Azpeitiko epaile dekanoari

Idatzia uzten dut ni epaiketa batean epaimahaiko kide izaten tematzen bazara, lehen egunetik kontzientzia-eragozle deklaratuko naizela. Uko egingo diot nitaz duzun aginpideari. Isiltasunez erantzungo diet egiten dizkidaten eskaera guztiei, eta ez dut inor errudun joko. Nire gogoeta/ekimen marko naturala utzi eta espainolez idatzi nuen gutun hau, jakina baita Justizia azken lekuetan dabilela euskara bere eginkizun eta komunikazioetan sartzerako orduan.
Duela gutxi jaso dut, Euskadin osatuko diren hurrengo zinpekoenepaimahaietako zinpeko izateko, aukeratua izan naizela dioen jakinarazpena.
Zitazio honen aurrean, honako hau adierazten dut:

Bat: kontzientzia-eragozle deklaratzen naizela, eta ez dut konpromiso hori hartu nahi. Pentsa ezazue nolako mesfidantza duzuen gizarte zibilaren aurrean, nire abokatuak esan bai dit gutun honek ez duela ezertarako balioko. “Irakurri ere ez dute egingo”. Beraz, horretarako daude egunkariak, askok irakur dezaten. Labur azalduko dizkizut nire arrazoiak.

Bi: uste dut epaitegia elite ekonomiko eta politikoak babesten dituen erakundea dela, herritar behartsuenak jazartzen eta bihotzik gabe erabiltzen dituena. Ez dut nik botorik emango gaizkile txikiak kartzelaratzeko, aberats handiak lasai asko aske dabiltzanean, boterean daudenak errespetuaren eta enpatiaren gutxieneko arauak betetzen ez dituzten bitartean, milaka langile etxetik bota eta hondatu dituzten espekulatzaileek aske jarraitzen dutenean, beren boterearekin eta beren aberastasun guztiekin. Ezin dut inor kondenatu, adibide bat jartzearren, Juan Carlos I.a Borboikoak aske jarraitzen duen bitartean, justiziatik ihes eginda, altxor publikotik, ustez, eta itxura guztien arabera lapurtu dituen milaka milioiez disfrutatzen.
Nahiz eta miresten ditudan pertsona asko kartzelan egon diren (Mahatma Gandhi, Nelson Mandela, Oscar Wilde, Martin Luther King, Ernesto Che Guevara, Bertrand Russell, Eduardo Galeano, Mario Benedetti… eta hurbilagoko nahiz maiteago ditudan beste hainbat ere), ez dut beste inor burdin hesien atzean sartzen parte hartu nahi.

Erlijio askok hori azpimarratzen duten joera da, ez epaitzea, baizik eta laguntzea egokiagoa dela; ez gaitzeztea, baizik eta entzutea; ez akusatzea, baizik eta gizakiari bere izaera, enpatia eta aukera-berdintasunean bizitzeko gaitasuna garatzen laguntzea. Denok baitakigu, batez ere berdintasunik ezak eta bazterkeriak jotako pertsonak direla epaitegietan amaitzen dutenak.

Juan Jose Millasek askoz ere grazia gehiagorekin esaten du: “Pentsatzen jarrita, gizarteko goi mailako oso jende gutxi joaten da kartzelara, batzuk legez bortxaezinak direlako eta beste batzuk guk nahi ala ez nahi bortxaezinak direlako ere”.

Ondorioz: ez dut inor epaitu nahi, ez dut nire bozka edo iritzia eman nahi epaile batek norbait kondenatu dezan, eta are gutxiago Espainiako justizia-administrazioa bezalako zilegitasunik gabeko sistema bidegabe baten barruan. Maria Luisa Segoviano Auzitegi Goreneko Laugarren Aretoko presidenteak ere duela gutxi egindako elkarrizketa batean esan zuen justizia benetako bizitzatik urrun dagoela. Honela argitzen zuen: “Dugun hizkuntza ez da oso ulergarria, herritarrengandik oso urrun dago. Herritarrenganako hurbiltasun eta enpatia handiagoa izan behar da”.

Lankidetza instituzional horretatik salbuesteko eskatzen dizut.

Jaso dut bai nire eskaerari uko egiten diozuela dioen jakinarazpena, azaldu dudan arrazoia ez dagoela legean jasota dauden aukeren artean, baina bai agertzen dela: epaimahaikidearen “eginkizun hori betetzea modu larrian zailtzen duen beste edozein arrazoi behar bezala argudiatu eta egiaztatu” daitekeela. Horra hor nire arrazoia, zuek ederki arbuiatu duzuena: nire kontzientziak modu larri eta zehatzean zailtzen bai dit eginkizun hori betetzea.

Ohituta zaudete gauzak derrigorrean eta enpatia izpirik gabe inposatzera. Idatzia uzten dut baldin eta tematzen bazarete , epaimahaiko kide izan behar dudala epaiketa batean (badakit behartzeko zer baliabide dituzuen, adibidez errazena isun ekonomikoen mehatxua, zuen egitura juridikoarekiko desadostasun oro ezabatzeko erabiltzen duzuena), lehen egunetik kontzientzia-eragozpena adieraziko dudala. Uko egingo diot nitaz duzun aginpideari. Isiltasunez erantzungo diot eskatzen didazuen guztiari, eta ez dut inor erruduntzat joko.

Idazlea naiz, kazetaria, musikaria, organista. Ez dut inoren epaile izan nahi. Zerbaitetarako balio du honek? Ez du balio? Berdin dio, inoiz ez diot begiratu izan egiten nuenaren baliagarritasunari, nire kontzientziaren egiari baizik, gainerako egunetan harekin bakean egoteari, eta sinets iezadazu, epaile jauna, hori dela egoera honetan egin dezakedan gauza bakarra. “Ez” esatea; emeki “ez”, behin eta berriz “ez”, irmo “ez”. Hori da kontzientziak ematen didan irtenbide bakarra. Ez zait protagonismoa gustatzen, ezta istiluak ere, bakean eta harmonian bizi nahi dut; eta norbait epaitu behar izateak harmonia hori kenduko lidake; izan ere, nire bizitza aberastu zuten pertsona baliotsuei esker, eta gizartearen mekanismoak ulertu nahian irakurri ditudan liburu guztiak bitarteko, zentzu kritikoa garatu dut. Eta nire kontzientziak, zuri, “ez” bakarrik esan diezazuke.

Orain zakarrontzira bota dezakezu gutun hau, baina ez duzu nire iritzia aldatuko. Kontzientzia-eragozpenerako eskubidea unibertsala da, inor bortxatzen ez duena; bakoitzak egin nahi ez duen horri besterik gabe “ez” esaten diona. Nafarroako Opus Deiko medikuek ere abortuak egiteari uko egin zioten, eta epailerik ez zen ausartu haiei legea betearazten. Nahiago dut epaitua izatea nik inor epaitzea baino. Michel Foucaultek ondo dioen bezala, “garen bezalakoak gara, guregan ezarri duten botere baten ondorioz”. Martin Iriberri Martuteneko kartzelako kapilauak elkarrizketa batean adierazi zuenez, preso bat porrot sozial bat da: “Preso dagoen pertsona bat porrot pertsonal txikien istorioa da, batzuetan hain haundiak ez direnak, eta porrot sozial txikiena istorio bat ere bai”. Eta presoekiko harremanaren bidez bere ikuspegia nola aldatu den ziurtatu zuen: “Gizarteari behetik gora begiratzen lagundu dit, gizartearen mugetatik, ni babestu eta lagundu nauen sistema soziala gainerako pertsonekin berdin jokatzeko gai ez dela izan ulertzeko”.

Zuk epaile izateko ikastea aukeratu zenuen. Ongi, laudagarria iruditzen zait. Nik kazetari izateko ikasi nuen. Ezin nauzu behartu izan nahi ez dudan norbait izatera, eta nik bizitzarekiko dudan ikuspegiaren aurka doana. Ez esan niri derrigorrezkoa denik, ez delako. Soldaduska ere derrigorrezkoa zen, eta badakigu nola amaitu zen. Derrigorrezkoa da zergak ordaintzea eta erantzukizunagatik betetzen dut. Baina ez dut inor epaitu nahi, egozten zaizkion delituak alde batera utzita, oro har, pertsona guztiak ezarri zaizkien baldintza sozioekonomiko edo kulturalen emaitza eta ondorioa baino ez direlako.