Irakurri berri dut Iñigo Urrestarazuren artikulua, eta ni ere hizkuntzalari naizenez (ogibidez ez bada ere) iritzia ematera ausartu naiz.
Iruña-Veleiako ostraketan euskal hitzak zeuzkaten grafitoak agertu ziren, besteak beste. Hain gauza asko eta askotarikoak azaleratu dira han, ze nahikoa zatekeen zentzu apur bat hura guztia faltsutzea ezinezkoa zela ondorioztatzeko. Yawhek berak ere ezingo zuela nekusan. Eta hala esan zuen, hura ikustean, munduko arkeologorik ospetsuenak, W. Harris jaunak, zientzialari handi baten sen arrunta erakutsiz: «hura guztia faltsutzea ezinezkoa da». Ezinezkoa, bai.
Bada, hemengo Unibertsitateko hizkuntzalarientzat aski izan zen «–A artikulu» ditxosoaren argudioa gure altxor handi hura faltsutzat hartzeko eta hedabide guztietan mezu hori aldarrikatzeko. Iruña-Veleiako garai hartan ez omen zegoen -A artikulua eta, beraz, den-dena zen faltsifikazioa.
Nire iritziz, argudio inozoa bezain erratikoa. Badakit beste interes konfesaezin sakonagoak egon zirela, baina horixe izan zen J. Lakarrak eta J. Gorrochategik jarri zuten hizkuntza argudioa, horrela bulldogzerrari bide emanez. Horixe, bai, aztarnategia bera suntsitzeko asmoz. Vaticano ere zur zegoen, erlijioari dagozkion irudiak ere ez direlako ortodoxoak. Hura desagerraraztea gomendatu omen zuen.
Zeintzuk ziren –A artikulua zeramaten berba madarikatu haiek? Viiliiia [=Veleia], Viiliian oso, Naia (niiuii), Niiu Laikii-na, Poli-ta, Araina, Vra, Lura, Veleian gori bisi ta… [Hemen euskarazko ostraka guztien zerrenda sailkatua eta irudien estekak – ehunka dira, -a artikulua daramatzatenak ere]
Begien bistan dago, lehenik eta behin, orduko euskera (–IV mendekoa) eta egungoa oso antzekoak direla (signatarioaren oztopoa gaindituz gero); beraz, ez dela egia Mitxelenak munduan zehar zabaldu zuen mezua: «el euskera ha cambiado muhísimo», A. Tovarrek eta berak iberiera ezin dezifratu izan zutelako. Oraindik nazioarteko hizkuntzalari askok uste du euskera pidgin bat dela.
Baina gatozen eztabaidaren harira: A-artikulua egotea ezinezkoa zela III. mendean, hori beranduago sortu zelako (V.-VI. mendean), hizkera erromantzeekin batera.
Badakigu «hizkera erromantzeak» edo «latin vulgar» deritzotena, barbaroek inperio erromatarra eraitsi eta latina kaleetatik erretiratzerakoan sortu zela. Orduan (-500-1000 urte inguru) tokian tokiko hizkerak biziberritu egin ziren, latinaren ordez: iberieraren dialektoak penintsulan, eta gaskoniera gehi okzitaniera iparraldean. Euskerarari dagokionez, barbaroei esker salbatu zen.
Iberiera nolabait berpiztean, euskeran eragin zuen, eta eragin horren ondorioz iberierazko AI/EI (hura/haiek) gehi KE (eta) batu ziren, AIKE/EIKE sortuz, eta hortik HAEK/HAIEK ergatiboa, egokitzapen fonetiko batzuk medio. Beraz, orduan sortu zena ez zen izan A-artikulu ditxosoa, hura lehendik existitzen baitzen. Horren lekuko dira erromatarren garaiko Ibarra eta beste zenbait pertsona-izen.
EHUko hizkuntzalariek –A artikulua deritzotena UA/DA antzina-antzinako euskal errotik dator; normala da, hortaz, Iruña-Veleiako grafitoetan agertzea. Normala ez zena izango, ostera, ergatiboa agertzea zatekeen.
Gehienetan, gainera, UHUko hizkuntzalariek A-artikulua deritzena euskal atzizki askoren hondarkina (desinentzia) besterik ez da: -BIA (Behobia), -ARA (Amara), -AMA (Arama), -MA/-NA (Markina, Maguna), -RRA (Ibarra, Bakeira), -IKA/-ITA (Barrika, Zengotita) eta beste hainbat. Eta hemen gogoratu Veleiako POLITA, hori ez baita artikulua, baizik iberieraz, hispanieraz nahiz euskeraz ezagun-ezaguna den –ITA atzizkia (chiquita…).
Eta Veleiako hurrengo hitzon –A atzizkiak ere ez dirateke artikuluak, nire iritziz, nahiz eta artikulua izanik ere ez litzateke miraria, gorago azaldu dudanez: NIU LAIKIINA, NAIA, VRA, LURA, SUA, VIILII-AN (Veleia). Azken hau, adibidez, *Viilii-iliana edota *Viilii-enea izan daiteke, eta ez beraz, artikulua, Ajuriaenea ere ez denez.
Hitz horiei buruz eztabaida dezakegu, baina ez da egoki «ezagutzen ez dena ukatzea». Hori, ziur, ez da zientifikoa, nahiz eta katedretatik etorri.
Koldo Mitxelenaren -A artikuluaren teoria eta bere erabilpena, zergatik ezin dira mende batzuk aurreratu?
Joseba Lakarra eta Joaquín Gorrochategui hizkuntzalarien “argudio zientifikoak” Iruña-Veleia aferan, zalantza handiak sortzen dizkidate……..
Bada VELEIA herri bat Italiako Toskanan.
Hori ere faltsua?
Eta Veleiako “ostraka” guztiak FALTSUAK zirela .eta, UPVko jendaila J
faltsuak Aztarnategiaren jabe egin zirenean, harri handi bat agertu zen euren muturren aurrean, VELEIA idatzita zuena (-A “artikulu” zorionarekin). Istriputxo hori dokumentu ezkutu batean utzi zuten idatzita.
Beraz, nortzuk dira hemen FALTSARIOAK eta Akusatuen aulkian egon beharko luketenak?