Korona-krisiaren amaiera azkar baterako galdera erabakigarriak

Esperientzia zabaleko birologoa den Stefan Lanka doktoreak  Korona-krisiaren hasiera eta amaiera artikuluan jasotakoaren laugarren eta azken atal hau baino lehen, oroimen ariketa  labur baterako gonbita egin nahi dut: biztanleriaren ia gehiengoak txertaketari emandako ezezkoari esker, txerri-gripea gauetik goizera amaitu zen, eta komunikabideetatik desagertu. Norberak bere ondorioak ateratzearen bidean Lankaren ekarpena lagungarri izan daitekeelakoan, hor doa:

Hemen kontu erabakigarria Drosten irakasleak bere betebehar zientifikoarekin konplitu duen ala ez da, bere lan kontratuak hala egitea derrigortzen duen heinean; bere buruarekin konplitu ote duen; eta garatutako detekzio metodoaren inguruko bere argitalpenean egindako baieztapen guztiak sistematikoki egiaztatzen ote dituen, hori oinarri duten argitalpen publiko guztiekin batera.

Betebehar zientifiko zentral honek hiru galdera nagusiri egiten die bidea: 

1. Egiaztatu al zuen Drosten irakasleak Txinako birologoek emandako gene sekuentziak, bere proba prozeduraren oinarria osatzen dutenak, benetan birus baten sortzen diren sekuentziak direla?
2. Egin al zituen Drosten irakasleak erabili zituen sekuentziak egiazki birus batean sortzen direla frogatzen duten eta zientzian derrigorrezkoak diren kontrol esperimentuak? Burutu al zituen erabilitako sekuentziak, birus berri batean sortuak direla baieztatzen dituen horiek, metabolismo guztietan, beharbada baita landareetan ere, Tanzaniako papaietan esaterako, edota gaixotasunen metabolismoetan kopuru handiagoan sortzen diren sekuentziak benetan ez ote diren frogatzeko kontrol esperimentuak? 
3. Zein suposizio, esperimentu eta kontrol prozesutan oinarrituta baiezta dezake Drosten irakasleak bere proba metodoak -zeinak guztira 10 (hamar) geneko koronabirusaren 2 (bi) generen eremu partzialak soilik detektatzen dituen- birus oso, aktibo eta gaixotasun eragile bat detektatzen duela? Eta birus zatiak balira, alegia, gure sistema immunologikoak irabazitako balizko gatazka baten ondorioz sortutakoak; edo gure material genetikoko birus “akatsdun” edo “osagabeak” edo “kaltegabeak”, erabat ohikoak direnak eta gure kromosomen masa genetikoaren % 50 inguru osatzen dutenak? 

Erantzunak Drosten irakasleak berak proba prozeduraren garapenean zehar dokumentutako egitateek eta orain artean dokumentatuta burutu gabe daudenek ematen dituzte. Drosten irakasle birologoak,  koronabirus berriarentzat (lehenik 2019-nCoV izendatua, eta ondoren, 2020ko otsailaren 7tik aurrera, SARS-Cov-2) detekzio-proba metodoa garatu zuenak, 2020ko urtarrilaren 23an argitaraturiko argitalpen batean deskribatzen du proba metodoaren garapena. Artikulu horretako 3. orrialdean, ezker zutabean, 8. lerroan, bere ikuspegiaren lehena den pauso erabakigarria agertzen du:

“2019-nCoV birusaren sekuentzien iragarpen publikoa baino lehenago, SARSaren antza izan zezakeen birus berria antzeman zela zioten gizarte komunikabideak izan ziren gure azterlanen oinarria. Beraz, agerraldian SARS eta CoV birusak harremanduta zeudela onartu genuen”.   

Honek esan nahi du Drosten irakasleak eta bere lankideek gizarte hedabideetako txostenetan oinarrituta onartu zutela SARS birusarekin erlazionatutako koronabirus bat pneumonia atipikoaren ustezko agerraldian inplikatua egon zitekeela. Une horretan ez zegoen hipotesi hori sostengatzen zuen datu klinikorik. Zein izango zen, bada, hurrengo pausoa?

“SARSarekin zerikusia zuten eta 2020ko urtarrilaren 1ean GenBank-en eskuragarri zeuden  birusen sekuentzia oso eta partzialak (batez-bestez >400 nukleotidoko luzerakoak) deskargatu genituen”.

3. orrialdeko eskuin zutabean jarraitzen du, 3. lerroan:

“Sekuentzia hauek alineatu genituen [Lankaren oharra: SARS birusaren sekuentzia estandar jakin batekin] eta alineatutako sekuentziak erabili genituen gure probak garatzeko.

2019-nCoV birusaren lehengo sekuentzia virological.org webgunean argitara eman zenean, 2019-nCoV genomari hobekien egokitzen zitzaizkion 3 lagin aukeratu genituen”.

Euren azalpenetatik, erantzunak, ondorioak eta emaitza argiak atera daitezke:

Egiaztatu al zuen Drosten irakasleak bere proba prozeduraren oinarria osatzen duten eta Txinako birologoek eman zituzten geneen sekuentziak benetan birus batenak direnik? 

Erantzuna ezezkoa da! Ezin izan zuen jaso zituen sekuentziak birus batenak ziren ala ez egiaztatu, erabili zituen gene sekuentzien erauzketa deskribatzen zuten bi argitalpen erabakigarriak ez zeudelako berarentzat eskuragarri bere proba merkatura irten aurretik.

Egin al zituen Drosten irakasleak zientzian derrigorrezkoak diren kontrol esperimentuak, erabili zituen sekuentziak benetan birus batean sortuak zirela frogatzeko? 

Burutu al zituen erabilitako sekuentziak, birus berri batean sortuak direla baieztatzen dituen horiek, metabolismo guztietan, beharbada baita landareetan ere, edota modu  metabolizatuan gaixotasunetan sortzen diren sekuentziak benetan ez ote diren frogatzeko kontrol esperimentuak? 

Erantzuna honakoa da: Ez! Ez berak, ez CCDCko birologoek, ezta beste inork ere ez du, orain artean,  beharrezko kontrol esperimenturik modu frogagarrian egin, eta egin badituzte, ez dituzte argitara eman. Erabakigarriak diren kontrol esperimentu horietan, gizabanako osasuntsuen metabolismotik hartutako sekuentzia genetiko laburrak erabili behar dira, sekuentziatu ahal izateko. Sekuentzia genetiko labur horiek, gaixoenen moduan, programa informatiko berberekin mihiztatuak izan beharko lirateke, birus baten kate genetiko luze bat lortzea helburu. Esperimentu hau ez da sekula egin edo, bederen, publikatua izan. Aipatu ere ez da egiten derrigorrezkoa den kontrol esperimentu hau eta pentsamendu ororen arau eta birologiaren logikari jarraitzen diona, norbere emaitzak irmoki bermatze aldera. Esperimentu hau egin eta argitaratzen den unean, koronabirusaren krisia istantean amaitzen da. 

Zientziaren logikari eutsiz egin beharreko beste kontrol esperimentua entsegu intentsiboa da, garatutako PCR edo denbora errealeko RT-PCR prozeduraz eginikoa, birusari egotzitako gaixotasunen ezaugarriak ez dituzten pertsonei hartutako lagin klinikoekin; eta pertsona, animalia nahiz landare osasuntsuen laginekin, hauek ere emaitza “positiboa” ematen duten ikusteko.

Kontrol esperimentu berri hauek, proba prozedura bat balioztatzeko logikoki beharrezkoak direnak, hau da,  baliozkoa ote den eta garrantzirik ba ote duen ikustekoak, oraindik ez dira gauzatu, eta ez da gauzatu direnik esan ere egin. Beraz, proba prozedura hauen asmatzaile eta garatzaileak aurrez bermatu dira, prospektuetan informazio egokia jasoz, esaterako, proba soilik ikerketa xedeekin erabili behar dela eta ez dela egokia diagnostikorako.  

Inolako zalantzarik gabe aurrez esan dezaket [dio Lankak], ezkatadun epitelio ehunen motako sekuentzia genetikoak kopuru handienetan askatzen dituzten pertsonek, adibidez, giltzurrunetako gaitzak dituzten gaixoek, Drosten irakasleak garatutako PCR proban “positibo” emango dutela; beren frotis kopurua biderkatu eta apur bat kontzentratu orduko, luze jota. Oso gertagarria da ere organismo guztiek eman ahal izatea emaitza “positibo” bat.

[Lankak erronka interesgarri hau jada duela urte bete baino gehiago luzatu zuen!]:

Biokimikari, bioinformatikari, birologo eta kultibo zelularretan adituei dei egiten diet kontrol esperimentu hauek aurrera eraman ditzaten, publikatu ditzaten eta informatu nazaten. Erabilitako material laginak kontrol esperimentuan bertan edo aurretik SARS-CoV-2 arengatik kutsatu izanaren aitzakia ezeztatzen duen kontrol esperimentu bat garatu dut.

Kontrol esperimentuen kostuak nire gain hartzeko prest nago, baldin eta ni neu eta begirale neutralak kontrol esperimentuak burutu bitartean presente bagaude eta pausu bakoitza  dokumentatzen bada. Arren, editorialarekin harremanetan jarri, nirekin kontaktuan jar daitezen. Emaitzek koronabirusaren krisiari berehalakoan amaiera jarriko diote. Ez luke ezertarako balio izango kontrol esperimentuen emaitzak nik bakarrik aurkeztuko banitu.

Zein suposizio, esperimentu eta kontrol-prozesutan oinarrituta baiezta dezake Drosten irakasleak bere proba metodoak -zeinak guztira 10 (hamar) geneko koronabirusaren 2 (bi) generen eremu partzialak soilik detektatzen dituen- birus oso, aktibo eta gaixotasun eragile bat detektatzen duela eta ez soilik birus zatiak, alegia, gure sistema immunologikoak irabazitako balizko gatazka baten ondorioz sortutakoak, edo gure material genetikoko birus “akatsdun” edo “osagabeak” edo “kaltegabeak”, erabat ohikoak direnak eta gure kromosomen masa genetikoaren % 50 inguru osatzen dutenak? 

Drosten irakasleak ez ditu, inondik inora, galdera logiko horiek aintzat hartu, ez baititu bere inongo azterlan edo baieztapenetan aipatzen. Birus baten kate genetiko luze baten sekuentzia genetiko laburren detekzio hutsak ezin du sekula birus oso, eta beraz, erreproduzigarri, baten presentzia frogatu. Mota horretako PCR proba baliozkotzat jo ahal izateko, sekuentzia genetiko laburren antzemateak genoma-kate oso eta ukigabe baten presentzia automatikoki frogatzen duela emaitza duten ikerketak egin beharko lirateke aurretik. Logikoki sendoak diren ikerketa hauek ez dira burutu ez eta aipatu ere egin.

Korona-krisiaren hasieran, Karin Mölling irakasle birologo nagusiak, endogeno izenez ezagutzen diren kaltegabe, osagabe edo akatsdunak diren zelulei loturiko birusetan aditua denak, hartutako neurriak arrazoirik gabekotzat jo zituen. Egindako hainbat argitalpenetan eta baita liburu batean ere, gizakion material genetikoaren erdia, alegia, gure kromosomak osatzen dituzten sekuentzien erdia, birus sekuentzia genetiko ez-aktibo edo akatsdunak direla egiaztatu du. 

Ez dakiena, edo ezkutatzen ari dena, metabolismoak kromosometan DNA sekuentzien forman agertzen ez diren osaketa ezberdinetako RNA sekuentzia genetikoak kantitate handitan etengabe produzitzen dituela da.

Egitate honek, RNA birus guztien existentziaren inguruko baieztapenak ezbaian jartzen ditu, eta horrekin batera, koronabirusen, Ebolaren birusaren, GIBaren, elgorriaren birusaren eta SARS birusenen ingurukoak. 

Egitate hau da, era berean, kontrol esperimentuekin korona-krisiari berehalakoan amaiera ematea ez ezik, beldurrari, eta birologiak orokorrean egiten duen gaixotasunen ustezko birusen erabilpen okerrari amaiera ematearen oinarria. Kausa errealak eta birusei egozten zaizkien kutsatze fenomenoak zientzia hitzaren zentzu positiboan frogatuak izan direla berma dezaket.