Entsegu klinikoak eta CROak
Etxe farmazeutikoek, farmako berri bat merkaturatzeko, ikerketa mota batekin gainditu behar dituzte erregulatzaileen baldintzak. Ikerketa hori entsegu klinikoen bidez egin ohi da. Horietan, farmakoaren eragina eta onura neurtzen dira gizatalde bitan; gizataldeetako batek farmakoa hartzen du eta besteak plazeboa edo eragin farmakologikorik ez duen substantzia bat.
Joan den mendearen bukaeran gertatutako industriaren bilakaera handiak ekarri zuen 80ko eta 90eko hamarkadetan saio klinikoak ugaltzea, eta hortik enpresa berri batzuk agertu ziren: kontratatutako ikerketarako elkarteak edo ingelesez CRO (Contract Research Organizations). Enpresa hauek ikerketa klinikoen espezialistak bihurtu ziren, entsegu klinikoetako partaideak, datuak eta emaitzen azterketak landuz.
Ingelesez egile mamu gisa ezagutzen diren zerbitzuak ere ematen dituzte, hau da, CROek konpainien enkarguzko artikuluak idazten dituzte ikertutako farmakoei buruz eta “adituei” eskaintzen dizkiete, horiek, beren izenarekin, farmakoen irudia hobetzeko. Denek irabazten dute: konpainiek prestigiodun ikerlari bat lortzen dute sinatzaile moduan, ikerlariak karrera akademikoa irabazten du (dirua ere bai) eta argitaratzen duen aldizkariak ere kutxa betetzen du.
CROek aholkularitza lanak ere egiten dituzte, merkatuetan farmakoa ondo kokatzeko. Quintiles izeneko CRO garrantzitsuak, adibidez, ikerketetarako diseinuak eskaintzen ditu gaixo, mediku eta erregulatzaileen aurrean “produktuen” balorea aurkezteko. Irudi on bat ematea da garrantzitsuena.
Gaixoak ikerketa klinikorako merkantzia bihurtu dira
Apurka-apurka, CROek unibertsitateen eta ikerketa-zentroen lekua hartu zuten. 2004 urtean AEBko CROek 640.000 laguneko saio klinikoak osatu zituzten. Kostu txikiagoko ikerketak ere eskaintzen dituzte, gastuak murriztuta, herri txiroetan lan egiten dutenean. Horrela, gaixoak ikerketa klinikorako merkantzia bihurtu dira.
2014 urtean IMS Health-ek munduko preskripzio medikuen %85 kontrolatzen zituen: 45.000 milioiko osasun “laguntzak” (bisitak) eman zituen eta 400 milioi historia kliniko zituen. Dirua lortzen zuen datuak salduz big dataren bidez, “Anaia Handi” batek bezala, eta txostenak eginez etxe farmazeutikoentzat zein konpainia bioteknologikoentzat, baita Osasunaren Mundu Erakundearentzat ere.
Gaixoen datuak anonimoak direla ziurtatzen dute CROek, baina farmazia-enpresei interesatzen zaizkienak sendagileen datuak dira, hau da, medikuek zenbat farmako agintzen dizkieten gaixoei, eta hori ez da anonimoa. Horrela, haien “saltzaileen” profilak kontrolatzen dituzte.
Enpresa horiek epaile eta partaide izatea lortzen dute eta erregulatzaileengan eragiten dute, ate birakarien bidez sistemaren alde guztietan sartuta baitaude
IMS Health-ek eta Quintiles-ek bat egin zuten eta IQVIA erraldoia sortu zuten. 2021 urtean IQVIAk 25.000 milioiko patrimonioa zeukan eta 14.000 milioiko irabaziak izan zituen. Beste CRO handi bat ICON da, 41.000 langile dituena konpainia farmazeutikoekin, gobernuekin eta FDArekin (AEBko farmakoen erregulatzailea) lanean. ICON-ek Pfizerren txertoen entsegu klinikoa burutu zuen eta, aldi berean, AstraZenecarentzat ere lan egin zuen hedabideetan bere txertoen albo-ondorioak apaltzeko. Pandemiaren hasieran ICON-en akzioak 171 dolarretan zeuden; 2021aren bukaeran, aldiz, 308 dolarretan.
CROak ez dira irabazi-asmoko enpresa soilak. Administrazio publikoarekin dituzten harremanengatik, epaile eta partaide izatea lortzen dute eta erregulatzaileengan eragiten dute, ate birakarien bidez sistemaren alde guztietan sartuta baitaude. Enpresak direnez, ikertzaile independenteek ezin dute CROen ikerketen zuzentasuna kontrolatu, arrazoi “komertzialengatik”. Beraz, zientziaren gardentasuna ezinezkoa da CRO hauekin.
Joan-Ramon Laporteren Crónica de una sociedad intoxicada liburutik.
