Mendiko aingeru-belarra — Angelica sylvestris
Hau ere unbelifera familiakoa da. Sustrai gazte samurrak jangarriak dira egosita eta ura birritan edo hirutan aldatuta. Fruta marmeladari ere gehitu dakioke. Landarea lehortuta eta xehatuta, espezia modura erabil daiteke, zopa edo saltsatan, baita haragiari gehitzeko ere, sutatik atera aurretik. Bermutari eta ginebrari usaina emateko erabiltzen da.
Hosto zein kimu samurrak entsaladan eta konpotan erabiltzen dira gehigarri gisa, zaporea oso lurrintsua eta mingotsa delako. Gurina lurrintzeko ere erabiltzen da. Hostoak haragi zein arrainak atontzeko erabiltzen dira. Barazki gisa ere erabil daitezke, betiere neurrian, zapore gogorra du-eta.
Zurtoinak azukretan konfitatuta gozoki gisa presta daitezke, marmeladan eta konpotan ere bai. Zurtoin gazteenak, zurituta eta uretan irakinda, zainzurien antzera jaten dira. Siberian ogiaz eta gurinaz lagunduta jaten omen dira.
Zurtoin gazteenak zurituta eta uretan irakinda zainzurien antzera jaten dira
Loreak entsaladan, barazkiekin, purean, mazedonian eta postreei zein edariei usaina emateko erabil daitezke. Haziak espezia moduan erabiltzen dira gozogintzan; ipuruaren antzeko zaporea eransten dute. Ginebra egiteko ere erabiltzen dira. Hazietatik eta sustraietatik lortutako olioa Chartreuse eta Benedictine moduko likoreetan erabiltzen da.
Garai latzetan, elikagai iturri garrantzitsua izan da aingeru-belarra. C bitaminan aberatsa da, eta beste osagai interesgarri batzuk ere baditu: A eta E bitaminak, burdina, magnesioa, potasioa, kaltzioa, manganesoa, boroa, titanioa, azukreak, taninoak eta erretxinak. Landare honen olio esentziala felandrenotan aberatsa da.
Mendiko aingeru-belarra landutako aingeru-belarraren oso antzekoa da (Angelica Archangelica). XX. mendera arte oso erabilia izan da, batez ere iparraldeko herrialde hotz latzetan. Elikagarri izateaz gain, sendatzeko ahalmen handiak ditu, baita magikoak ere, babesgarri gisa; hortik bere izena. Abortiboa ere bada.
Elikagarri izateaz gain, sendatzeko ahalmen handiak ditu, baita magikoak ere, babesgarri gisa; hortik bere izena
Pertsona batzuk aingeru-belarrarekiko alergikoak izan daitezke, dituen furanokumarinak direla-eta. Alergiaren sintomak izan daitezke fotosentsibilitatea, negelak edo botagura. Kopuru handitan hartzen eta sendabelar gisa erabiltzen denean, ez da komeni eguzkitan luzaroan egotea. Ez da landare egokia diabetikoentzat, eta haurdunaldian zein edoskialdian ere ez da erabili behar.
Landareak oso gazteak direnean, oso pozoitsua den alargun-belar edo ira-belarrarekin (Aconitum vulparia) nahasteko aukeraren bat dago, baina hostoak garatzean nabarmen desberdinak dira. Usaintzea ere bereizgarri garrantzitsua da: angelikak usain sakona du eta ira-belarra, aldiz, ez da usaintsua. Beste unbelifera arriskutsuez aipatutakoa mandaperrexilaren fitxan begiratu: zikuta.
