest dagoela, bat-batean, Covidarekin, jarreraz erabat aldatzeko? Nolatan bilakatu dira atzoko gezurti eta manipulatzaile boteretsu ezagunenak munduko pertsona fidagarrienak eta sinisgarri bakarrak? Nolatan asumitu da askatasun eta osasun oinarrizko printzipioak egun batetik bestera baldintzatzea eta zangopilatzen uztea, betiko gezurti maltzurrek agindu digutelako? Nola onartu da gizarte parte baten bazterketa, iritzi batzuk eta ezagutza handiko aditu batzuen ikuspuntuak zentsuratzea, “gure” kolektiboan, “gure” hedabideetan?

Gaur ere, kafe baten hartzeko gonbidapena luzatzen diot galdera honi erantzun zintzoa eman nahi didan irakurle orori.

Nolatan asumitu da askatasun eta osasun oinarrizko printzipioak egun batetik bestera baldintzatzea eta zangopilatzen uztea, betiko gezurti maltzurrek agindu digutelako?

Oraindik asko dago azken hiru urteetan bizitako Covid eromenaz idazteko, gogoetatzeko, galdetzeko, ikertzeko. Nik harridura zurrunbilo batean murgilduta segitzen badut ere oraindik, ohartzen naiz irakaspen asko nireganatu ditudala garai berezi honetan. Zaflako handi bat izan da, alderdi anitzetatik, baina esnatzen zaituen zaflako horietakoa izan da, ez tontotzen duena.

Ikasi dut propaganda erraldoi baten eragina ez dela gutxietsi behar, bereziki manipulazio kanpaina erraldoi hori mundu mailako boteredunek koordinatzen eta urreztatzen badute. Denborak erakutsi dit, kolektibo, elkartasun, kontsentsu bezalako hitz ederrak erabiliz, ustez gureganatuak genituen bizitza duin baten oinarrizko zutabeak, mugitzeko askatasuna, osasun eskubideak edota adierazpen askatasuna bezalakoak, nola begi kliska batean zangopilatu daitezkeen, jende gehiengo zabal bati bere onerako dela sinetsarazten badiozu.

Ikasi dut ere, arlo pertsonalago batean, zer garrantzitsua den zure bihotzari, zure buruari adi egotea, eta zure buruarengan konfiantza edukitzea. Ikasi dut iritzi anitz eta ezberdinen entzuteko garrantzia ez dela sekulan guttietsi behar eta mundu huntan saltzen diguten gezurraren neurria, sarearen zabaltasuna irudikatzeke dagoela oraindik. Ikasi dut denborari utzi behar zaiola gure iritzia aldatzeko parada ematen, gure bilakaerari bultzada ematen. Eta ikusi dut, gezurren sare beldurgarri eta ilun horren atzean, askoz errealitate eder eta onuragarriagoak daudela deskubritzeko eta denon artean partekatzeko.

Ikasi dut propaganda erraldoi baten eragina ez dela gutxietsi behar

Mundua ikusteko begilagunak aldatu zaizkigu jende askori azken urteetan. Batzuek oraindik ezkerreko gobernu progresistak eta eskuineko botere atzerakoiak ideiak defenditzen edo gizartearen alde lanean ikusten dituzten lekuetan, beste askok elite bakar baten panpinak ikusten ditugu mokoka, kartoizko antzoki merke eta triste batean. Eta errango nuke panpinen sinesgarritasuna ez zaiola publiko zabal handi bati iristen jada. Antzoki zaharrean, antzezlanen tituluak gero eta azkarrago aldatu behar dituzte, komedien porroten ondorioz. Covid 19 emanaldiaren ondoren, Ukraina maite sortu dute publikoaren entretenimendua jarraitzeko, jendea zatitzeko eta arma saltzaileei laguntzeko. Generoen saltsa koloretsua iritsi da gero, eta Azken Hartz Polarra beroketaren aurka ondoren, eta elitearen azken produkzio erraldoia: Palestinako itsusiak eta sionista zintzoak. Hurrengoa jada prestatzen hasi dira, jakina. Eta Covida baino lehen izan diren antzezlan guztiak? Argi da eliteak gaitasun mugagabea duela jendea okupatua mantentzeko, elkarren artean borroka eta zatiketa eraginez eta interesgarriak izan daitezkeen gai guztiei zentzua kenduz eta polemikak puztuz. Bitartean, haiek mundu paralelo batean bizi dira, mundu ezkutuan, perbertsoan, mugagabean, argia ikusten hasten diren eskandalu ikaragarrien eta isilduen artean.

Covidaren garaitik sudur puntan ditudan begilagunek atzera begirada izugarria ere eskaini didate ber prezioan. Zer pentsatu zarata eta eragin handia eduki duten gertakari guztien aurrean? Hau beste egun baterako utzi beharko dugun sail potoloa da, ikusleak berehala ez asetzeko.

Eskerrak betaurreko horiek denen eskura daudela, eta denbora arduratuko dela, berriz ere, bakoitzari bere parea eskura jartzeaz momentu egokian. Itxaropena dut, edo badakit, antzokiaz harago beste errealitate askoz ederragoak ditugula zain, zeinetan errespetua, aniztasuna, maitasuna, elkartasuna, osasuna, oparotasuna bezalako hitzak zentzu ederrenean erabiliko ditugun. Iluntasuna ezagutu behar genuen argia ikusten eta hobesten hasteko. Antzoki faltsuaren hotzetik eta iluntasunetik ateratzeko garaia iritsi zaigu, eguzki izpien goxotasunean elkarrekin ikuskizun berriaz gozatzeko.

Bukatzeko, eskerrak eman nahi nizkioke Independenteari, paperezko ale berezi huntara nire hitz sorta ekartzeko parada eskainirik. Milesker bozgorailu polit hori euskaraz eta askatasunez, lan eta eskuzabaltasun handiz sortu eta bizirik atxikitzen duzuen guztiei. Ausardia, indarra, errespetua, aniztasuna, elkar zaintza eta eskuzabaltasuna hitzak heldu zaizkit gogora proiektu honen oinarriak ikusterakoan: euskal herritar askoren haize freskoa!