Galdera bitxia ematen du, euskera eta euskal kultura jada desagertzear darela-edo erran nahi dugula, baina kasik hobe da arazoa aldez aurretik planteatzea, benetan gerta dadin baino lehen. Horrela behintzat, agian, gure patua ekiditeko aukera izanen dugu, hura egiatan gauzatu baino lehen.
Izan ere, gure kulturaren patua idatzita dago, nahiz eta ez behin betiko idatzita brontze gainean, zeren geure esku ere bai baitago, hein batean bederen, idatzitako patua edo augurioa aldaraztea eta ekidin ahal izatea.
Hortaz, den-dena idatzita ez dagoenez, bakoitzak bere aieruak egin ditzake euskeraren etorkizunari buruz. Adibidez, Amets Arzallus bertsulari handiak dio ba ze bera gure hizkuntzaz gehien kezkatzen duena zera dela: egungo euskaldunok erdal kultura-ereduak- dela gaztelerak, dela frantziarrak- bizi gaituela.
Guztiz ados Ametsekin, baina esango nuke egiteko hori ondorio faktikoa besterik ez dela, eta arrazoia sakonagoan datzala. Honako galdera honetan bilduko nuke funtsezko arrazoia: zertaz higatu eta desager daiteke, azken batean, gure kultura eta hizkera, hain aberatsa izanik bere historia luzea eta bere pentsaera oparoa?
Bada, horrexegatik hain zuzen: hain aberatsa eta hain oparoa izateagatik. Hortaz (ene ikuspuntuaren arabera betiere), gure kultura ez dateke desagerturen bere baitako gaixotasun natural batez, horrela esaterik bada, ezta ere istripuren edota kanpotiko eraso baten kariaz, nahiz eta eraso gordina izan.
Gure euskera eta kultura ez dateke galduko bere baitako eskasiagatik, txit oparoa baita berez eta berenez, dagoena ezagutzen dugunontzat begien bistan datzanez. Aitzitik, euskera eta euskal kultura bere baitako oparotasunagatik higa eta ustel daiteke, ene iritziz.
Bere baitako oparoak ustelduta? Nola uler daiteke enigma edo gurutzegrama hori? Alegoria hutsa al da, edo augurio ezkutu bat?
Jo dezagun biologiara. Zelan endekatu ohi da, adibidez, limoiondo bat, eta limoi aleak oro zorura erori eta usteldu? Limoiondoetan txit aditua den txiletar batek azaldu digu (“Un verdor terrible”. Benjamin Labatut. Anagrama). Limoiondo adarrak limoi alez haibeste zamatzen dira, non limoiak zorura erori eta bertan usteltzen dira, diosku Benjaminek.
Bada, halaxe usteldu, endekatu eta desager daiteke euskal kultura eta euskera, diot nik, euskera ondo ezagutzen duen batek. Beronen oparotasunak ustelduta. Hots,
- Bere historia luzearen (-150.000 urte ing.) oparoak gainez eginda: hain oparoa izanik, egungo euskaldunek ez dutelako aintzat hartzen, ezta ezagutzen ere. “Geure hizkuntzaz ez dakiguna ia-ia dana baita”. Besteak beste, Inon ez digutelako irakatsi, ez haur eskoletan, ez Akademia altuetan.
- Gure hizkuntzaren muina hain oparoa da, ezen egungo euskaldunok ez dugula balioztatzen ere, ezta urrunetik usaintzen ere.
- Gure hizkuntzaren atzean (edo alboan edo ostean) arbasoek eta arbasoen arbasoek ehunka milaka urtetan zehar eraikita utzi ziguten pentsaera-altxorra (“philosofía”) hain da aberatsa eta oparoa , non egungo euskaldunek edertasun oparo hori ezin dutela aintzakotzat hartu, antza denez, baizik eta biluzik aurkezten dutela eskoletako programazioetan. Biluzik, haren historiaz eta pentsaeraz biluztuta, “gainditu beharreko asignatura” gisara soil-soilik, hilobirako izara zuriz prestatuta datzan gorpu biluzi eta zurbil gisa.
Azkenez, “Genesia Liburura” joko dugu, aitzina zein antzinako Liburu honek (-5.000 urte ing.) erakutsi ederrak ematen baitiztigu: “Hasierako Paradisu Eder haren erdian, Arbola bat zegoen: “Zientziaren Arbola” -azaltzen digu Liburuak. Arbola erakargarria izan behar hura, Jakituriaren eta Jakintza ororen Zuhaitza, baina…
Baina Yawhek, Paradisuaren Jaubeak guztiz debekatua zien gizakiei Arbola Eder haren Sagarretatik jatea. Zergatik?, galde dezake baten batek jakin minez. Bada, seguruenik Yawhek berak nahi zuelako “Onaren eta Gaizkiaren Zientzia” haren monopolioa. Eta denok dakigu, hala irakatsi digutelako dotrinan, Jatorrizko Paradisu Eder haren amaieraz eta betiko akabuaz: Eba emakumezkoak, bere itzala den Sugeak tentatuta, Arbolatik sagar debekatua hartu eta Adam gizonezkoari eskaini ziola, eta biek jan. Eta hori ez da ipuintxo bat, ezen Genesia ez da ari pertsonaia partikularrez (Adam, Eba, Sugea…), baizik eta giza-kolektiboez, eta gizarte hark bizi zituen Mitoez.
Eta Liburuari irakurtzen jarraituz gero, bukaeraren berri jakin dezakegu: Paradisuaren Jaubea, Yawhe hura, zeharo, biziki eta arras haserretu omen zela, eta gizaki bikotea Paradisutik jaurti egin zuela betirako, “Hemendik aurrera, hire lanaren izerdiaz biziko haiz” esanik. Baina batik bat Suge tentatzailearekin haserretu zala gehien, zera erran ziolarik hari karen-kara, “Genesia Liburuak” dioskunez: “Hi barriz, hi munduko bitxo okerrena haiz; betiereko etsaigoa jarriko dinat Hire eta Emakumearen artean!” Eta halaxe gertatu da, gertatu ere, gure San Migel Ermita guztietan dakusagunez: San Migel arkangelua Sugearen burua zapaltzen uneoro eta etengabe, Aralarreko lehen San Migeletik geroztik.
Baina itzar gaitezen Mitoetatik, gure euskeraren patuari buruzko kontakizuna bukatzeko, hortik abiatu baikara eta. Euskera eta euskal Kultura arras desager daiteke, hala baitago idatzita aspaldidanik. Zergatik, bada? Eta amaitzera noa: Paradisuko Jaubeari kasu egitearren.
Irakurleren bat orain arte aspertuta edo erdi-distraituta egon bada, hona hemen artikulu honen mezua labur-labur emanda. Hau da, azken batean, Yawhé gure Jaubeari kasu egin eta euskeraren eta beronen kultura oparoa den sagarrondotik sagarrik EZ hartu eta EZ gozatzearren; hots, egungo euskera duinaren eta kultura jasoaren sagar umo bezain gozoez ez gozatzearren.
Halaxe dago idatzita gure patua. Baina esan bezala, ez behin betikoz, baizik eta behin behinekoz soilki. Zeren gerta baitaiteke euskaldunok geure zioaz (intentzioaz, desioaz, helburuaz) baliatzea, eta geure hizkuntzaz eta kulturaz idatzita dagoen guztia aldaraztea; hots, gure kultura oparoa gozatzea erabakitzen dugula, hura ezagutu, balioztatu eta soineko urregorriz aurkeztuz merezi duen moduan, edozeinen aurrean, batez ere “new generationen” aurrean. Eta horrela, “kolorin kolorado”, gauzak beren bide egokira ekartzea.
Horrela, Matalats martiri euskaldun zuberotarraren ametsa egia bihurtuko litzateke azkenean:
“Agian, agian, egünen batean,
Agian, agian jaikiko dira
Egiazko euskaldunak…!
Euskal kultura, gezurrak jota hilgo da, euskal gainontzeko guztia bezala, gauza gehienak bezala.
Hutsik zegoen eta orain argi ikusten da. Pipiak janda. Kimuren bat geratzen da
Txalo bero bat Josu. Oso interesgarria eta hezitzailea. Genesiari buruz, nik, fededuna ez naizenez, eman diozun ikuspegia gustatu zait. Nire gurasoen lagun Jesus Lezaun eta Patxi Larrainzarrekin izandako elkarrizketak gogorarazten dizkit. Algortara etxera etortzen ziren eta zuk gaur egin duzun antzeko teoriak azaltzen zituzten.
“Agian, agian, egünen batean, jaikiko dira
egiazko euskaldunak…!
Bai, “zertaz higatu eta desager daiteke, azken batean, gure kultura eta hizkera, hain aberatsa izanik bere historia luzea eta bere pentsaera oparoa?”
Fedeari buruz ari nintzen eta Internetek bere nahiaz desagerrarazi deust.
EA, ni “agnostikoa” nauk, baina berba hori ere lodiegia dut.
Erran nahi dudana da, EZ DUDALA EZEZTEN (ezta baiezten ere) ezagutzen ez dudana.
-baina hik uste al duk hil eta gero gaurko berdinak izanen garela?
-nik ez esan ez baitz, ez ezetz, ez baitakit oraindik, adibidez Unibertso Zabaleko “zulo beltzen” atzean edo alboan edo erdian zer dagoen.
Beno, nik Adan eta Evari buruz hitz egiten nuen. Baina tira, hitz egin dezagun sinesteaz edo ez. Nik ez dut uste goragoko izakirik dagoenik, ateotzat jotzen dut neure burua, ez baitzait logikoa iruditzen, batez ere hainbeste zorigaitz dagoen bizitza batean. Zer dira jartzen dizkigun frogak eta hori guztia? Nik ez dut eskatu jolas honetan jolastea txipiroiaren jokoan bezala, nik ez dut parte hartzen. Zergatik ez zidaten galdetu izena eman aurretik? Patxi eta Jesusekin izandako elkarrizketen oroitzapena Jesus Palestinarrari buruz hitz egiten zutenekoa da. Nik figura historiko gisa identifikatzen dut, eta baliteke bere historiaren datak dantzatzea, edo ez izatea zehazki kontatzen duten bezala, edo alegia bat besterik ez izatea. Nolanahi ere, Erromatar Inperioaren aurka altxatu zen gizon baten istorioa da, ontasuna, presoekiko elkartasuna, pobreak, legenardunak edo bestelako gaixoak, baztertuak eta abarren alde predikatuz. Esaten dute ez zuela inolako indarkeriarik babesten, baina bere lagunak “Zeloteak” ziren, borroka armatua praktikatzen zutenak. Eta kausalitatea ematen du bere 12 lagun aktibistak “Zeloteak” zirela. Niri gizon honek zioena, pertsona erreala, historikoa edo alegia hutsa izan, oso positiboa iruditzen zait, historiako beste figura batzuk bezala, benetakoak edo alegiak izan. Inperioaren aurka predikatzeagatik, espetxeratu, torturatu eta hil egin zutela ere esaten dute. Esaten dute herria aukeratu zutela Jesus palestinarra edo Barrabas lapurra gurutziltzatzeko, eta herriak aukeratu zuela lapurra salbatzea. Badirudi historia errepikatzen ari dela, Jesus palestinarra gaur egun ukatzaile bat izango litzateke bere herriaren itsutasunak kondenatua. Ni ez naiz zulo beltz batez kezkatzen, ez zait nire bizitzarako inportantea, ezta jainkorik badagoen edo ez dagoen ere, nik zuzenean ikusten ez badut, ez dut sinesten. Baina giza eskubideak urratzen ez dituen bitartean eta inposatzen saiatzen ez den bitartean, nahi duena errespetatzen dut, eta alderantziz, logikoa denez. Besarkada bat, Josu.
Ba hori, ez dakit non nihoan…
Erlijio orotik deslotu nintzela, GAIAtik izan ezik.
Baina historia eta mitoek beti erakarri nautela: ZOROASTRO, GILGAMES, GENESIA (-5000)… eta Ese Jesusen pasadizoak Ebanjelioetan idatziak, adibidez.
Txit interesgarriak eta deigarriak ditut niretzat, eta horrexegatik aipatzen dizkiat.
Horrek ez dauka zerikusirik nire fedea.
Fedeari Zientzia kontrajarri behar zaio, baina Mitoak ez dauka zerikusirik Zientzia Exaktoekin, baizik INTUIZIOarekin.
Zientzia Exaktoa eta Mitoa, biok ala biok dira zientifikoak, baina bakoitza bere bide desberdnez.
Biek azertatzen ditek DAGOENA (“errealitatea”), eta eremu biotan gerta daitezke akatsak eta errakuntzak, baita desastreak ere, batez ere erakundeen eskuetara iristen direnean. Orduan, “mortalak” dituk gazakiontzat
Zein lagun txarrez inguratu zan Nazaretekoa!
Dozena bat ETAko (zelote) eta Magdalako prostituta. “Koadrila fuertea”
Ez da harritzekoa Judas Iskariotekoa haiengandik deslotzea
Joseba,
Antza ez duk ulertu artikulu horretan nioena, edota zeharo ezados hago,
Pipian jota ez zegok euskera, baizik egungo euskaldunok