Josep Rovirak Nabarraldeko ekitaldi batean aipatu zuen Nazio bat errelato baten fruitua dela. Iragan abuztuaren 26an, larunbata, Auritzeko Auñamendi zinetokian Orreaga 824 izenburupean gure estatuaren sorrera, hau da, Iruñeko erresumaren jaiotza kontatu ziguten bertan batu ginen ehun bat entzuleei.
Kuriosoa da euskal historiaren ikuspegi propioa landu dutenak abokatu, topografo, arkeologo edo ekonomialariak izatea; unibertsitateko historiagileen lana izan beharko zukeena, hots, gure nazioaren sorkuntzaren azalpena, aipatutako historialari horiek diskurtso espainola lantzen duten bitartean, historiazaleengandik entzutea.
Gure historiaz jabetzeko, arerioen iturrietatik jasotakoa, Karlomagnorenetatik edota historiagile arabiarrengandik (Kordobako kalifatokoak) kasu, geureganatu behar izan dituzte, Orreagako batailaren ikuspegi mistiko (Errolanen kantua) edo erlijiosoa (giristinoak musulmanen kontra) bereizteko. 778ko bataila hura lehena izan zen eta famatuena, baina Nabarraldekoen ekitaldiaren izenburuan bigarrena agertzen da: 824 urtekoa, alegia, eta bertan altxatu zuten Eneko Haritza gure lehen errege gisa, eta Iruñeko erresumari hasiera eman zitzaion. Ondoren beste gudu batzuk ere gertatu ziren; hitzaldietan argi geratu zenez, euskaldunek beren izaera propioa eta politikoa babesteko hainbat borrokaldi izan zituzten inguruko bisigodoen, frankoen, asturiarren edota gaztelarren aurka. Baina Iruñeko ernamuinetik Nafarroako erresuma zabala loratu zen, Santxo Handiak jaso zuena, bere amona Totaren ezkontza-aliantza estrategiko baten emaitza bezala.
Gure nortasuna
gordetzeko,
gure izaera
ulertzeko,
gure aurrekoen
gertaerak ezagutu
eta ulertu
behar ditugu
Jardunaldiaren bukaerako mahai-inguruan gogoeta asko agertu ziren; adibidez, nola estatua galdu genuenetik (1891ko Ley paccionada edo kapitulazio-legea) gure historia ia desagertua dagoen, hainbat belaunalditarako. Gure nortasuna gordetzeko, gure izaera ulertzeko, gure aurrekoen gertaerak ezagutu eta ulertu behar ditugu, Irati filmak egin duen moduan. Gure hezkuntza kanpokoen begietatik ikusten jarraitzen badugu, gure izaera nazionalak apaltzen jarraituko du.
Gure
hezkuntza kanpokoen begietatik ikusten jarraitzen badugu, gure izaera nazionalak apaltzen jarraituko du
Beharrezkoa dugu gure mito fundazionala berreskuratzea, Eneko Haritzaren Iruñeko erresumaren sorrera duintasunez gogoratzea, ez Iruñeko kale txiki batekin eta errotondan dagoen monumentu lotsagarri batekin. Zenbat kale ditugu gure heroi eta ikurrekin? Eneko Haritzak zenbat karrika edo etorbide ditu? Eta gure aurka aritu zirenek zenbat kale-izen dituzte?
Jardunaldiko partaide batek aipatu zuen Orreagan dagoen museoko bisita gidatuan arrotz sentitu zela eta lotsa pasatu zuela, gidariak ez zuelako euskara ezagutzen, eta, ibilbideko azalpenetan, Karlomagnoren gorespena besterik ez zuelako entzun.
Esandakoa: gure errelatoreak behar ditugu, eta ez Orreagan bakarrik, baita euskal museo eta unibertsitate guztietan ere.
Angel Bidaurrazaga Vandierdonck
Nafarroa arragoa….
2004eko uda hasieran Hondarribiako harrespean “ANTXO ERREGEA” antzezlana estreinatu genuen. Partehartzaileen ekipo handia, herrialde ezberdineko jendeak osatuta: Lesaka, Irun, Xibero, Miarritze eta Hernanikoak (azken bi hauetako bi emakume kabil). Ehun bat pertsona aktore eta teknikariak. Bi emanaldi soilik egin genituen.
Ni nintzen lan horren gidatzailea, Eugenio Arraitzaren engarguaz, garaian Nabarraldeko ordezkaria. Hasier Etxeberriak testua idatzi zuen. Ederra izan zen testu lan hura, nahiz Hasier idazlea izan biok batera lantzen genuen gidoia, giroa, pertsonaiak….gu bion idurimenen konexioan, konplizitatean. Noizean behin Eugenio agertzen zen eta parte hartzen zuen ere bai, historiaren ekarpenekin edota gure ekarpenekiko kritiko izaten bere ikuspegi historikotik. Guk azaltzen genion literatura eta antzezlanean pertsonaien arimak helburutzat genituela datu historikoen gainetik. Eta horrela antzezlana aitzinera sortu genuen, gure hiruon arteko konplizitatean gehi partehartzaileena entseguetan.
Hasier eta Eugenio zendu dira jada urte batzuek. Han izanen diren gure lurraldeetako pertsonai historiko eta ez historikoekin bizitza komentatzen. Nik, nire aldetik, biei Imotzeko basoetatik esker anitza eta besarkadak bidaltzen dizkiet.
Esperientzia haren zehar zenbait gauza lan egin genituen, sakondu, argitu eta testuan ipini oholtzera eramateko. Hoien artean emakumeen irizpidea, umorez baina oso kritikoa aldi berean.
Gaurtik ikusita distantzia hartu dut errelatoekiko.
Nafar erresuma patriarkatuaren eredua zen bere neurrian, nahiz batzarre batek erregea aukeratu, nahiz Joana de Albret azken erregina izan. Ez naiz historiagile, antzerkigile baizik, antzerki-klown eragile. Ez dut amesten estatu independente batekin, baina bai pertsonen eta kolektiboen soberania eta askatasunarekin. Maite dut gure Euskal Herria eta bere sabeletik Jaso dugun euskara, gure matria
Baina izan ziren estatuen eta komunitateen errelatorako Mari Carmen Basterretxeak idatzitako “Euskal Herria Kultura Matrilineal” liburua hartzen dut funtsezko erreferentzia. Niretzat ez bagoaz xenda horretatik gorapilo eta damutasenetan galduta ibiliko gara
Ongi izan
Ramon Albistur Marin
2023ko irailaren 4, Eraso
Bete-betean historiaren errelatoak garrantzi itzela bereganatzen du, gu zer garen jakiteko: hizkuntza -bere hedatze gorena eta jazarpenaren azalpenak…-, lurraldea, kultura. Bestela, amnesiak irensten gaitu etsaiaren erreferentzietan. Hitz batean, nazio kontzientziaren berpizteak dakar horrek, garai hauetan urri samar daukaguna. Bikain artikulua.
Bejondeizula Angel!
“gure errelatoreak behar ditugu, eta ez Orreagan bakarrik, baita euskal museo eta unibertsitate guztietan ere”.
Laburki gauzak askatasunetik argi eta garbi esateak merito haundia dauka. Oso indartsua da adierazi duzuna, GU garen hori, GEUK erabakiz, GEURETIK egitea dagokigulako. Eta hori esatea norbere buruari medaila ipintzea bilatu gabe egiten dela ikusteak sinesgarritasun haundia ematen duelado. Eta bereziki osotasunetik egiten den historia aitortzea eta errealitatean dauzkagun kutsadurak garbitzeko ikuskerarekin osatzea gogoko duguna, gogoz heldu eta gogotsu eginez. Eskerrikasko!
Gerorako berandu da!. Animo ba!
Ramon, eskerrik asko zure ekarpenagatik. Ze istorio polita. Nik neuk ere ildo hori gogoko dut, bai!
Maskaradak eta antzezlanak, herriak eginak herriagaz gozatzekoak, filmak baino gogokoago, zentzuzkoagoak jataz, edo sutondo inguruko solasaldiak.
Mari Carmenen liburu hori ere interesgarria, bai horixe!